مقاله پژوهشی
محمود حیدری
دوره 6، شماره 21 ، خرداد 1395، صفحه 1-13
چکیده
چکیده
نقد کتابهای درسی و دانشگاهی که در راستای تحوّل و بهبود کیفیّت آموزشی صورت میپذیرد، امری ضروری است، تا زوایای پنهان و تاریکی که بر مؤلّف پوشیده بوده، آشکار گردد و در صورت امکان در چاپهای بعدی برطرف شود. در بررسیهای انتقادی، بیان کاستیها بر امتیازات فزونی دارد؛ و این خود تلاشی از جانب جامعة علمی برای ارتقا و غنای ...
بیشتر
چکیده
نقد کتابهای درسی و دانشگاهی که در راستای تحوّل و بهبود کیفیّت آموزشی صورت میپذیرد، امری ضروری است، تا زوایای پنهان و تاریکی که بر مؤلّف پوشیده بوده، آشکار گردد و در صورت امکان در چاپهای بعدی برطرف شود. در بررسیهای انتقادی، بیان کاستیها بر امتیازات فزونی دارد؛ و این خود تلاشی از جانب جامعة علمی برای ارتقا و غنای آن کتاب و رفع نواقص موجود است. یکی از کتابهای تازه انتشار یافته در حوزة ادبیّات تطبیقی که برای دانشجویان رشتة زبان و ادبیّات عرب در دورة کارشناسی تدوین شده، کتاب الأدب المقارن (دراسات نظریّة وتطبیقیّة) اثر خلیل پروینی است که توسّط انتشارات سمت به چاپ رسیده است. این پژوهش، به مطالعه و بررسی این کتاب در دو بخش کلّی: شکلی و محتوایی می‌پردازد و در هر قسمت، ابتدا امتیازات کتاب و سپس کاستیهای موجود بررسی میشوند. یافته‌های پژوهش، بیانگر این است که کتاب از تکنیکهای لازم آموزشی؛ همچون انسجام مطالب، پرهیز از اطناب ممل، داشتن تمرین و سؤالات بحث و بررسی و... برخوردار نیست و نتوانسته است، اهداف آموزشی انتشارات سمت و جامعة دانشگاهی را محقّق سازد. لذا در صورت تجدید چاپ، نیاز به اصلاحات اساسی و کلّی دارد.
مقاله پژوهشی
سجاد دادفر؛ روح اله بهرامی
دوره 6، شماره 21 ، خرداد 1395، صفحه 15-32
چکیده
چکیده
چیرگی و سرآمدی ایرانیان بر بخش بزرگی از جهان باستان آن روز، استقرار و آرامشی پدید آورد که در سایة آن، مردمان توانستند به فرهنگ‌سازی و گسترش روابط انسانی در میان خویش بپردازند. در عصر ساسانیان، در نتیجة نفوذ سیاسی و دینی گستردة ایران؛ به ویژه در دو منطقة حیره و یمن، اعراب به تدریج تأثیرات کلانی را از تمدّن ایرانی به دست آوردند. ...
بیشتر
چکیده
چیرگی و سرآمدی ایرانیان بر بخش بزرگی از جهان باستان آن روز، استقرار و آرامشی پدید آورد که در سایة آن، مردمان توانستند به فرهنگ‌سازی و گسترش روابط انسانی در میان خویش بپردازند. در عصر ساسانیان، در نتیجة نفوذ سیاسی و دینی گستردة ایران؛ به ویژه در دو منطقة حیره و یمن، اعراب به تدریج تأثیرات کلانی را از تمدّن ایرانی به دست آوردند. به دنبال گسترش اسلام و فتح ایران توسّط اعراب مسلمان، آداب و فرهنگ ایرانی به همراه جلوه‌های بارز تمدّن ملّت ایران از راه‌های گوناگون و در زمینه‌های متنوّع بر فرهنگ و زبان عربی تأثیر گذارد و موجبات پیشرفت و تعالی اعراب را در گستر‌‌ة حکومت و سیاست، فرهنگ و ادب و علوم و فنون فراهم آورد. این نوشتار، بر آن است تا کتاب تاریخ ادبیّات عصر عبّاسی در پرتو فرهنگ و تمدّن ایرانیان باستان، اثر وحید سبزیانپور را از دو منظر شکلی و محتوایی مورد نقد قرار دهد. بررسی کتاب نشان می‌دهد که مؤلّف کوشش نموده تا با تکیه بر منابع اصلی و تحقیقات جدید به بررسی و تحلیل موضوع بپردازد. با این حال، از آنجا که ماهیّت نقد، بررسی، تحلیل و ارزیابی علمی نقاط قوّت و ضعف یک اثر در ابعاد شکلی، محتوایی و روش‌شناسی آن با توجّه به معیارهای علمی نقد است، در این پژوهش نیز تلاش گردیده تا با توجّه به تعریف فوق به نقد اثر مذکور پرداخته شود.
