مقاله پژوهشی
ادبیات تطبیقی
غلامرضا حیدری؛ خلیل بیگ‌زاده؛ الیاس نورایی
چکیده
خطبه‌های کوفه و شام حضرت زینب (س) سرشار از جلوه‌های پایداری دربرابر حکومت بنیامیّه است و بر شاهدنامه الهامی کرمانشاهی تأثیر شگرفی داشته است، چنانکه وی جلوه‌های پایداری را با تکیه بر خطبه‌های حضرت زینب (س) در شعرش آورده و آنها را با زبانی بلاغی در گسترة تشبیه به‌خوبی پرورده و در نقل سخنان حضرت (س) و نیز توصیف صحنه‌های عاشورایی ...
بیشتر
خطبه‌های کوفه و شام حضرت زینب (س) سرشار از جلوه‌های پایداری دربرابر حکومت بنیامیّه است و بر شاهدنامه الهامی کرمانشاهی تأثیر شگرفی داشته است، چنانکه وی جلوه‌های پایداری را با تکیه بر خطبه‌های حضرت زینب (س) در شعرش آورده و آنها را با زبانی بلاغی در گسترة تشبیه به‌خوبی پرورده و در نقل سخنان حضرت (س) و نیز توصیف صحنه‌های عاشورایی از کربلا تا شام به منابع معتبر تاریخی پابند بوده است. پژوهش پیش رو، بنمایههای پایداری در خطبه‌های حضرت زینب (س) و کارکرد آنها را در منظومة شاهدنامة الهامی کرمانشاهی براساس نظریّة ادبیّات تطبیقی اسلامی مبتنی بر مشترکات فرهنگی و دینی مسلمانان و رابطة تأثیر و تأثّر تاریخی با رویکردی توصیفی - تحلیلی کاویده است. بر این اساس، دستاورد پژوهش نشان میدهد که آگاهیبخشی چنان اصلیترین عنصر پایداری، نوید پیروزی حق بر باطل و امید به انتقام، ستمستیزی و اعتراض، نکوهش و سرزنش مردم کوفه و حاکمان، رویارویی با ستمکاران، فرهنگ شهادت و پایداری و سرانجام پیروزی حق بر باطل از جلوه‌های پایداری در خطبه‌های حضرت زینب (س) است که الهامی کرمانشاهی بدانها توجّه داشته و بنمایة موضوعی شعر خویش کرده است.
مقاله پژوهشی
ادبیات تطبیقی
مسعود سپه وندی
چکیده
محمود درویش و قیصر امینپور هر دو از شاعرانی هستند که در آثارشان هویّت - چه اجتماعی و چه فردی - رشد، بلوغ و تبلور ویژه‌ای یافته است؛ تعهّد اجتماعی و معنابخشیدن به آرمانهای فرمی و ساختاری یک شعر، از اجزاء جدانشدنی شعر متعهّد بوده است؛ بهطوری که بسیاری از منتقدان هدف نهایی شعر را تحقّق همین تعهّد دانستهاند. وجود هویّتهای ...
بیشتر
محمود درویش و قیصر امینپور هر دو از شاعرانی هستند که در آثارشان هویّت - چه اجتماعی و چه فردی - رشد، بلوغ و تبلور ویژه‌ای یافته است؛ تعهّد اجتماعی و معنابخشیدن به آرمانهای فرمی و ساختاری یک شعر، از اجزاء جدانشدنی شعر متعهّد بوده است؛ بهطوری که بسیاری از منتقدان هدف نهایی شعر را تحقّق همین تعهّد دانستهاند. وجود هویّتهای فردی و جمعی در شعر، زمینهساز بروز آرمانهای شخصی و اجتماعی میشود که شاعر بهوسیلۀ آنها همزادپنداری خود با جامعه و مخاطب خاص را بهنمایش میگذارد. محمود درویش و قیصر امینپور هردو از هویّتهای جمعی خود، برای حفظ ارزشهای جامعه و روحیۀ انقلابی، نهایت استفاده را برده‌اند تا جایی که بسیاری از شاخصههای محتوایی آثارشان از زاویة دید این گرایش، قابل تحلیل و تطبیق است. عشق به وطن، مقاومت و مبارزه، نوستالژی جمعی، تاریخ یک ملّت و... از ارکان قابل لمس این نگاه است. درکنار این واکنش متعهّدانه، هویّت شخصی نیز توانسته خود را - نه در حدّ هویّتهای جمعی - پررنگ سازد؛ امّا بستر رشد و نموّ آن هرگز نتوانسته به طورکامل، خود را به شخص و روحیۀ فردی محدود سازد و شاعر همیشه در مسیر میل به اجتماع و خروج از هویّت شخصی گام برداشته است.
