مقاله پژوهشی
حسین ابویسانی؛ امید پورحسن
دوره 6، شماره 24 ، اسفند 1395، صفحه 1-21
چکیده
سبک‌شناسی، دانشی است که تلاش میکند از یافته‌های علوم مختلف، مانند بلاغت، تاریخ ادبیّات، زبان‌شناسی و... بهره گیرد. این دانش، در روند بررسی و تحلیل متن، از خردترین لایه که آواهای متن باشد، آغاز میکند و در نهایت سعی میکند به سطح فکری متن برسد. یکی از مهمترین روشهایی که شاعران معاصر از آن بهره می‌گیرند، گرایش به سنّت و بهره‌گیری ...
بیشتر
سبک‌شناسی، دانشی است که تلاش میکند از یافته‌های علوم مختلف، مانند بلاغت، تاریخ ادبیّات، زبان‌شناسی و... بهره گیرد. این دانش، در روند بررسی و تحلیل متن، از خردترین لایه که آواهای متن باشد، آغاز میکند و در نهایت سعی میکند به سطح فکری متن برسد. یکی از مهمترین روشهایی که شاعران معاصر از آن بهره می‌گیرند، گرایش به سنّت و بهره‌گیری از آن، جهت غنا بخشیدن به اثر خویش است. از جمله مهمترین بخش سنّت، میراث صوفیه است که به خاطر دارا بودن ویژگی چندمعنایی – چه در متون صوفیانه و چه شخصیّتهای صوفیه - یکی از توانمندترین ابزارهای موجود برای آفرینش تصویر شعری است. حسین بن منصور حلاّج نیز یکی از این شخصیّتهای چندمعناست. این مقاله، سعی دارد تا با بررسی سبکشناختی دو شعر از ادونیس و شفیعی کدکنی، در سطوح زبانی، ادبی و فکری، تصویر و خوانش متفاوتی را که این دو شاعر از حلاّج ارائه میدهند، آشکار سازد. بر این اساس، مشخّص میشود که حلاّج برای ادونیس، اسطورة رستاخیز و ولادت مجدّد و برای شفیعی، اسطورة پایداری و مقاومت در برابر نظام ستمکار پهلوی است؛ افزون بر این، در پژوهش حاضر، در تحلیل شخصیّت حلاّج از روش یونگ نیز بهره گرفته است.
مقاله پژوهشی
محمدجعفر اصغری
دوره 6، شماره 24 ، اسفند 1395، صفحه 23-44
چکیده
جستار پیش رو، کوششی است تطبیقی و سبکشناسانة دو سرودة «طریق واحد» از نزار قبانی (1998-1923) و «سمند صاعقه» از نصرالله مردانی (1383-1326). دو ادیب یادشده که با هجوم ملّتهای بیگانه به کشورهای فلسطین و ایران روبهرو هستند، در سرودة خویش، ضمن دعوت به حضور سریع در میدان نبرد، مخاطب را به ایستادگی و پایداری در برابر اشغالگران فرامیخوانند. ...
بیشتر
جستار پیش رو، کوششی است تطبیقی و سبکشناسانة دو سرودة «طریق واحد» از نزار قبانی (1998-1923) و «سمند صاعقه» از نصرالله مردانی (1383-1326). دو ادیب یادشده که با هجوم ملّتهای بیگانه به کشورهای فلسطین و ایران روبهرو هستند، در سرودة خویش، ضمن دعوت به حضور سریع در میدان نبرد، مخاطب را به ایستادگی و پایداری در برابر اشغالگران فرامیخوانند. این مقاله درصدد بررسی سبکشناسانة همسانیها و ناهمسانیهای موضوعی و فنّی جلوههای پایداری دو سروده، در سه سطح فکری و ادبی و زبانی با تکیه بر چارچوبهای ادبیّات تطبیقی است. مهمترین یافته‌های برآمده از این پژوهش نشان میدهد که دو شاعر در سرودة خود با به کارگیری واژگان و عبارات الهامبخش پایداری و اسلوب تکرار و همچنین استفاده از تصاویر فنّی، در پی انتقال مفهوم خویش به مخاطب هستند. به لحاظ موضوعی، سرودة مردانی بر مفهوم شهادت، به عنوان یکی از مؤلّفههای ادبیّات پایداری تأکید میورزد، امّا گسترة جغرافیایی پایداری در سرودة قبانی فراگیرتر است.