مقاله پژوهشی
مهدی دشتی
دوره 6، شماره 21 ، خرداد 1395، صفحه 33-65
چکیده
چکیده
در این نوشتار، کوشیده‌ایم تا کتاب چالش میان فارسی و عربی (سده‌های نخست) نوشتة آذرتاش آذرنوش را مورد نقد و ارزیابی قرار دهیم؛ نظریّة چالش میان فارسی و عربی، ادّعایی است که اوّل بار از جانب برخی از خاورشناسان همچون ریشتر - برونبورگ، باسورث و کلود ژیلیو ابراز شده است و البتّه هستند کسانی همچون جولی ...
بیشتر
چکیده
در این نوشتار، کوشیده‌ایم تا کتاب چالش میان فارسی و عربی (سده‌های نخست) نوشتة آذرتاش آذرنوش را مورد نقد و ارزیابی قرار دهیم؛ نظریّة چالش میان فارسی و عربی، ادّعایی است که اوّل بار از جانب برخی از خاورشناسان همچون ریشتر - برونبورگ، باسورث و کلود ژیلیو ابراز شده است و البتّه هستند کسانی همچون جولی اسکات و میثمی که با آن مخالفند. در این میان، نویسندة کتاب، بنا به تصریح خود این معنا را از کلود ژیلیو وام گرفته است. ژیلیو این مطلب را به عنوان یک حدس، به هنگام مطالعة کتاب الاقتباس من القرآن ثعالبی طرح کرده با تذکار این نکته که ثعالبی خود از این چالش اسمی نبرده است. نویسنده بر مبنای قبول بیدلیل این حدس، کوشیده است تا با استمداد از مدارکی که ژیلیو نمیشناخته، درستی آن را تأیید کند. ما در این نوشتار، تنها بر مبنای اعترافات نویسنده، نشان دادهایم که ادّعای چالش، درست به نظر نمیرسد و مستندات مؤلّف به جای چالش، بیشتر بر تفاهم میان فارسی و عربی دلالت دارد. این پژوهش بر اساس چاپ دوّم کتاب است که در سال 1387 صورت گرفته و تمامی صفحات ارجاعی نیز متعلّق به همین چاپ است.
مقاله پژوهشی
فرهاد رجبی
دوره 6، شماره 21 ، خرداد 1395، صفحه 67-84
چکیده
چکیده
ادبیّات تطبیقی در سالهای اخیر، بسیار مورد توجّه محافل علمی و دانشگاهی ایران بوده است. این رویکرد، به ویژه در پژوهشهای حوزة فارسی - عربی از اهتمام بیشتری برخوردار است؛ نشر مجلّهها، برگزاری همایشها و نگارش کتابهای گوناگون که در این زمینه حاصل شده است، مؤیّد این نکته است. البتّه، همة این تلاشها نیازمند نقد و بررسی ...
بیشتر
چکیده
ادبیّات تطبیقی در سالهای اخیر، بسیار مورد توجّه محافل علمی و دانشگاهی ایران بوده است. این رویکرد، به ویژه در پژوهشهای حوزة فارسی - عربی از اهتمام بیشتری برخوردار است؛ نشر مجلّهها، برگزاری همایشها و نگارش کتابهای گوناگون که در این زمینه حاصل شده است، مؤیّد این نکته است. البتّه، همة این تلاشها نیازمند نقد و بررسی است تا علاوه بر کمیّتگرایی به کیفیّت دستاوردها نیز توجّه شود. نوشتة حاضر، با هدف بررسی کتاب الأدب المقارن دراسة نظریّة وتطبیقیّة اثر خلیل پروینی بر آن است تا ضمن معرّفی اثر، به مواضع قوّت و ضعف آن اشاره نماید. به همین سبب، نگارنده، کتاب را از دو منظر شکلی و محتوایی مورد بررسی قرار داده است. نتایج حاصل از این بررسی نشان می‌دهد، کتاب حاضر از لحاظ شکلی در سطح مطلوبی قرار گرفته است و از لحاظ فنّی و محتوایی، ضمن برخورداری از امتیازات لازم، در برخی موارد، به ویژه در بخش تطبیق، نیازمند بازنگری در چاپهای بعدی است.
مقاله پژوهشی
تورج زینی وند؛ نسرین پروش ور
دوره 6، شماره 21 ، خرداد 1395، صفحه 85-114
چکیده
چکیده
محمّد السّعید جمال‌الدّین از پیشگامان و مؤلّفان برجستة ادبیّات تطبیقی مصر در حوزة نظریّة ادبیّات تطبیقی اسلامی است. در حقیقت، یافته‌های پژوهش، بیانگر این است که مشخّصة اصلی اندیشه‌های تطبیقی وی، تأثیرپذیری از مکتب فرانسوی ادبیّات تطبیقی، نقد فرهنگی ادبیّات تطبیقی و تأکید بر نظریّة ادبیّات تطبیقی اسلامی است؛ در حقیقت رویکرد ...