مقاله پژوهشی
ادبیات تطبیقی
صابره سیاوشی؛ رعنا عبدی
چکیده
واژۀ ظلم، مفاهیمی همچون منجی، قهرمان و ستمستیزی را تداعی میکند؛ در همین راستا و حدود شصت سال پیش، ظلم استعمارگران بلژیکی و آمریکایی با حمایت عناصر خودفروختۀ داخلی در کشور کنگو، ذهن مردم این سرزمین را به جستجوی راهی برای رهایی سوق میداد تا آنکه «پاتریس لومومبا» این انتظار را بهپایان رساند. پژوهش حاضر، به روش توصیفی- ...
بیشتر
واژۀ ظلم، مفاهیمی همچون منجی، قهرمان و ستمستیزی را تداعی میکند؛ در همین راستا و حدود شصت سال پیش، ظلم استعمارگران بلژیکی و آمریکایی با حمایت عناصر خودفروختۀ داخلی در کشور کنگو، ذهن مردم این سرزمین را به جستجوی راهی برای رهایی سوق میداد تا آنکه «پاتریس لومومبا» این انتظار را بهپایان رساند. پژوهش حاضر، به روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفته و بر آن بوده است تا برپایۀ مکتب آمریکایی ادبیّات تطبیقی و با بررسی تأثیرات متقابل دو فرهنگ پارسی و عربی و نیز نگاه ادیبانۀ شاعران این دو زبان به حماسۀ این قهرمان، رخدادهای سیاسی زندگی لومومبا و سرنوشت مردم کنگو را بکاود. از رهگذر این مقایسه، نتایج زیر بهدست آمد: الف: در شعر شاعران پارسی با محوریت پاتریس لومومبا، بعد عقلی بر بعد احساسی غلبه دارد درحالی که در شعر عربی، عکس این حالت صادق است. ب: واکنش به انقلاب لومومبا در شعر پارسی و عربی دو شکل مختلف دارد؛ به این قرار که بیشتر شاعران عرب به انقلابهایی همچون انقلاب لومومبا امیدوار بوده و معتقدند فردایی روشن در انتظار انقلابیون است؛ حال‌آنکه در شعر پارسی، شاعران به فرجام انقلابهایی همانند انقلاب لومومبا چندان خوشبین نیستند و از سرکوب انقلابیون و بدترشدن اوضاع بیم دارند. ج: شاعران برای توصیف لومومبا از نمادهایی همچون شمشیر، عقاب و ستارۀ راهنما بهره برده‌اند.
مقاله پژوهشی
ادبیات تطبیقی
مالک شعاعی
چکیده
سبک هندی، بستری مناسب برای رونق غزل بهشمار میآید. عبدالقادر بیدل دهلوی با سرودن 2859 غزل، یکی از معروف‌ترین شاعران سبک هندی و پیشرو در غزلسرایی است که به تغزّل، توسعة صوری و معنایی بخشید. تفاوت عمدة غزلسرایی وی با دیگر غزلگویان بزرگ سبک هندی، جنبة توحیدی و عرفانی آثار اوست. او در غزلیّاتش به سیره و سیمای امامان و پیامبران ...
بیشتر
سبک هندی، بستری مناسب برای رونق غزل بهشمار میآید. عبدالقادر بیدل دهلوی با سرودن 2859 غزل، یکی از معروف‌ترین شاعران سبک هندی و پیشرو در غزلسرایی است که به تغزّل، توسعة صوری و معنایی بخشید. تفاوت عمدة غزلسرایی وی با دیگر غزلگویان بزرگ سبک هندی، جنبة توحیدی و عرفانی آثار اوست. او در غزلیّاتش به سیره و سیمای امامان و پیامبران اشاره کرده دربین آنان، تلمیح بیشتری به حضرت موسی (ع) دارد (چنانکه در قرآن نسبت به سایر پیامبران، بیشترین اشاره به موسی (ع) شده است). پژوهش تحلیلی - توصیفی حاضر نشان میدهد که بیدل در غزلیّاتش گاهی به نیروی صنعت اقتباس به گفتوگوی حضرت موسی (ع) با خداوند: ﴿لَن تَرَانِی﴾، ﴿أرِنِی﴾، ﴿إِنِّی أَنَا اللَّهُ﴾ و... پرداخته است؛ گاه به معجزات عصا، شکافتن دریا، آوردن مائدة سیر، عدس، منّ و سَلوی و... اشاره میکند. بیدل، شعر خویش را با اعلام قرآنی عصر موسی (ع) همچون خضر، قارون، سامری و... عجین ساخته است و بهطور مستوفایی به کوه طور، آتش طور، درخت منادی آن (شجر ایمن)، وادی ایمن پرداخته، با نگاهی نمادین، طور را سرزمین عاشقان، مظهر هردو جهان، دبستان محبّت و دانش، رمز ادب، مظهر دل، نماد خلوت و... دانسته است.
