نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار گروه زبان و ادبیّات عربی، دانشگاه فردوسی مشهد
2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات عربی، دانشگاه فردوسی مشهد
چکیده
پدیده شهر، در بیان رنجهای جامعه و همچنین در نمود آرزوی آفرینش ناکجاآباد، نگاه شاعران زیادی را به یکدیگر پیوند داده است. نیشابور، شهری است که در آثار عبد الوهّاب البیاتی و محمّدرضا شفیعی کدکنی، جایگاه ویژهای دارد. بیاتی به‌ویژه در مجموعة شعری «الّذی یأتی ولا یأتی» و شفیعی در دفتر شعر «در کوچه‌باغ‌های نشابور» سیمایی متفاوت از نیشابور را ترسیم نمودهاند. این پژوهش، با رویکردی توصیفی - تحلیلی و با نظر به اصول مکتب ادبیّات تطبیقی فرانسه میکوشد تا چگونگی نمود سیمای نیشابور را در شعر البیاتی و شفیعی کدکنی بررسی نماید و همسانیها و ناهمخوانیهای تصویر نیشابور را در رویکرد دو شاعر، مورد بازخوانی و تحلیل قرار دهد. نگارندگان در این نوشتار، برآنند تا با بررسی شهرسرودههای بیاتی و شفیعی کدکنی، وجوه اشتراک و افتراقِ بازتابیافته در سرودههای آنان را در ترسیم شهر و به‌ویژه شهر نیشابور به بوتة بحث و بررسی بگذارند. برآیند پایانی این خوانش تطبیقی، از یک‌سو حکایت از ترسیم همانند جلوههایی مانند ترس، تاریکی، درّنده‌خویی، تسلیم، بیم و امید از شهر نزد دو شاعر دارد و از سوی دیگر، نشان از کاربست یک طیف واژگانی مشابه توسّط دو سراینده دارد که به‌ویژه در راستای ترسیم احساس حسرت، دریغ و اندوه آنان نسبت به شهر ستمدیده و به قهقرارفتة نیشابور نمود یافته است؛ هرچند گونهای امیدواری به رستاخیز نیشابور و ساخت ناکجاآباد نیز در اشعار دو شاعر، قابل ردیابی است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
صورة نیسابور فی أشعار عبد الوهّاب البیاتی ومحمّدرضا شفیعی کدکنی (دراسة مقارنة)
نویسندگان [English]
- أحمدرضا حیدریان شهری 1
- معصومه نصیری 2
1 عضو الهیأة العلمیّة بجامعة الفردوسی مشهد قسم اللغة العربیّة و آدابها
چکیده [English]
تمکّنت ظاهرة المدینة أن تلفت أنظار کثیر من الشّعراء إلیها فی الأدبین العربیّ والفارسیّ؛ ولقد أدّت مظاهرها - إلی التّعبیر عن معاناة المجتمع من جهةخلق یوتوبیا الّذی أدّی إلی تقارب أنظار کثیر من الشّعراء من جهة أخری. فنیسابور مدینة لها مکانة خاصّة فی قصائد عبد الوهّاب البیاتی ومحمّدرضا شفیعی کدکنی ولقد رسم البیاتی خاصّة فی دفتر «الّذی یأتی ولا یأتی» ومحمّدرضا شفیعی کدکنی فی دیوان «در کوچه‌باغ‌های نیشابور» صورة محتلفة عن هذه المدینة. هذه المقالة باستخدام المنهج التّحلیلی ووفقاً لمبادئ الأدب الفرنسی المقارن تحاول دراسة کیفیّة ظهور صورة نیسابور فی شعر عبد الوهّاب البیاتی ومحمّدرضا شفیعی کدکنی؛ فیسعی الباحثان فی هذا المقال معالجة وجوه الاشتراک والافتراق المتمثّلة فی قصائدهما بتسلیط الضّوء علی أشعارهما المتعلّقة بالمدینة. فتشیر النّتائج الحاصلة عن هذه القراءة المقارنة إلی تصویر مظاهر الرّعب، الظّلام، الافتراس، الاستسلام، الخوف والرّجاء تصویراً مماثلاً من المدینة لدی الشّاعرین من ناحیة ومن ناحیة أخری تدلّ إلی توظیف مفردات مشابهة لدیهما والّتی تتمثّل فی تصویر الشّعور بالحسرة والأسف وحزنهما بالنّسبة إلی مدینة نیسابور المظلومة المنحطّة وإن بتنا نعثر علی نوع من الأمل إلی بعث هذه المدینة وخلق یوتوبیا فی قصائد الشّاعرین.
کلیدواژه‌ها [English]
- الأدب المقارن
- عبد الوهّاب البیاتی
- محمّدرضا شفیعی کدکنی
- نیسابور
- یوتوبیا (مدینة الأحلام)
)