بررسی تطبیقی و سبک شناسانه جلوه های پایداری در شعر نزار قبانی و نصرالله مردانی (مطالعه موردپژوهانه: دو سرودة «طریق واحد» و «سمند صاعقه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیّات عربی، دانشگاه ولی عصر (عج)، رفسنجان

چکیده

جستار پیش رو، کوششی است تطبیقی و سبک­شناسانة دو سرودة «طریق واحد» از نزار قبانی (1998-1923) و «سمند صاعقه» از نصرالله مردانی (1383-1326). دو ادیب یادشده که با هجوم ملّت­های بیگانه به کشورهای فلسطین و ایران روبه­رو هستند، در سرودة خویش، ضمن دعوت به حضور سریع در میدان نبرد، مخاطب را به ایستادگی و پایداری در برابر اشغالگران فرامی­خوانند. این مقاله درصدد بررسی سبک­شناسانة همسانی­ها و ناهمسانی‌های موضوعی و فنّی جلوه­های پایداری دو سروده، در سه سطح فکری و ادبی و زبانی با تکیه بر چارچوب‌های ادبیّات تطبیقی است. مهم­ترین یافته­های برآمده از این پژوهش نشان می­دهد که دو شاعر در سرودة خود با به کارگیری واژگان و عبارات الهام­بخش پایداری و اسلوب تکرار و همچنین استفاده از تصاویر فنّی، در پی انتقال مفهوم خویش به مخاطب هستند. به لحاظ موضوعی، سرودة مردانی بر مفهوم شهادت، به عنوان یکی از مؤلّفه­های ادبیّات پایداری تأکید می­ورزد، امّا گسترة جغرافیایی پایداری در سرودة قبانی فراگیرتر است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

دراسة مقارنة وأسلوبیة لمظاهر المقاومة فی «طریق واحد» لنزار قبانی و «سمند صاعقه» لنصراللّه مردانی

نویسنده [English]

  • محمد جعفر أصغری
جامعة ولی العصر(عج) برفسنجان
چکیده [English]

هذه الکتابة محاولة مقارنة فی نطاق الأسلوبیّة لدراسة «طریق واحد» لنزار قبانی (1998-1923) و «سمند صاعقه» لنصراللّه مردانی (1383-1326) والقصیدتان تعکسان مواقف الشّاعرین تجاه احتلال فلسطین من قبل الصّهاینة. فیدعوان المخاطب إلی التّواجد فی جبهات القتال کما یحثّانه علی المقاومة أمام المحتلّین. فنظرا إلی ما تقدّم، هذه المقالة بصدد دراسة أسلوبیة للقواسم المشترکة ووجوه التّباین لمظاهر المقاومة فی «طریق واحد» و «سمند صاعقه» و ذلک فی ثلاثة مستویات: فکریة وأدبیة ولغویة معتمدة علی المدرسة الأمریکیة فی الأدب المقارن. وأمّا من أبرز نتائج المقال أنّ الشّاعرین یسعیان وراء ایصال الغرض إلی المخاطب مستخدمین الألفاظ والعبارات الموحیة للمقاومة وأسلوب التّکرار کما یستفیدان من التّصاویر الفنّیة؛ أمّا من حیث الوجوه الموضوعیة فیؤکّد شعر مردانی علی الاستشهاد بوصفه عنصراً هامّاً من عناصر أدب المقاومة إلّا أنّ المساحة الجغرافیة للمقاومة فی شعر قبانی أوسع منها فی شعر مردانی.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الأدب المقارن
  • الشّعر العربی والفارسی المعاصرین
  • الشّعر المقاومة
  • الأسلوبیة
  • نزار قبانی
  • نصرالله مردانی
  • کتابنامه

    الف: کتاب­ها

    • ·  قرآن کریم

    1. أبو البقاء، ابن موسی الحسینی الکفوی (1904)؛ الکلّیّات، بیروت: مؤسّسة الرّسالة.

    2. باطنی، محمّد رضا (1382)؛ فرهنگ معاصر (انگلیسی-فارسی)، تهران: فرهنگ معاصر.

