جلوه های مکتب رمانتیسم در ادب معاصر عربی و فارسی (مطالعه مورد پژوهش: شعر علی محمود طه و محمّد حسین شهریار)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه زبان و ادبیّات عربی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران

2 دانش‌آموخته دکتری زبان و ادبیّات عربی، دانشگاه لرستان، خرم‌آباد، ایران

3 دانش‌آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیّات عربی، دانشگاه ایلام، ایران

چکیده

مکتب رمانتیسم، از مکاتب ادبی در جهان معاصر است که مبنای آن بر تخیّل فردی و خلاقیّت براساس تخیّل و عکس­العملی در برابر مکتب کلاسیسم بود. این مکتب، افزون بر غرب، تأثیرات زیادی بر ادبیّات فارسی و عربی معاصر نهاد و نیز نظر شاعران و نویسندگان بسیاری را به خود جلب کرده است. از سویی میان پیروان این مکتب در ادبیّات فارسی و عربی، همگونی زیادی دیده می­شود. این پژوهش، درصدد است تا با روش توصیفی - تحلیلیِ محتوا و براساس چارچوب مکتب امریکایی ادبیّات تطبیقی، به بررسی جلوه­های مکتب رمانتیسم در شعر علی محمود طه و سید محمّدحسین شهریار در ادبیّات عربی و فارسی بپردازد. یافته­ها بیان­گر آن است که دو شاعر در بیان حسرت و اندوه رمانتیکی خود که ناشی از اوضاع نامناسب محیط، وضع آشفتة وطن و انبوهی از دردها و حالات غم­انگیز درون خود و مردم جامعه است، به بیان جلوه­های رمانتیکی؛ همچون وطن­دوستی، احساس غم و تنهایی، طبیعت­گرایی، انعکاس ناامیدی­ها، شکایت از روزگار، عشق و یاد معشوق و... پرداخته­اند و در این زمینه، جنبه­های مشترکی باهم دارند. عشق و یاد معشوق از مضامین قابل توجّه در شعر دو شاعر است که با شور و اشتیاق درهم آمیخته شده است و از عشق مجازی به عشقی حقیقی می­رسد. طبیعت، گریزگاه آن­ها از غربت و تنهایی، اوضاع نابسامان محیط موجود و ناسازگاری­های روحی و خستگی است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

ملامح المدرسة الرّومانسیّة شعر علی محمود طه و محمّد حسین شهریار (دراسة مقارنة)

نویسندگان [English]

  • علی نظری 1
  • مهران نجفی حاجیور 2
  • بروین خلیلی 3
1 أستاذ فی قسم اللّغة العربیّة وآدابها، جامعة لرستان، خرم‌آباد، ایران
2 الدّکتوراه فی فرع اللّغة العربیّة وآدابها، جامعة لرستان، خرم‌آباد، ایران
3 ماجستیرة فی فرع اللّغة العربیّة وآدابها، جامعة ایلام، ایران
چکیده [English]

المدرسة الرّومانسیّة هی إحدى المدارس الأدبیّة المعاصرة المبتنیة على أساس الخیال الفردی والإبداع المبنی على أساس الخیال، کما أنّها کانت ردّة فعل ضدّ المدرسة الکلاسیکیّة. وقد کان لهذه المدرسة إلى جانب الغرب أثر کبیر على الأدب العربی والأدب الفارسی المعاصرین، وقد اهتمّ بها کثیرٌ من الشّعراء والکتّاب. کما أنّه کان هناک تقارب کبیر بین أتباع هذه المدرسة فی الأدب العربی والأدب الفارسی، لهذا  یهدف هذا البحث إلى دراسة آثار مدرسة الرّومانسیّة فی قصائد علی محمود طه وسیّد محمّد حسین شهریار فی الأدب العربی والفارسی باستخدام الأسلوب الوصفی وتحلیل المحتوى القائم على إطار المدرسة الأمریکیّة للأدب المقارن. وتشیر نتائج البحث إلى أنّ الشّاعرین، فی تعبیرهما عن أسفهما وعن حزنهما الرّومانسی النّاشئ عن أوضاع البیئیّة السّیّئة وعن أوضاع الوطن المتدهورة، وعن آلامهما ونفسیاتهما ونفسیات مجتمعیهما الحزینة، یعبران عن المشاهد الرّومانسیّة کالوطنیّة والشّعور بالوحشة الحزینة وحبّ الطبیعة وانعکاس الیأس والشّکوی من الدّهر والحب وذکر الحبیب وذکریاته. وهنالک جوانب مشترکة للشّاعرین على هذا الصّعید. وکان الحبّ وذکر الحبیب من الموضوعات الّتی اهتمّ بهما الشّاعران وقد امتزجا بأشواق وحنین ووصل بهما الشّاعران إلى الحبّ الحقیقی بعد ما کان هذا الحبّ مجازیاً. وقد کانت الطّبیعة هی مأواهما من الوحشة والغربة، ومن أوضاع بیئتهما غیر المناسبة ومن التّعب وأزماتهما النّفسیّة.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الأدب المقارن
  • الرّومانسیّة
  • الشّعر العربی والفارسی المعاصرین
  • محمود طه
  • شهریار

عنوان مقاله [العربیة]

The Romantic Manifestations in the Arabic and Persian Contemporary Literature; in the Poems of Ali Mahmod Taha and Mohammad-Hossein Shahriar