مقاله پژوهشی
ادبیات معاصر
طاهره فلاحی؛ مریم رحمتی ترکاشوند؛ شهریار همتی
چکیده
دو داستان العالم ناقصا واحد اثر میسلون هادی و غنیمت نوشتة صادق کرمیار، ازجمله داستانهای معاصر عراق و ایران درزمینة ادبیّات جنگ هستند که نویسندگان آنها به شیوهای هنرمندانه برای انتقال هدف ومضامین مورد نظر خود به مخاطب، از ابزار توصیف بهره گرفته ومضامین فلسفی وانسانی درخصوص مرگ وزندگی و جنگ را بیان کردهاند. پژوهش حاضر با ...
بیشتر
دو داستان العالم ناقصا واحد اثر میسلون هادی و غنیمت نوشتة صادق کرمیار، ازجمله داستانهای معاصر عراق و ایران درزمینة ادبیّات جنگ هستند که نویسندگان آنها به شیوهای هنرمندانه برای انتقال هدف ومضامین مورد نظر خود به مخاطب، از ابزار توصیف بهره گرفته ومضامین فلسفی وانسانی درخصوص مرگ وزندگی و جنگ را بیان کردهاند. پژوهش حاضر با روش توصیفی - تحلیلی و براساس مکتب ادبیّات تطبیقی آمریکایی که به بُعد زیباییشناسی اثر میپردازد و با هدف کشف کارکردهای وصف در ترسیم چارچوب داستانهای پیشگفته، کارکرد این الگوی روایی در ساختار داستانهای یادشده (شخصیّت، زمان و مکان) را بررسی تطبیقی میکند. یافتههای پژوهش نشان میدهد که ازآنجاکه داستان العالم ناقصا واحد، تنها بر محور حادثة مشخّصی میچرخد، بنابراین وجه وصفی آن بر جنبة رواییاش غلبه دارد و درمقابل پرداختن به رویدادها و حوادث متعدّد و مختلف در داستان غنیمت، باعث شده است که وجه روایی آن بر وجه وصفیاش غالب باشد. توصیف در داستان میسلون هادی، با کارکردهای شناختی، توضیحی و تفسیری، واقعنمایی، زیباییشناختی و نمادین حوادث داستان را پیش میبرد؛ امّا در داستان غنیمت، بیشتر توصیفات موجود در داستان، کارکردی واقعنمایی و شناختی دارند. صادق کرمیار، برخلاف میسلون هادی، در توصیف شخصیّتها، از فنّ لحظهپردازی استفاده کرده و آنچه خود انجام داده یا گفته است را در توصیفاتش بیان میکند.
مقاله پژوهشی
ادبیات تطبیقی
آمنه نادری؛ سهیلا صلاحی مقدم؛ شکوه السادات حسینی
چکیده
امروزه انسان‌گرایی یکی از مهم‌ترین درون‌مایه‌های شعر جهان است. اومانیسم یا مکتب انسان‌گرایی، نگرش یا فلسفه‌ای است که اصالت را به رشد و شکوفایی انسان میدهد و انسان را حقیقتِ وجودی همه‌چیز میداند. طرّاح «ابرانسان»، فردریش نیچه مدّعی گذر از اومانیسم و پشت سرگذاشتن انسان به‌عنوان غایت هستی و دستیابی به مرحله‌ای بالاتر ...
بیشتر
امروزه انسان‌گرایی یکی از مهم‌ترین درون‌مایه‌های شعر جهان است. اومانیسم یا مکتب انسان‌گرایی، نگرش یا فلسفه‌ای است که اصالت را به رشد و شکوفایی انسان میدهد و انسان را حقیقتِ وجودی همه‌چیز میداند. طرّاح «ابرانسان»، فردریش نیچه مدّعی گذر از اومانیسم و پشت سرگذاشتن انسان به‌عنوان غایت هستی و دستیابی به مرحله‌ای بالاتر است. جستار حاضر، انسان‌گرایی و ابرانسان مبتنی بر اندیشههای نیچه را در شعر دو شاعر معاصر ایرانی و مصری، احمد شاملو و رفعت سلّام، بهشیوۀ تحلیلی - توصیفی بررسی کرده است تا در حوزۀ ادبیّات تطبیقی، به نسبت میان اندیشههای این دو شاعر با یکدیگر و با طرّاح نظریه بپردازد. ازمیان مجموعههای شعری این دو شاعر، دو مجموعة مدایح بی‌صله و هکذا تکلّم الکرکدن دستمایۀ پژوهش پیش رو قرار گرفتهاند. نتایج نشان میدهد که انسان شاملو در این مجموعه، از مرحلۀ انسان مبارز فراتر رفته و انسان فرزانه جانشین او شده است، انسانی که دل از آسمان و تقدیر برکنده و اکنون با تکیه بر نیروهای زمینی خود و امید به آینده پیش میرود. در شعر رفعت سلام دو مؤلّفۀ «طبیعتگرایی» و «محوریت انسان» پس از تعبیر «مرگ خدا» نمایانتر از دیگر مؤلّفههاست.
