مقاله پژوهشی
معصومه حاجی عموشا؛ ابراهیم آرمن؛ فرهاد طهماسبی
دوره 8، شماره 31 ، آذر 1397، صفحه 1-26
چکیده
روحِ ادبیّات مقاومت، زندهکردن احساسات ملّی و امید در مردم و مدافعان وطن علیه دشمنان خارجی و رهبران خیانت‌کار داخلی است تا آنها را به پایداری و مقاومت در راه وطن وادار کند. سیّد اشرفالدّین حسینی معروف به نسیم شمال و ابراهیم طوقان، معروف به شاعر ملّی فلسطین، در دو مقطع حسّاس تاریخی ایران و فلسطین، ازجمله نمایندگان شعر مقاومت ...
بیشتر
روحِ ادبیّات مقاومت، زندهکردن احساسات ملّی و امید در مردم و مدافعان وطن علیه دشمنان خارجی و رهبران خیانت‌کار داخلی است تا آنها را به پایداری و مقاومت در راه وطن وادار کند. سیّد اشرفالدّین حسینی معروف به نسیم شمال و ابراهیم طوقان، معروف به شاعر ملّی فلسطین، در دو مقطع حسّاس تاریخی ایران و فلسطین، ازجمله نمایندگان شعر مقاومت هستند. پژوهش حاضر میکوشد با روش توصیفی - تحلیلی و با تکیه بر رویکرد «ما و دیگران»، شعر این دو شاعر را با هم مقایسه و صف دشمنان داخلی و خارجی وطن را از دوستان، حامیان و فداکارانش جدا کند و بهعبارتی، روش تحقیقی، «ما و دیگری» را در شعرهای وطنی آنها، شناسایی و معرّفی نماید. دشمنان وطن، همدستانی داخلی دارند که یا در لباس دوست ظاهر می‌شوند و یا بر مرکب جهل، خرافه، استبداد و زر و زور سوارند. این دو شاعر، نابسامانی و چالش وطن را تنها به استعمار خارجی و استبداد داخلی منحصر نمی‌کنند، بلکه مزدوران داخلی و حتّی خود مردم و برخی خصلتهای منفی، مانند جهل و سرسپردگی را، در ایجاد مصیبتها و شرایط ناگوار تاریخی وطن، شریک میدانند. صف مدافعان وطن در شعر هر دو شاعر تقریباً مشابه است؛ ولی درخصوص دشمنان، طوقان بر دشمن خارجی و همدستان داخلی‌اش و نسیم شمال بر استبداد و عوامل داخلی و خصلتهای منفی جامعه، تأکید بیشتری دارد.
مقاله پژوهشی
خلیل پروینی؛ ثریا رحیمی
دوره 8، شماره 31 ، آذر 1397، صفحه 27-48
چکیده
با استقبال روزافزون پژوهشگران از مطالعات تطبیقی در عرصة ادبیّات و علاقه‌مندی نویسندگان به نگارش مقالات ادبیّات تطبیقی، مجلاّت تخصّصی در این عرصه، گسترش یافته‌اند. یکی از این مجلاّت، کاوشنامة ادبیّات تطبیقی است که در حوزة مطالعات تطبیقی فارسی – عربی، به نشر پژوهشهای مرتبط میپردازد. این مختصر، با هدف آسیب شناسی مقالات ...