مقاله پژوهشی
احمدرضا حیدریان شهری؛ معصومه نصیری
دوره 6، شماره 24 ، اسفند 1395، صفحه 45-63
چکیده
پدیده شهر، در بیان رنجهای جامعه و همچنین در نمود آرزوی آفرینش ناکجاآباد، نگاه شاعران زیادی را به یکدیگر پیوند داده است. نیشابور، شهری است که در آثار عبد الوهّاب البیاتی و محمّدرضا شفیعی کدکنی، جایگاه ویژهای دارد. بیاتی به‌ویژه در مجموعة شعری «الّذی یأتی ولا یأتی» و شفیعی در دفتر شعر «در کوچه‌باغ‌های نشابور» سیمایی ...
بیشتر
پدیده شهر، در بیان رنجهای جامعه و همچنین در نمود آرزوی آفرینش ناکجاآباد، نگاه شاعران زیادی را به یکدیگر پیوند داده است. نیشابور، شهری است که در آثار عبد الوهّاب البیاتی و محمّدرضا شفیعی کدکنی، جایگاه ویژهای دارد. بیاتی به‌ویژه در مجموعة شعری «الّذی یأتی ولا یأتی» و شفیعی در دفتر شعر «در کوچه‌باغ‌های نشابور» سیمایی متفاوت از نیشابور را ترسیم نمودهاند. این پژوهش، با رویکردی توصیفی - تحلیلی و با نظر به اصول مکتب ادبیّات تطبیقی فرانسه میکوشد تا چگونگی نمود سیمای نیشابور را در شعر البیاتی و شفیعی کدکنی بررسی نماید و همسانیها و ناهمخوانیهای تصویر نیشابور را در رویکرد دو شاعر، مورد بازخوانی و تحلیل قرار دهد. نگارندگان در این نوشتار، برآنند تا با بررسی شهرسرودههای بیاتی و شفیعی کدکنی، وجوه اشتراک و افتراقِ بازتابیافته در سروده‌های آنان را در ترسیم شهر و به‌ویژه شهر نیشابور به بوتة بحث و بررسی بگذارند. برآیند پایانی این خوانش تطبیقی، از یک‌سو حکایت از ترسیم همانند جلوههایی مانند ترس، تاریکی، درّنده‌خویی، تسلیم، بیم و امید از شهر نزد دو شاعر دارد و از سوی دیگر، نشان از کاربست یک طیف واژگانی مشابه توسّط دو سراینده دارد که به‌ویژه در راستای ترسیم احساس حسرت، دریغ و اندوه آنان نسبت به شهر ستمدیده و به قهقرارفتة نیشابور نمود یافته است؛ هرچند گونهای امیدواری به رستاخیز نیشابور و ساخت ناکجاآباد نیز در اشعار دو شاعر، قابل ردیابی است.
مقاله پژوهشی
حسین صدقی؛ فاطمه معنوی
دوره 6، شماره 24 ، اسفند 1395، صفحه 65-89
چکیده
بروز پیامدهای مختلفی چون صنعتی‌شدن جوامع، جنگ جهانی اوّل، تضاد طبقاتی، مفاسد اجتماعی، نظام‌های سیاسی مستبد، حکومتهای استعماری و نظایر آن، سبب شد که شماری از نویسندگان و شاعران در فرانسه گرد هم آمده، ادبیّات پوپولیستی را بنیان نهند و توجّه قشر روشنفکر ادبی را به این مقوله جلب کنند؛ از آنجایی که گرایش به این مکتب در ایران و دولت ...