بیشتر
چکیده
محمّد السّعید جمال‌الدّین از پیشگامان و مؤلّفان برجستة ادبیّات تطبیقی مصر در حوزة نظریّة ادبیّات تطبیقی اسلامی است. در حقیقت، یافته‌های پژوهش، بیانگر این است که مشخّصة اصلی اندیشه‌های تطبیقی وی، تأثیرپذیری از مکتب فرانسوی ادبیّات تطبیقی، نقد فرهنگی ادبیّات تطبیقی و تأکید بر نظریّة ادبیّات تطبیقی اسلامی است؛ در حقیقت رویکرد اساسی وی، در ادبیّات تطبیقی، تأکید بر مسألة تأثیر و تأثّر در پرتو پیوندهای تاریخی است. افزون بر این، ایشان به مانند طه ندا، با شیوهای علمی به بررسی ادبیّات تطبیقی اسلامی می‌پردازد و در پی آن است تا تعاملات فرهنگی و تأثیر و تأثّری را که ادبیّات ملل اسلامی در گذر تاریخ بر هم گذاشتهاند، بررسی کند. وی در تبیین ضرورت این نظریّه (نظریّة ادبیّات تطبیقی اسلامی) به نقد تلاشهای امپریالیسم و ناسیونالیسم فرهنگ غربی در جهت از خود بیگانگی فرهنگ ملّتهای اسلامی نیز می‌پردازد. این پژوهشِ توصیفی – تحلیلی، ضمن معرّفی محمّد السّعید جمال‌الدّین، به تحلیل جایگاه و دیدگاه‌های وی در باب ادبیّات تطبیقی، به ویژه موضوع نظریّة ادبیّات تطبیقی اسلامی، می‌پردازد.
.
مقاله پژوهشی
وحید سبزیان پور؛ هدیه جهانی
دوره 6، شماره 21 ، خرداد 1395، صفحه 115-136
چکیده
چکیده
احمد بن محمّد میدانی (518 هـ) در کتاب مجمع الأمثال 1000 مثل را به عنوان «المولّدون» معرّفی کرده است که در تعریف آنها گفتهاند: «امثالی که هویّت عربی ندارند، در ادب عربی بیسابقهاند و از فرهنگهای دیگر به زبان عربی سرایت کردهاند» از آنجا که به اعتقاد محقّقان، فرهنگ و ادب ایرانی بیشترین تأثیر را در ادب عربی ...
بیشتر
چکیده
احمد بن محمّد میدانی (518 هـ) در کتاب مجمع الأمثال 1000 مثل را به عنوان «المولّدون» معرّفی کرده است که در تعریف آنها گفتهاند: «امثالی که هویّت عربی ندارند، در ادب عربی بیسابقهاند و از فرهنگهای دیگر به زبان عربی سرایت کردهاند» از آنجا که به اعتقاد محقّقان، فرهنگ و ادب ایرانی بیشترین تأثیر را در ادب عربی داشته است، وجود کنایه‌های مشترک در امثال مولّد و ادب فارسی میتواند از کلیدهای بازگشایی راز هویّت این امثال باشد. نتیجة این پژوهش، نشان می‌دهد که پارهای از کنایه‌های موجود در امثال مولّد، شباهت زیادی به کنایه‌های ادب فارسی دارد و از آن جهت که کنایه‌های هر فرهنگ، متعلّق بدان فرهنگ است، این شباهت، نشاندهندة هویّت فارسی و ایرانی این امثال است.
مقاله پژوهشی
محمدرضا عزیزی
دوره 6، شماره 21 ، خرداد 1395، صفحه 137-154
چکیده
چکیده
هدف مقالة حاضر، بررسی شکلی و محتوایی کتاب مرایا للالتقاء والارتقاء بین الأدبین العربی والفارسی به قلم حسین جمعه است. پیش از ورود به موضوع، شرح‌حال مختصری از نویسندة کتاب بیان شده و مشخّصات و مسألة پژوهش، ذکر گردیده است. سپس نقد مؤلّفههای شکلی و دیداری اثر، همچون میزان رعایت قواعد عمومی ویرایش و نگارش، کیفیت حروفنگاری، ...