بیشتر
با استقبال روزافزون پژوهشگران از مطالعات تطبیقی در عرصة ادبیّات و علاقه‌مندی نویسندگان به نگارش مقالات ادبیّات تطبیقی، مجلاّت تخصّصی در این عرصه، گسترش یافته‌اند. یکی از این مجلاّت، کاوشنامة ادبیّات تطبیقی است که در حوزة مطالعات تطبیقی فارسی – عربی، به نشر پژوهشهای مرتبط میپردازد. این مختصر، با هدف آسیب شناسی مقالات منتشرشده در مجلّة یادشده، در بازة زمانی سالهای 1392 تا 1395، با تکیه بر روش استقرائی در عرضة آمار و سپس تحلیل و آسیب شناسی پژوهشهای منتشرشده، با استناد به نمودارهای آماری، به بررسی مقالات این مجلّه می پردازد و پس از واکاوی آسیبها، در ذیل سه مبحث دایرة موضوعی، عناوین مقالات و روشمندی پژوهش، عمده ترین موارد آن را عدم توجّه کافی به مباحث نظری ادبیّات تطبیقی، خلأ پژوهشهای بینارشتهای و عرصههای نوین پژوهش در ادبیّات تطبیقی، موازیکاری و پرداختن به مضامین تکراری، فقدان روش پژوهش و عدم استناد به نظریّهها و مکتبهای برجسته در حوزة ادبیّات تطبیقی، سوءفهم «تطبیق» در ادبیّات تطبیقی و... برمیشمرد.
مقاله پژوهشی
حمید رضا زهره ای؛ احمد نظری
دوره 8، شماره 31 ، آذر 1397، صفحه 49-69
چکیده
از آنجا که به اعتقاد برخی، طنز، هنریترین شیوه انتقاد است، در جامعه و فضایی که بی عدالتی اجتماعی و سیاسی، خفقان، تزویر و دروغ، بر ذهن و زبان جامعه مسلّط می شود، زبان شاعر تیزبین از طنز بهعنوان هنریترین سلاح مبارزه با این مفاسد بهره می‌گیرد. نوشتار حاضر پژوهشی است که در آن نگارندگان کوشیدهاند پس از معرّفی مختصر طنز و ...
بیشتر
از آنجا که به اعتقاد برخی، طنز، هنریترین شیوه انتقاد است، در جامعه و فضایی که بی عدالتی اجتماعی و سیاسی، خفقان، تزویر و دروغ، بر ذهن و زبان جامعه مسلّط می شود، زبان شاعر تیزبین از طنز بهعنوان هنریترین سلاح مبارزه با این مفاسد بهره می‌گیرد. نوشتار حاضر پژوهشی است که در آن نگارندگان کوشیدهاند پس از معرّفی مختصر طنز و انواع آن، شگردها و شیوههای گوناگون طنز در شعر دو شاعر معاصر ایران و عراق را بررسی نمایند. از آنجا که در بیان طنزآمیز، هدف مطلب گاهی در لفّافه قرار می گیرد و مخاطب در فهم آن با پیچیدگی مواجه میشود، اینگونه پژوهشها میتواند به شناخت لایه های درونی شعر شاعران از حیث معناشناختی، زبانشناختی و حتّی زیباشناختی یاری رساند و همچنین در شناخت ابعاد طنز در قلمرو شعر معاصر به مخاطب کمک کند؛ بنابراین، پس از توصیف و تحلیل نمونههایی از آثار هر دو شاعر به این نتیجه میرسد که این دو شاعر با بهکارگیری شیوهها و شگردهایی خاص؛ همچون استفاده از تشبیه و تصویرآفرینی، استفاده از شخصیّتهای غیر انسانی و غیره، از طنز بین سوژههای متن و پیام و معنی آنها در بیان انتقادی اغراض خود بهره جستهاند.
مقاله پژوهشی
وحید سبزیانپور؛ حدیث دارابی
دوره 8، شماره 31 ، آذر 1397، صفحه 71-91
چکیده
یکی از خطبه هایی که در مطالعات ایرانشناسی مورد غفلت قرار گرفته، خطبه ای سیاسی است که انوشروان در سالهای پایانی حکومت خود، پس از استقرار صلح و آرامش، بیان کرده است. این خطبه، بخشهای مختلفی دارد که محور اصلی آن، «مبارزه با هواهای نفسانی» یا «جهاد اکبر» است که در تعالیم اسلامی بسیار مورد توجّه قرار گرفته است. مصادیق ...