چکیده [العربیة]

Romanticism is one of the contemporary literary schools in the world that basis of this literary movement was on the individual imagination and creativity based on imagination and reaction against the classicism school. In addition to the West, this school has had a great impact on contemporary Arabic and Persian literature and also has attracted a lot of poets and writers. It can be also seen many similarities among the followers of this school in Persian and Arabic literature. This study tries to investigate the aspects of Romanticism in poetry of Ali Mahmod Taha and Mr Mohammad-Hossein Shahriar in Persian and Arabic literature by using intellectually content descriptive and analytical method and base on the framework of the American school of "comparative literature". Findings indicate that these two poets in expression of their romantic regret and sorrow arising from inappropriate environmental conditions and troubled circumstances of their homeland and expressing pains and their inside tragic moods and the society, have expressed the romantic sights such as patriotism, a sense of sadness and loneliness, naturalism, reflecting the frustration, complaints of time, love and remembrance of the beloved, and so on, and in this case they have relatively common aspects with each other. Love and beloved remembrance are significant themes in the poems of the two poets that have been mixed with passion and enthusiasm, and initially it was a virtual love then reaching to true love. The nature is the place of refreshment of the two poets and their escape from the unpleasant conditions of environment, and both poets have gave refuge to it from loneliness and solitude and escape from the chaotic conditions of environment and the mental incompatibilities.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • Comparative Literature
  • Romanticism
  • contemporary poetry
  • Mahmoud Taha
  • Shahriar
1. أبوعشمه، عادل (1987)؛ قضایا المرأة فی مصر، الطّبعة الأولی، بیروت: دار الجیل.
2. ثروتیان، بهروز (1389)؛ عشق پرشور شهریار و پری، چاپ اوّل، تهران: مرکز.
3. جعفری جزی، مسعود (1377)؛ سیر رمانتیسم در اروپا، تهران: مرکز.
4. چاوشی اکبری، رحیم (1376)؛ نالة سه­تار، تهران: صدا.
5. حسینی، سیّد رضا (1381)، مکتب­های ادبی، تهران: نگاه.
6. رزوق، رزوق فرج (1956)؛ إلیاس أبو شبکه وشعره، الطّبعة الأولی، بیروت: دار الکتاب اللّبنانی.
7. رضوان، محمّد (2006)؛ محمود طه؛ شاعر الجندول وشعره المجهول، الطّبعة الأولی، القاهرة: دار الکتاب العربی.
8. الزرّکلی، خیر الدین بن محمّد (1986)؛ الأعلام، قاموس تراجم لأشهر الرّجال والنّساء من العرب والمستعمرین والمستشرقین، المجلّد الخامس، بیروت: دار العلم للملایین.
9. زرین­کوب، عبدالحسین (1369)،نقدادبی، جلد دوّم، تهران: امیرکبیر.
10. شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1380)؛ شعرمعاصرعرب، چاپ دوّم، تهران: سخن.
11. شهریار، محمّدحسین (1371)؛ دیوان شهریار، دورة 4 جلدی، تهران: کنگرة بزرگداشت شهریار.
12. -------------- (1376)؛ کلیات اشعار، تهران: زرین
13. عالم، عبدالرحمن (1376)؛ تاریخ فلسفة سیاسی غرب، چاپ اوّل، تهران: وزارت امور خارجه.
14. علیزاده، جمشید (1374)؛ به همین سادگی و زیبایی، چاپ اوّل، تهران: مرکز.
15. فورست، لیلیان (1375)؛ رمانتسیم، ترجمة مسعود جعفری، چاپ اوّل، تهران: مرکز.
16. کاویان­پور، احمد (1375)؛ زندگی ادبی و اجتماعی استاد شهریار، تهران: اقبال.
17. محمود طه، علی (2012)؛ دیوان علی محمود طه، القاهرة: مؤسّسة هنداوی للتّعلیم والثّقافة.
18. -------- (2002)؛ أجمل ما کتب شاعر الجندول، اختیار و التقدیم: سمیر سرحان ومحمّد عنانی، القاهرة: الهیئة المصریّة العامّة للکتّاب.
19. مختاری، محمّد (1377)؛ هفتاد سال عاشقانه، چاپ اوّل، تهران: تیراژه.
20. مندور، محمّد (1995)، الشّعر المصری بعد شوقی، القاهرة: معهد الدّراسات العربیّة العالی.
21. ناتل خانلری، پرویز (1367)؛ هفتادسخن (شیوه‌هاینودرادبیّات جهان)، جلد 4، تهران: توس.
22. ودیع، أمین دیب (1995)؛ الشّعرالعربیفیالمهجرالإمریکی، الطّبعة الأولی، بیروت: دار الرّیحانی.
ب: مجلاّت
23. آل­بویه لنگرودی، عبدالعلی و فریبا مدبری (1390)؛ «بررسی تطبیقی رمانتیسم در اشعار نادر نادرپور و ابوالقاسم شابّی»، لسان مبین، دورة 2، شمارة 3، صص 1-27.
24. غیبی، عبدالأحد و رباب پورمحمود (1390)؛ «بررسی تطبیقی مضامین رمانتیسم در اشعار ابراهیم ناجی و محمّد حسین شهریار»، لسان مبین، دورة 2، شمارة 4، صص 123-147.