بیشتر
بروز پیامدهای مختلفی چون صنعتی‌شدن جوامع، جنگ جهانی اوّل، تضاد طبقاتی، مفاسد اجتماعی، نظام‌های سیاسی مستبد، حکومتهای استعماری و نظایر آن، سبب شد که شماری از نویسندگان و شاعران در فرانسه گرد هم آمده، ادبیّات پوپولیستی را بنیان نهند و توجّه قشر روشنفکر ادبی را به این مقوله جلب کنند؛ از آنجایی که گرایش به این مکتب در ایران و دولت عثمانی و در کشورهای تابعۀ این حکومت، نظیر مصر چشمگیر بوده است، از این رو، در این جستار، تلاش شده است تا به بررسی جنبههای گوناگون تفکّرات پوپولیستی در شعر میرزادۀ عشقی و احمد شوقی پرداخته شود؛ چراکه شحصیّتهای مذکور در جریان انقلاب مشروطۀ ایران و نهضت بیداری مصر، با تکیه بر سلاح قلم در جهت آگاهی و بیداری قشرهای مختلف جامعۀ خود گامهای مؤثری برداشتهاند و مطالعۀ مجموعه اشعار آنها بیانگر این است که این شاعران، نهتنها از پیشگامان تجدّد، نوگرایی و استقلالطلبی ملّتهای خود بودهاند؛ بلکه از پیشقراولان ادب معاصر ایران و مصر نیز هستند که شعر را از دام سنّتهای کهن و مدایح پادشاهان رها کرده و در خدمت مردم و جامعه قرار دادها ند.
مقاله پژوهشی
عبدالاحد غیبی؛ رویا بدخشان
دوره 6، شماره 24 ، اسفند 1395، صفحه 91-117
چکیده
میرال الطّحاوی یکی از چهرههای مطرح داستان‌نویسی معاصر مصری است که به خاطر نگارش رمانهایی در حوزة مشکلات زنان و اوضاع جامعه، توانسته است در مدّت کوتاهی، میان رماننویسان، آوازه و شهرتی کسب کند. رمان بروکلین هایتس یکی از مهمترین و برجستهترین آثار این نویسنده میباشد که محتوا و درونمایة آن را بر پایة مفاهیم اشعار و ...
بیشتر
میرال الطّحاوی یکی از چهرههای مطرح داستان‌نویسی معاصر مصری است که به خاطر نگارش رمانهایی در حوزة مشکلات زنان و اوضاع جامعه، توانسته است در مدّت کوتاهی، میان رماننویسان، آوازه و شهرتی کسب کند. رمان بروکلین هایتس یکی از مهمترین و برجستهترین آثار این نویسنده میباشد که محتوا و درونمایة آن را بر پایة مفاهیم اشعار و زندگی شاعر ایرانی، «فروغ فرّخزاد» نگاشته است. الطّحاوی در این رمان، از دو جهان متضاد سخن میگوید؛ از یک‌سو، به درد و رنجهای زنان در جامعه میپردازد و از سوی دیگر، مشکلات مهاجران، به‌ویژه زنان مهاجر در غرب، را تبیین میکند. محتوا و ترتیب نگارش رمان به گونهای طرّاحی شده است که احوال قهرمان داستان در رمان مذکور، گویای زندگی فرّخزاد میباشد. پژوهش حاضر که با روش توصیفی - تحلیلی و با هدف بررسی و بیان تأثیرپذیری الطّحاوی در تألیف رمان بروکلین هایتس از شعر و زندگی فروغ فرّخزاد نوشته شده است، رهآورد آن، بیانگر این حقیقت است که الطّحاوی، گذشته از اینکه با فرّخزاد در بسیاری از گرایشهای فکری موافق است، بسان او، مسائل و مشکلات زنان را در جامعة مردسالار بازتاب میدهد و قهرمان داستانش در غالب ابعاد مختلف زندگی، همچون زندگی سراسر درد، رنج و مصیبت، از فرّخزاد تأثیر پذیرفته است.