بیشتر
یکی از خطبه هایی که در مطالعات ایرانشناسی مورد غفلت قرار گرفته، خطبه ای سیاسی است که انوشروان در سالهای پایانی حکومت خود، پس از استقرار صلح و آرامش، بیان کرده است. این خطبه، بخشهای مختلفی دارد که محور اصلی آن، «مبارزه با هواهای نفسانی» یا «جهاد اکبر» است که در تعالیم اسلامی بسیار مورد توجّه قرار گرفته است. مصادیق هوای نفسانی که انوشروان آنها را عامل تزلزل حکومت میداند، عبارتند از: سخن چینی، حسادت، تفرقه، ظلم و ستم و برای اشاره به خطر نفس از تعابیری چون «أعدی عدوّکم»، «أکبر أعداکم» و «عدوّکم الباطن» یاد میکند. در مقابل اموری مانند رعیّتدوستی، وحدت و اتّحاد، توجّه به نیازمندان، احترام به همسایگان، دوستی و محبّت، پایبندی به عهد و پیمان و... را موجب استحکام حکومتها میداند. هدف از پژوهش حاضر، معرّفی این خطبه و بررسی توصیفی - تحلیلی مضامین مشترک آن با نهج البلاغه است.
.
مقاله پژوهشی
سکینه صارمی گروی؛ سید حسین سیدی؛ مرضیه آباد؛ احمدرضا حیدریان شهری
دوره 8، شماره 31 ، آذر 1397، صفحه 93-106
چکیده
عشق به وطن، از مهم‌ترین مؤلّفة شعری صلاح عبدالصبور و عبدالوهاب البیاتی است، آنها به‌خوبی شور و اشتیاق خود را نسبت به وطن بیان کرده اند. از شاعران وطن گرای ادب فارسی میتوان به نیما یوشیج اشاره کرد که با تمام عشق و علاقه، وطن خود را به تصویر میکشد. پژوهش حاضر، مبتنی بر روش تحلیلی - تطبیقی است. نتیجة پژوهش این است که وطن، موضوع ...
بیشتر
عشق به وطن، از مهم‌ترین مؤلّفة شعری صلاح عبدالصبور و عبدالوهاب البیاتی است، آنها به‌خوبی شور و اشتیاق خود را نسبت به وطن بیان کرده اند. از شاعران وطن گرای ادب فارسی میتوان به نیما یوشیج اشاره کرد که با تمام عشق و علاقه، وطن خود را به تصویر میکشد. پژوهش حاضر، مبتنی بر روش تحلیلی - تطبیقی است. نتیجة پژوهش این است که وطن، موضوع اصلی شعر صلاح عبدالصّبور، البیاتی و نیما یوشیج است. زادگاه برای آنان که چندین سال بهاجبار شرایط سیاسی از آن دور ماندهاند، بهسان مدینة فاضله است. آنها همگان را به وطندوستی و دفاع از وطن فرامیخوانند؛ لذا این پژوهش میکوشد تا نحوة بازیابی و بهکارگیری مؤلّفة وطن را به روش تطبیقی در آثار و اندیشه های صلاح عبدالصّبور، عبدالوهّاب البیاتی و نیما مورد بررسی قرار دهد.
مقاله پژوهشی
ثمانه علوی؛ علیرضا عابدی سر اسیا؛ مهیار علوی مقدم
دوره 8، شماره 31 ، آذر 1397، صفحه 107-127
چکیده
پژوهش حاضر میکوشد براساس نظریّة کثرت گرایی در فهمِ متن پل ریکور ثابت کند که در متون عربی و فارسی، در کنار نظریّة «قصدی‌گرایی انحصاری» که امروزه مورد پذیرش جمهور مفسّران است، برای متن میتوان معانی متعدّد صحیحی که فراتر از قصد مؤلّف هستند در نظر گرفت که امکان اخص‌بودن معانی مقصود از معانی احتمالیِ متن نیز مهیّا و با استفاده ...