    3. برکات،وائل وغسان السّیّد ونجاح هارون(2004) اتّجاهات نقدیّة حدیثة ومعاصرة، دمشق: منشورات جامعة دمشق.

    4. ثروت، منصور (1364)؛ فرهنگ کنایات، تهران: سپهر.

    5. خورشا، صادق (1390)؛ مجانی الشعر العربی الحدیث ومدارسه، الطّبعة الخامسة، تهران: سمت.

    6. داد، سیما (1382)؛ فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.

    7. دهخدا، علی‌اکبر (1352)؛ لغت­نامة علی‌اکبر دهخدا، زیر نظر محمّد معین و سید جعفر شهیدی، جلد 9، دانشگاه تهران: مؤسّسة لغت­نامة دهخدا.

    8. سنگری، محمّد رضا (1380)؛ نقد و بررسی ادبیّات منظوم دفاع مقدّس، جلد 3، تهران: پالیزان.

    9. شمیسا، سیروس (1372)؛ کلّیّات سبک‌شناسی، تهران: فردوس.

    10. شکیب انصاری، محمود (1393)؛ تطوّر الأدب العربی المعاصر (تاریخ ونصوص)، الطّبعة السّادس، اهواز: دانشگاه شهید چمران.

    11. ضیف، شوقی (بی­تا)؛ دراسات فی الشّعر العربی المعاصر، مصر: دار المعارف.

    12. عبد المطّلب، محمّد (1994)؛ البلاغة والأسلوبیة، الطّبعة الثّانیة، بیروت: مکتبة لبنان ناشرون.

    13. عشری زاید، علی (2008)؛ عن بناء القصیدة العربیّة الحدیثة، القاهرة: مکتبة الآداب.

    14. علوان سلمان، محمّد (2008)؛ الایقاع فی شعر الحداثة، الاسکندریة: العامریة.

    15. الفاخوری، حنا (1422)؛ الجامع فی تاریخ الأدب العربی (الأدب الحدیث)، الطّبعة الأولی، قم: منشورات ذوی القربی.

    16. فیدوح. عبد القادر (1992)؛ الاتّجاه النّفسی فی نقد الشّعر العربی، دمشق: مطبعة اتّحاد الکتّاب العرب.

    17. قبانی، نزار (1356)؛ قصّتی مع الشّعر (داستان من و شعر)، ترجمة غلامحسین یوسفی و یوسف بکار، چاپ اوّل، مشهد: دانشگاه فردوسی.

    18. ----- (1434)؛ الأعمال الکاملة للشّاعر نزار قبانی شاعر الحبّ والثّورة، دراسة واعداد مؤمن المحمّدی، الطّبعة الأولی، بغداد: مکتبة هانی.

    19. کاظمی، محمّد کاظم (1390)؛ ده شاعر انقلاب، تهران: سوره.

    20. کافی، غلامرضا (1381)؛ دستی بر آتش (شناخت شعر جنگ)،شیراز: نوید.

    21. کاکایی، عبدالجبار (1385)؛ بررسی تطبیقی موضوعات پایداری در شعر ایران وجهان، چاپ 2، تهران: پالیزان.

    22. کنفانی، غسّان (1361)؛ ادبیّات مقاومت در فلسطین اشغالی، ترجمة موسی اسوار، تهران: سروش.

    23. محمود خلیل، ابراهیم (2010)؛ النّقد الأدبی الحدیث من المحاکاة إلی التّقلید، عمان: دار المسیرة للنشر والتّوزیع والطّباعة.

    24. مردانی، نصرالله (1374)؛ سمند صاعقه، چاپ اوّل، تهران: حوزة هنری سازمان تبلیغات اسلامی.

    25. مصطفی، ابراهیم؛ أحمد الزیات؛ حامد عبد القادر ومحمّد النجار (1989)؛ المعجم الوسیط، ترکیه: دار الدّعوة.

    26. النّقاش، رجاء (1972)؛ أدباء معاصرون، الطّبعة الأولی، بغداد: دار الحرّیة.

    27. نوروزی، مجتبی (1384)؛ فرهنگ ایثار و شهادت (مجموعه مقالات)،چاپ اوّل، تهران: قلم نفیس.