مقاله پژوهشی
ادبیات تطبیقی
عباس یداللهی فارسانی
چکیده
توجّه به انقلاب اسلامی در ادبیّات معاصر الجزایر از اهتمام شاعران این سرزمین به موضوعات سرنوشتسازی همچون استقلال، عزّت و کرامت انسانی و روحیة شهادت و ایثار حکایت دارد؛ بر این اساس، شباهت‌های فراونی میان انقلاب اسلامی ایران و انقلاب الجزایر به‌چشم میخورد.این گفتار، با تکیه بر روش توصیفی - تحلیلی، سیمای انقلاب اسلامی و مؤلّفههای ...
بیشتر
توجّه به انقلاب اسلامی در ادبیّات معاصر الجزایر از اهتمام شاعران این سرزمین به موضوعات سرنوشتسازی همچون استقلال، عزّت و کرامت انسانی و روحیة شهادت و ایثار حکایت دارد؛ بر این اساس، شباهت‌های فراونی میان انقلاب اسلامی ایران و انقلاب الجزایر به‌چشم میخورد.این گفتار، با تکیه بر روش توصیفی - تحلیلی، سیمای انقلاب اسلامی و مؤلّفههای اسلامی و انقلابی آن را در شعر مصطفی محمّد غماری - شاعر انقلابی و متعهّد الجزایر – بررسی میکند. این شاعر انقلابی که یکی از دیوان‌های شعری خویش را با عنوان خضراء تشرق من طهران، به انقلاب اسلامی ایران اختصاص داده است؛ مهم‌ترین شاخصههای انقلاب اسلامی را وجود مرجعیّت دینی آن، الهام از اندیشههای اصلاحگرایانة قیام عاشورا، جانفشانی و ازخودگذشتگی شهیدان میداند. جستار پیش رو درنهایت به این نتیجه دست یافت که برخی عوامل، توجّه این شاعر متعهّد را به انقلاب اسلامی و ستایش شخصیّت بینظیری همچون امام خمینی (ره) در شعر وی بهدنبال داشته است که مهم‌ترین آنها تربیت دینی شاعر، روحیة انقلابی و شهادتطلبی امام خمینی (ره)، استعمارستیزی و لزوم برپایی حکومت اسلامی و الهی برمبنای تعالیم اسلام و آموزههای قرآنی است. از مهم‌ترین ویژگیهای انقلاب اسلامی در شعر غماری میتوان به پیوند ژرف آن با تعالیم الهی، وجود فرهنگ پایداری و استقلالطلبی، حمایت از ملّت‌های مظلوم و ستمدیده و ایجاد وحدت و پکپارچگی میان ملّت‌های اسلامی اشاره کرد.
مطالب عمومی
چکیده
حسینعلی محفوظ، اوّلین دانشجوی دکترای خارجی دانشگاه تهران، پایان‌نامة خود را در رشتة زبان و ادبیّات فارسی بهراهنمایی بدیع‌الزّمان فروزانفر باعنوان «سعدی و متنبی»، در سال 1337، بهمنظور نشان‌دادن تأثیرپذیری سعدی از ادب عربی نوشت (ر.ک: مجلّة دانشکدة ادبیات، 1335: 94-95) و تعدادی از صاحب‌نظران، بهعلّت بی‌انصافی او درخصوص سعدی ...
بیشتر
حسینعلی محفوظ، اوّلین دانشجوی دکترای خارجی دانشگاه تهران، پایان‌نامة خود را در رشتة زبان و ادبیّات فارسی بهراهنمایی بدیع‌الزّمان فروزانفر باعنوان «سعدی و متنبی»، در سال 1337، بهمنظور نشان‌دادن تأثیرپذیری سعدی از ادب عربی نوشت (ر.ک: مجلّة دانشکدة ادبیات، 1335: 94-95) و تعدادی از صاحب‌نظران، بهعلّت بی‌انصافی او درخصوص سعدی و تعصّب نسبت به ادب عربی، ادّعاهایش را نقد و بررسی کردند (برای نمونه ر.ک: مهدوی دامغانی، 1370: 28؛ محقّق، 1366، ج 3: 177-184؛ انوار، 1366: 347-403) (ر.ک: سبزیانپور و رضایی، 1392: 133-161).