بیشتر
پژوهش حاضر میکوشد براساس نظریّة کثرت گرایی در فهمِ متن پل ریکور ثابت کند که در متون عربی و فارسی، در کنار نظریّة «قصدی‌گرایی انحصاری» که امروزه مورد پذیرش جمهور مفسّران است، برای متن میتوان معانی متعدّد صحیحی که فراتر از قصد مؤلّف هستند در نظر گرفت که امکان اخص‌بودن معانی مقصود از معانی احتمالیِ متن نیز مهیّا و با استفاده از «ضوابط تأیید تفسیر» نظیر «تبیین»، «مشروعیّت»، «مطابقت»، «تناسب» و «سازگاری» امکان دارد. از این رو، با بهکارگیری «ضوابط تأیید تفسیر» میتوان تفاسیر متعدّد عرضی (تفاسیر متفاوت نه متناقض) از متون داشت و در سایۀ آن از نسبیّت، آنارشیسم و اجتهاد به رأی محفوظ ماند؛ بنابراین، نوشتار حاضر که به شیوۀ توصیفی - تحلیلی همراه با گردآوری اطّلاعات اسنادی و کتابخانهای انجام گرفته است به این نتیجه میرسد که نظریّة کثرت‌گرایی در فهمِ متنِ پل ریکور با عنایت همزمان به ظرفیّتهای متنی و ظرفیّتهای ذهنی مفسّران، راه را بهمنظور رسیدن به فرضیۀ «قصدی‌گرایی شمولی و ذهنیگرایی معتدل» که در پی نفی توأمان «قصدی‌گرایی انحصاری» و «ذهنیگرایی افراطی» در باب تفسیر متون است و نظری میانه را برمیتابد هموار ساخته است.
مقاله پژوهشی
مریم کلانتری؛ سیدمحمدرضا ابن الرسول
دوره 8، شماره 31 ، آذر 1397، صفحه 129-163
چکیده
پژوهش حاضر ضمن تحلیل و بررسی مآخذ داستان «رفتن گرگ و روباه در خدمت شیر به شکار» به بازگویی دو روایت منظوم عربی و فارسی طغرایی و مولوی از این داستان میپردازد؛. سپس با نگاهی ساختارشناسانه، عناصر داستانی چون شخصیّت، پیرنگ، زاویة دید، لحن و... در هر دو روایت تشریح و مشخّص میشود کدامیک از دو روایت به مآخذ اصلی داستان نزدیکتر ...
بیشتر
پژوهش حاضر ضمن تحلیل و بررسی مآخذ داستان «رفتن گرگ و روباه در خدمت شیر به شکار» به بازگویی دو روایت منظوم عربی و فارسی طغرایی و مولوی از این داستان میپردازد؛. سپس با نگاهی ساختارشناسانه، عناصر داستانی چون شخصیّت، پیرنگ، زاویة دید، لحن و... در هر دو روایت تشریح و مشخّص میشود کدامیک از دو روایت به مآخذ اصلی داستان نزدیکتر است. مهم‌ترین نتیجۀ این بررسی که براساس شیوۀ قیاسی تطبیقی به انجام رسیده، آن است که مولوی با افزودن عناصر داستان و شگردهای داستانپردازی، به تقلید صِرف بسنده نکرده، بلکه به خلق حکایتی زیباتر و جذابتر از روایت مآخذ اصلی پرداخته است. طغرایی نیز در ضمن داستان خود که پند و اندرز است، با استفاده از وجه تمثیل و برای تأکید سخن پندآموز خود، به این حکایت اشاره میکند.
مقاله پژوهشی
علی نظری؛ مهران نجفی حاجیور؛ پروین خلیلی
دوره 8، شماره 31 ، آذر 1397، صفحه 165-186
چکیده
مکتب رمانتیسم، از مکاتب ادبی در جهان معاصر است که مبنای آن بر تخیّل فردی و خلاقیّت براساس تخیّل و عکسالعملی در برابر مکتب کلاسیسم بود. این مکتب، افزون بر غرب، تأثیرات زیادی بر ادبیّات فارسی و عربی معاصر نهاد و نیز نظر شاعران و نویسندگان بسیاری را به خود جلب کرده است. از سویی میان پیروان این مکتب در ادبیّات فارسی و عربی، همگونی زیادی ...