بیشتر
چکیده
هدف مقالة حاضر، بررسی شکلی و محتوایی کتاب مرایا للالتقاء والارتقاء بین الأدبین العربی والفارسی به قلم حسین جمعه است. پیش از ورود به موضوع، شرح‌حال مختصری از نویسندة کتاب بیان شده و مشخّصات و مسألة پژوهش، ذکر گردیده است. سپس نقد مؤلّفههای شکلی و دیداری اثر، همچون میزان رعایت قواعد عمومی ویرایش و نگارش، کیفیت حروفنگاری، صفحهآرایی و جامعیت صوری کتاب، مورد توجّه قرار گرفته است. عناصر محتوایی، همچون انطباق عنوان با مطالب کتاب، اعتبار علمی منابع، دقّت پژوهشگر در ارجاعات، بهرهگیری از ابزارهای علمی لازم برای تفهیم و تبیین موضوع، کیفیت و میزان کاربرد اصطلاحات تخصّصی و... در متن مقاله، بیان شده است. همچنین نظم منطقی و انسجام دادهها در کلّ کتاب یا در هر فصل، نوآوری و روزآمدی اطّلاعات، رعایت اصول منبعدهی علمی، شخصیّت و بیطرفی علمی پژوهشگر، میزان همخوانی دادههای علمی با مبانی و پیشفرضهای مورد قبول، رویکرد اثر نسبت به فرهنگ و ارزشهای دینی و... بررسی گردیده است؛ به عبارت دیگر، در این پژوهش توصیقی - تحلیلی، امتیازات و کاستیهای هر یک از عناصر درونساختاری و برونساختاری در کتاب مذکور، اشاره و در حدّ توان ارزیابی گردیده است.
مقاله پژوهشی
حسین کیانی
دوره 6، شماره 21 ، خرداد 1395، صفحه 155-171
چکیده
چکیده
نگارش کتاب در موضوع ادبیّات تطبیقی از سال 1948 در ادبیّات عربی آغاز شد. بررسی جریانشناسانة این آثار نشان می‌دهد که این نگارشها فراز و نشیبهایی را تجربه کرده است. کتاب مدارس الأدب المقارن، دراسة منهجیة نوشتة سعید علّوش از کتابهای تأثیرگذار در تاریخ نگارشهای ادبیّات تطبیقی است. نویسنده پس از نگارش کتاب مکوّنات الأدب ...
بیشتر
چکیده
نگارش کتاب در موضوع ادبیّات تطبیقی از سال 1948 در ادبیّات عربی آغاز شد. بررسی جریانشناسانة این آثار نشان می‌دهد که این نگارشها فراز و نشیبهایی را تجربه کرده است. کتاب مدارس الأدب المقارن، دراسة منهجیة نوشتة سعید علّوش از کتابهای تأثیرگذار در تاریخ نگارشهای ادبیّات تطبیقی است. نویسنده پس از نگارش کتاب مکوّنات الأدب المقارن فی العالم العربی (1986) به دلیل اهمّیّت مطالب گفته شده در آن کتاب، مطالب آن را در کتاب دوّم خود قرار داد و در سال 1987 به چاپ رساند. این نوشتار با هدف تبیین مؤلّفههای جامعیّت صوری و ابعاد محتوایی و با تکیه بر روش تحلیل محتوای کیفی به نقد و تحلیل کتاب پرداخته است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که این اثر، در زمان خود، کتاب تأثیرگذار و موفّقی بوده و افق تاز‌ه‌ای به روی ادبیّات تطبیقی گشود. کتاب، پژوهشگران ادبیّات تطبیقی را با مبانی و چهارچوبهای نظری هر مکتب آشنا کرد و زمینة پژوهش جدید در ادبیّات تطبیقی را فراهم آورد. روش علّوش در این کتاب، تحلیلی - نقدی است و در پژوهش خود، پیرو مکتبی خاص نیست؛ امّا دو اشکال در کتاب بسیار روشن و واضح است: اوّل اینکه تمام کتاب، تکرار مطالب کتاب دیگر نویسنده است که یک سال پیش از این به چاپ رسیده است و دیگر اینکه، نویسنده بیشتر به بررسی نظریّة صاحب‌نظران هر مکتب می‌پردازد و به روش و چگونگی پژوهش هر مکتب و مؤلّفههای آن در پژوهش تطبیقی اشاره نکرده است.
مقاله پژوهشی
دوره 6، شماره 21 ، خرداد 1395، صفحه 175-186
چکیده
تعبیر «پاره ها و نکته ها» را از مجلّه «گزارش میراث» به عاریت گرفته ایم. 2. این بخش، ارزش علمی - پژوهشی ندارد. 3. رعایت اصول فنّی و اخلاقی نقد، ضروری است.
بیشتر
تعبیر «پاره ها و نکته ها» را از مجلّه «گزارش میراث» به عاریت گرفته ایم. 2. این بخش، ارزش علمی - پژوهشی ندارد. 3. رعایت اصول فنّی و اخلاقی نقد، ضروری است.