مقاله پژوهشی
فاطمه قادری؛ مریم کیانی؛ مرضیه کاظمی زهرانی
دوره 6، شماره 24 ، اسفند 1395، صفحه 119-140
چکیده
«مولود فرعون» و «جلال آل احمد» در ادبیّات الجزایر و ادبیّات فارسی، متأثّر از اوضاع نابسامان جامعۀ خویش در ضمن داستانپردازی، به نقد و تحلیل رفتارهای اجتماعی نامناسب روزگار خود پرداختهاند، و هر دو از مصلحان و روشنفکران جامعۀ خود نیز بودهاند. رفتارهای نامطلوب در میان مردم همچون حسادت، سوءظن، خرافات و تقلید از پوششهای ...
بیشتر
«مولود فرعون» و «جلال آل احمد» در ادبیّات الجزایر و ادبیّات فارسی، متأثّر از اوضاع نابسامان جامعۀ خویش در ضمن داستانپردازی، به نقد و تحلیل رفتارهای اجتماعی نامناسب روزگار خود پرداختهاند، و هر دو از مصلحان و روشنفکران جامعۀ خود نیز بودهاند. رفتارهای نامطلوب در میان مردم همچون حسادت، سوءظن، خرافات و تقلید از پوششهای غربی نیز مورد انتقاد این دو نویسنده قرار داشته است. این مقاله به شیوۀ توصیفی - تحلیلی و بر اساس مکتب تطبیقی آمریکایی، رمان ابن الفقیر مولود فرعون و داستان مدیر مدرسه جلال آل احمد را از منظر جامعهشناسی ادبی مورد بررسی قرار داده است. از مهمترین دستاوردهای پژوهش حاضر میتوان انعکاس مفاهیم و مضامینی چون فقر، تبعیض، جهل و اوضاع نابسامان خانواده و... را نام برد، با این تفاوت که «مولود فرعون» جامعة روستایی خود و «جلال آل احمد» جامعة کوچک مدرسه را مورد انتقاد قرار دادهاند؛ امّا با این حال، فقر را عامل اصلی نابسامانی مردم میدانند.
مقاله پژوهشی
تیمور مالمیر؛ غلامرضا شمسی
دوره 6، شماره 24 ، اسفند 1395، صفحه 141-162
چکیده
کتاب کنوز الودیعة من رموز الذّریعة با هدف ترجمة کتاب الذّریعة إلی مکارم الشّریعة نوشته شده است و نمونة درخشانی از ترجمة پویا در متون کهن ادب فارسی است؛ گونه‌ها و گفتمان‌های مختلف فرهنگی و ادبی رایج در تاریخ ایران تا قرن هشتم در آن گرد آمده است.در این مقاله، با استفاده از روش ترامتنیّت ژنت، به تبیین نقش این گونه‌ها و گفتمان‌ها در ...
بیشتر
کتاب کنوز الودیعة من رموز الذّریعة با هدف ترجمة کتاب الذّریعة إلی مکارم الشّریعة نوشته شده است و نمونة درخشانی از ترجمة پویا در متون کهن ادب فارسی است؛ گونه‌ها و گفتمان‌های مختلف فرهنگی و ادبی رایج در تاریخ ایران تا قرن هشتم در آن گرد آمده است.در این مقاله، با استفاده از روش ترامتنیّت ژنت، به تبیین نقش این گونه‌ها و گفتمان‌ها در تعیین جایگاه کتاب کنوز الودیعةدر متون ادب تعلیمی پرداخته شده است. نتایج این پژوهش نشان میدهد؛ کنوز الودیعةبر اساس نظامها، رمزگان و سنّتهای ایجادشده توسّط آثار ادبی پیشین بنا شده است و آیات، احادیث، روایات، حکایات و اشعار فارسی و عربی در آن، حضوری پررنگ دارند و شرح و بسط عبارات کتاب الذّریعةو بهره جستن از متون اخلاقیِ فلسفی، دینی، ایرانشهری، عرفانی و تاریخی ایرانی و اسلامی، این کتاب را به مخزن گنجهایی چون الأدب الکبیر ابن مقفّع، جاودان خرد ابن مسکویه، الذّریعة راغب اصفهانی و صدها متن اسلامی و ایرانی دیگر بدل ساخته است.