بیشتر
مکتب رمانتیسم، از مکاتب ادبی در جهان معاصر است که مبنای آن بر تخیّل فردی و خلاقیّت براساس تخیّل و عکسالعملی در برابر مکتب کلاسیسم بود. این مکتب، افزون بر غرب، تأثیرات زیادی بر ادبیّات فارسی و عربی معاصر نهاد و نیز نظر شاعران و نویسندگان بسیاری را به خود جلب کرده است. از سویی میان پیروان این مکتب در ادبیّات فارسی و عربی، همگونی زیادی دیده میشود. این پژوهش، درصدد است تا با روش توصیفی - تحلیلیِ محتوا و براساس چارچوب مکتب امریکایی ادبیّات تطبیقی، به بررسی جلوههای مکتب رمانتیسم در شعر علی محمود طه و سید محمّدحسین شهریار در ادبیّات عربی و فارسی بپردازد. یافتهها بیانگر آن است که دو شاعر در بیان حسرت و اندوه رمانتیکی خود که ناشی از اوضاع نامناسب محیط، وضع آشفتة وطن و انبوهی از دردها و حالات غمانگیز درون خود و مردم جامعه است، به بیان جلوههای رمانتیکی؛ همچون وطندوستی، احساس غم و تنهایی، طبیعتگرایی، انعکاس ناامیدیها، شکایت از روزگار، عشق و یاد معشوق و... پرداختهاند و در این زمینه، جنبههای مشترکی باهم دارند. عشق و یاد معشوق از مضامین قابل توجّه در شعر دو شاعر است که با شور و اشتیاق درهم آمیخته شده است و از عشق مجازی به عشقی حقیقی میرسد. طبیعت، گریزگاه آنها از غربت و تنهایی، اوضاع نابسامان محیط موجود و ناسازگاریهای روحی و خستگی است.
مقاله پژوهشی
عیسی نجفی؛ رضا یاری والا
دوره 8، شماره 31 ، آذر 1397، صفحه 187-210
چکیده
موضوع پژوهش حاضر بررسی عشق در نخستین آثار مستقل عارفان ایرانی است. احمد غزالی، رسالة سوانح العشّاق را بهعنوان نخستین اثر مستقل در این زمینه از خود به‌جای گذاشته است. وی در این رساله، مسائل پیرامون عشق را با دیدگاهی روان‌شناسانه با زبانی ادبی بیان کرده است. در قرن چهارم هجری، ابوالحسن دیلمی، عارف خوش‌قریحة ایرانی کتاب عطف الألف ...
بیشتر
موضوع پژوهش حاضر بررسی عشق در نخستین آثار مستقل عارفان ایرانی است. احمد غزالی، رسالة سوانح العشّاق را بهعنوان نخستین اثر مستقل در این زمینه از خود به‌جای گذاشته است. وی در این رساله، مسائل پیرامون عشق را با دیدگاهی روان‌شناسانه با زبانی ادبی بیان کرده است. در قرن چهارم هجری، ابوالحسن دیلمی، عارف خوش‌قریحة ایرانی کتاب عطف الألف المألوف علی اللام المعطوف را در این باب به زبان عربی نگاشته بود که این اثر هم، رنگی کاملاً روان‌شناسانه دارد. دیلمی، گرچه از تفکّرات فلاسفة یونانی، بهویژه افلاطون تأثیر پذیرفته، امّا آمیختن نظرات آنان با مبانی دینی شریعت اسلام ایدة اوست. در این جستار، سعی شده شباهتها و تفاوتهای دو اثر بهصورت تطبیقی نشان داده شود بهگونهای که از دل این رویکرد، نتایج خاص و منطقی بهدست آید. احمد غزالی چون تجربة ابوالحسن دیلمی را در اختیار داشته، به نظریّهپردازی در باب عشق و محبت نپرداخته است؛ همچنین، زبان شاعرانه و تعمّد وی در بیان اشارهای مطالب، سبب دشواری فهم اثر او شده است؛ در حالی که دیلمی هم نظریّهپرداز است و هم با زبانی علمی و شیوا به بیان مطالب پرداخته است؛ البته این دو، با هدف آثارشان چنان قلم و سبکی اختیار کردهاند.
