کارکرد وصف در ساختار روایی رمان‌های العالم ناقصا واحد و غنیمت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس‌ارشد زبان و ادبیّات عربی، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

2 استادیار گروه زبان و ادبیّات عربی، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

3 دانشیار گروه زبان و ادبیّات عربی، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

چکیده

دو داستان العالم ناقصا واحد اثر میسلون هادی و غنیمت نوشتة صادق کرمیار، ازجمله داستان­های معاصر عراق و ایران درزمینة ادبیّات جنگ هستند که نویسندگان آن­ها به شیوه­ای هنرمندانه برای انتقال هدف ومضامین مورد نظر خود به مخاطب، از ابزار توصیف بهره گرفته ومضامین فلسفی وانسانی درخصوص مرگ وزندگی و جنگ را بیان کرده­اند. پژوهش حاضر با روش توصیفی - تحلیلی و براساس مکتب ادبیّات تطبیقی آمریکایی که به بُعد زیبایی­شناسی اثر می­پردازد و با هدف کشف کارکردهای وصف در ترسیم چارچوب داستان‌های پیش­گفته، کارکرد این الگوی روایی در ساختار داستان­های یادشده (شخصیّت، زمان و مکان) را بررسی تطبیقی می­کند. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که ازآنجاکه داستان العالم ناقصا واحد، تنها بر محور حادثة مشخّصی می­چرخد، بنابراین وجه وصفی آن بر جنبة روایی­اش غلبه دارد و درمقابل پرداختن به رویدادها و حوادث متعدّد و مختلف در داستان غنیمت، باعث شده است که وجه روایی آن بر وجه وصفی­اش غالب باشد. توصیف در داستان میسلون هادی، با کارکردهای شناختی، توضیحی و تفسیری، واقع­نمایی، زیبایی­شناختی و نمادین حوادث داستان را پیش می­برد؛ امّا در داستان غنیمت، بیشتر توصیفات موجود در داستان، کارکردی واقع­نمایی و شناختی دارند. صادق کرمیار، برخلاف میسلون هادی، در توصیف شخصیّت­ها، از فنّ لحظه­پردازی استفاده کرده و آنچه خود انجام داده یا گفته است را در توصیفاتش بیان می­کند.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

وظیفة الوصف فی البنیة السّردیة لروایتین العالم ناقصاً واحد وغنیمت (دراسة مقارنة)

نویسندگان [English]

  • طاهره فلاحی 1
  • مریم رحمتی ترکاشوند 2
  • شهریار همّتی 3
1 الماجستیرة فرع اللّغة العربیّة وآدابها، کلّیّة الآداب والعلوم الإنسانیّة، جامعة رازی، کرمانشاه، إیران
2 أستاذة مساعدة فی قسم اللّغة العربیّة وآدابها، کلّیّة الآداب والعلوم الإنسانیّة، جامعة رازی، کرمانشاه، إیران
3 أستاذ مشارک فی قسم اللّغة العربیّة وآدابها، کلّیّة الآداب والعلوم الإنسانیّة، جامعة رازی، کرمانشاه، إیران
چکیده [English]

 
إنّ روایتَی العالم ناقصاً واحد لکاتبتها میسلون هادی وغنیمت لمؤلّفه صادق کرمیار هما من الرّوایات المعاصرة للعراق وإیران فی مجال أدب الحرب. استخدم کاتباهما عنصر الوصف کأداة فنّیة للتّعبیر عن الأغراض والموضوعات المقصودة لمتلقّیهما وبهذه الطّریقة قد عبّرا عن الموضوعات الفلسفیّة والإنسانیّة حول الموت والحیاة والحرب فی روایتیهما المذکورة أعلاها. هذا المقال بمنهجه الوصفی – التّحلیلی واعتماداً علی المدرسة الأمریکیة للأدب المقارن الّتی تتطرّق إلی دراسة البُعد الجمالی للآثار الأدبیة، یعالج موضوع وظائف الوصف فی بنیة الرّوایتین (الشّخصیّة، الزّمن والمکان) هادفا اکتشاف وظائف الوصف فی رسم زخرفة هاتین القصّتین. من أهمّ النّتائج الّتی توصّلت إلیها دراستنا هذه هی أنّه بما أنّ روایة العالم ناقصاً واحد تدور حول حدث واحد محدّد فقط، فإنّ جانبها الوصفی یتغلّب على جانبه السّردی لکن وجود الأحداث والحوادث المتعدّدة والکثیرة فی حکایة غنیمت، جعلتها جانبها السّردی یغلب على جانبها الوصفی. یؤدّی الوصف فی روایة میسلون هادی، وظائف معرفیّة وتفسیریّة والواقعیّة والجمالیّة والرّمزیّة لأحداث القصّة، ولکن فی روایة غنیمت: غالبًا ما یکون للأوصاف فی القصّة وظیفة واقعیّة ومعرفیّة. خلافاً لوصف الشّخصیّات فی روایة میسلون هادی، إنّ کرمیار فی روایته، یجسّم ویصوّر أقوال وأفعاله الشّخصیّة فی أوصاف الرّوایة.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الأدب المقارن
  • السّرد الروایی
  • الوصف
  • صادق کرمیار
  • میسلون هادی
  • غنیمت
  • العالم ناقصاً واحد

عنوان مقاله [العربیة]

Application of Descriptive Elements During the Narrative Structures in “Al-Alem Naaqes-an Vahid” and “Qanimat” Novels

چکیده [العربیة]