مقاله پژوهشی
محمدحسین محمدی؛ علی جعفر جعفر
دوره 6، شماره 24 ، اسفند 1395، صفحه 163-182
چکیده
چکیده بزرگ علوی (1283-1375) و عبد الرّحمن منیف (1933-2004)، از تواناترین نویسندگان معاصر ادب فارسی و عربی در ادبیّات زندان هستند. در آثار منیف و علوی، همهجا دیوار، رنج، مرگ، زندان و شکنجه است. رمان شرق المتوسّط منیف و ورقپارههای زندان بزرگ علوی به شرح برخوردهای توهین‌آمیز و خشونت‌بار مأموران با زندانیان سیاسی است که تصویری از فضای خفقانبار ...
بیشتر
چکیده بزرگ علوی (1283-1375) و عبد الرّحمن منیف (1933-2004)، از تواناترین نویسندگان معاصر ادب فارسی و عربی در ادبیّات زندان هستند. در آثار منیف و علوی، همهجا دیوار، رنج، مرگ، زندان و شکنجه است. رمان شرق المتوسّط منیف و ورقپارههای زندان بزرگ علوی به شرح برخوردهای توهین‌آمیز و خشونت‌بار مأموران با زندانیان سیاسی است که تصویری از فضای خفقانبار دوران دیکتاتوری رضاشاه و فضای حاکم در شرق المتوسّط (کشورهای عربی) میباشد. روش پژوهش در این مقاله، تحلیلی - توصیفی و بر اساس مکتب تطبیقى آمریکا است.
مقاله پژوهشی
سیدکمال موسوی؛ سیدمحمدرضا ابن الرسول
دوره 6، شماره 24 ، اسفند 1395، صفحه 183-206
چکیده
در مقاله‌ای که پیش رو دارید، نگارندگان با در نظرداشتِ پژوهش‌های پیشین دربارة اثرپذیریِ ملک‌الشّعرای بهار از قرآن، حدیث، امثال، حکم و متون نظم عربی و به روش توصیفی - تحلیلی، نویافته‌های خود را در این باره با سامانی دیگر نمایانده‌اند. در این راستا، نتایج جست‌وجو در سرچشمه‌های عربیِ برخی از سروده‌های بهار و انواع بهره‌برداری‌های ...
بیشتر
در مقاله‌ای که پیش رو دارید، نگارندگان با در نظرداشتِ پژوهش‌های پیشین دربارة اثرپذیریِ ملک‌الشّعرای بهار از قرآن، حدیث، امثال، حکم و متون نظم عربی و به روش توصیفی - تحلیلی، نویافته‌های خود را در این باره با سامانی دیگر نمایانده‌اند. در این راستا، نتایج جست‌وجو در سرچشمه‌های عربیِ برخی از سروده‌های بهار و انواع بهره‌برداری‌های وی از ادب عربی در سه بخش همسانیهای شعر بهار با شعر عربی، تمثّل به امثال و حکم عربی و ترجمة منظوم شعر عربی عرضه گشته است. از مهمترین یافته‌های جستار حاضر، میتوان به این نکته اشاره کرد که اثرپذیری بهار از ادب عربی غالباً با ابتکار و نوآوری و بازسرایی همراه است و به هیچ روی، بوی تقلید از آن استشمام نمیشود و به همین سبب، بازشناسیِ نمونههای فراگیری او بسیار دشوار است.
مقاله پژوهشی
دوره 6، شماره 24 ، اسفند 1395، صفحه 209-214
چکیده
شـامل: معرّفی و نقد کتاب نقدِ نقد ترجمه (از عربی به فارسی) گزارش گفتوگو و...
بیشتر
شـامل: معرّفی و نقد کتاب نقدِ نقد ترجمه (از عربی به فارسی) گزارش گفتوگو و...