    ب: مجلاّت

    28. آیینه‌وند، صادق (1370)؛ «ادبیّات مقاومت»، کیهان فرهنگی، شمارة 79، صص 34-35.

    29. امیری خراسانی و و عبدالحمید احسانی (1393)؛ «مؤلّفه‌های پایداری در اشعار فارسی علامه اقبال لاهوری»، نشریة ادبیّات پایداری، دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال 6، شمارة 11، صص 1-24.

    30. رحمانی، اسحاق و نادیا دادپور و سعیده حسن­شاهی (1393)؛ «زیباشناسی تکرار در شعر توفیق زیاد شاعر مقاومت (پژوهشی در سبک‌شناسی آوایی)»، نشریة ادبیّات پایداری دانشگاه شهید باهنر کرمان ، سال 6، شمارة 11، صص 77-106.

    31. رحمانی­راد، حسن و مرضیه آباد، میثم ایمانیان بیدگلی (1393)؛ سبک‌شناسی سروده‌های محمود درویش، مجلّة ادب عربی، دانشگاه تهران. سال 6، شمارة 2، صص 133-156.

    32. سلیمی، علی و محمّد نبی احمدی (1431)؛ «الأدب وعناصره الجمالیة»، مجلّة اللّغة العربیّة وآدابها، السّنة 6، العدد 10، صص 57-76.

    33. شریف­پور، عنایت‌الله و علی­حسن ترابی (1394)؛ «وطن­گرایی در شعر دفاع مقدّس»، نشریة ادبیّات پایداری، دانشگاه شهید باهنر کرمان، شمارة 13، صص 159-183.

    34. صدقی، حسین و امیرعلی عظیم­زاده (1392)؛ «بررسی موسیقی و صور خیال در شعر جنگ نصرالله مردانی»، نشریة ادبیّات پایداری دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال 5، شمارة 9، صص 187-211.

    35. صلاحی مقدّم، سهیلا (1387)؛ «صور خیال خونین در شعر نصرالله مردانی»، نامة پایداری: مجموعه مقالات ادبیّات پایداری کرمان، به کوشش احمد امیری خراسانی، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدّس و پژوهشکدة علوم و معارف دفاع مقدّس و دانشگاه شهید باهنر.

    36. ضیایی، حسام و علی صفایی (1389)؛ «بررسی جامعه‌شناختی گفتمان‌های شعر جنگ تحمیلی»، نشریة ادبیّات پایداری دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال اوّل، شمارة 2، صص 189-218.

    37. غیبی، عبد الاحد و فرزانه احمری (1394)؛ «بررسی تطبیقی مفاهیم مقاومت و پایداری در اشعار فدوی طوقان و طاهره صفارزاده»، نشریة ادبیّات پایداری، دانشگاه شهید باهنر کرمان ، سال 7، شمارة 13، صص 227-247.

    38. قهرمانی مقبل، علی‌اصغر (1391)؛ «جمالیة التکرار فی قصیدة (خطاب من سوق البطالة) لسمیح القاسم»، مجلة دراسات فی اللّغة العربیة وآدابها، السّنة الثّالثة، العددان 10 و 11، صص 47-66.

    39. محسنی، علی‌اکبر (1391)؛ «نشانه‌های استبداد از منظر شعر نزار قبانی»، نشریه ادبیّات پایداری، دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال 3، شماره 6، صص 429-451.

    40. معروف، یحیی و نورالدّین پروین (1393)؛ «دراسة جمالیة التکرار فی دیوان قلیلک.... لاکثیرهنّ لـ یحیی السّماوی»، مجلّة اضاءات نقدیة، السّنة الرّابعة، العدد السّادس عشر، صص 9-31.

    41. نجفی ایوکی علی و سیّد رضا میراحمدی (1393)؛ «نقد سبک‌شناسانة سرودة «بکائیة إلی شمس حزیران»عبد الوهّاب البیاتی»، مجلّة زبان و ادبیّات عربی، دانشگاه فردوسی مشهد، سال 6، شمارة 10،صص 167-195.