The two stories “Al-Alem Naaqes-an Vahid” by Mayslun Hadi and “Qanimat” by Sadegh Karamiyar are among the contemporary stories of Iraq and Iran in the field of war literature that their authors in their novels in an artistic ways to transfer of their intended purposes and themes to the audience, using descriptive tools and expressing philosophical and human themes about death, life and war. The present study uses a descriptive-analytical method based on the American School of Comparative Literature, which deals with the aesthetic dimension, and with the aim of discovering the functions of description in drawing the decoration of the aforementioned stories, a comparative study of the function of this narrative pattern in the structure of these stories, (Character, time, place), findings show that since the story of “Al-Alem Naaqes-an Vahid” revolves around only one specific event, its descriptive aspect overcomes its narrative aspect. In the story of “Qanimat”, it has made its narrative aspect prevail over its descriptive aspect. The description in the story of Mayslun Hadi with cognitive, explanatory and interpretive functions, realism, aesthetics and symbolism of the events of the story, but in the story of “Qanimat”, often the descriptions in the story have a realistic and cognitive functions.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • Comparative Literature
  • Narrative
  • Description
  • Sadegh Karmiar Mayslun Hadi
  • Qanimat
  • Al-Alem Naaqes-an Vahid
بوجفجوف، ملیکة (2009). بنیة الوصف ووظائفه فی ألف لیلة ولیلة. مذکرة لنیل درجة الماجستیر فی الأدب العربی القدیم. الجمهوریة الجزائریة: جامعة منتوری قسطنطنیة.
بیرانوند، مریم (1395). بررسی و تحلیل عناصر داستانی رمان نبوءة فرعون میسلون هادی. پایان­نامۀ کارشناسی­ارشد زبان و ادبیّات عربی. دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه رازی.
حافظ، صبری (2005). الألم العراقی فی الرّوایة العالم ناقصاً واحد. نشر فی کتاب الفراشة والعنکبوت، إعداد وتقدیم نجم عبدالله کاظم. غزه: دار الشّروق للنّشر والتّوزیع.
حنیف، محمّد (1384). رمز و رازهای داستان‌نویسی. چاپ دوم، تهران: مدرسه.
خلیفه سلمان، طلال (2012). مستویات السّرد الوصفی القرآنی دراسة أسلوبیة. الطّبعة الأولی. بغداد: مؤسّسة الرّافد للمطبوعات.
زیتونی، لطیف (2002). معجم مصطلحات نقد الرّوایة. الطّبعة الأولی، بیروت: مکتبة لبنان ناشرون ودار النّهار للنّشر.
سابق، مدیحة (2013). فعّالیات الوصف وآلیاته فی الخطاب القصصی عند السّعید بوطاجین. مذکرة لنیل شهادة ماجستیر فی الأدب العربی الحدیث. الجمهوریة الجزائریة: جامعة الحاج لخضر.
سعید، إحسانصادق (2005). الزّمان والمکان والشّخصیة فی أدب غادة السّمان القصصی.مجلّة النّزوی.
صحرانورد، بابک (1397). نگاهی به فرم و شیوه­های روایت در داستان کوتاه. روزنامة ماندگار: https://mandegardaily.com.
عظیمی، کاظم (2009). تحلیل العناصر فی قصّة (ابنة خالتی کاندولیزا) [للقاصّ الفلسطینی محمود شقیر]. نشر فی دیوان العرب:
https://www.diwanalarab.com/spip.php?page=article&id_article=18938
عیاشی، منذر (1996). المعرفة الروائیة (التّکوین والواقع). مجلّة الموقف الادبی، (307)، دمشق، اتّحاد الکتّاب العرب، تشرین الثّانی.
القیروانی، ابن رشیق (1986). العمدة فی صناعة الشّعر ونقده. تحقیق: محیی الدّین عبد الحمید. الطّبعة الخامسة، بیروت: دار الجیل.
کرمیار، صادق (1389). غنیمت. چاپ اوّل، کانون چاپ، تهران: نیستان.
لحمدانی، حمید (1991). بنیة النّص السّردی من منظور النّقد الأدبی. الطّبعة الأولی. بیروت: المرکز الثّقافی.
مرتاض، عبدالملک (1998). فی نظریّة الرّوایة بحث فی تقتیات السّرد. الکویت: عالم المعرفة.
مشعل، نداء أحمد (2015). الوصف فی تجربة إبراهیم نصراللّه الرّوائیة. أردن: وزارة الثّقافة.
مهدی، سامی (2005). العالم ناقصاً واحد وتقنیة الإیحاء. نشر فی کتاب الفراشة والعنکبوت، إعداد وتقدیم نجم عبداللّه کاظم. غزه: دار الشّروق للنّشر والتّوزیع.
میرزایی، فرامرز و مریم رحمتی ترکاشوند (2011). جمالیات اللّغة السّردیّة عند میسلون هادی (دراسة الوصف فی «حلم وردی فاتح اللّون» نموذجاً). مجلّة الجمعیّة العلمیّة الإیرانیّة للّغة العربیّة وآدابها،7 (19)، 47-74.
میرزایی، فرامرز و راضیه سادات سادات­الحسینی (1393). کارکردهای توصیف در رمان حین ترکنا الجسر. مجلّة زبان و ادبیّات عربی، 6 (11)، 1- 28.
النّابلسی، شاکر (1991). مدار الصّحراء دراسة فی أدب عبدالرّحمان منیف. الطّبعة الأولی، بیروت: المؤسّسة العربیّة للدّراسات والنّشر.
هادی، میسلون (1999). العالم ناقصاً واحد. عمّان: دار أسامة للنّشر والتّوزیع.