سخن سردبیر
تورج زینی وند
چکیده
سخن سردبیر
بیشتر
سخن سردبیر
مقاله پژوهشی
محمد پاشایی؛ مریم بخشی؛ پرویز احمدزاده هوچ
چکیده
رثای امام حسین (ع) و یاران باوفایش یکی از مضامین رایج میان دو زبان فارسی و عربی است. در بین شعرهایی که در رثای حضرت سیّدالشهداء (ع) به زبان عربی و به پیروی و تقلید از دوازدهبند محتشم به نظم درآمده، میتوان به ترکیببند مشهور سیّد محمّدمهدی بحرالعلوم اشاره کرد که در یازده بند سروده شده است. در پژوهش حاضر پس از ذکر مقدّمهای مختصر، ...
بیشتر
رثای امام حسین (ع) و یاران باوفایش یکی از مضامین رایج میان دو زبان فارسی و عربی است. در بین شعرهایی که در رثای حضرت سیّدالشهداء (ع) به زبان عربی و به پیروی و تقلید از دوازدهبند محتشم به نظم درآمده، میتوان به ترکیببند مشهور سیّد محمّدمهدی بحرالعلوم اشاره کرد که در یازده بند سروده شده است. در پژوهش حاضر پس از ذکر مقدّمهای مختصر، میزان تأثیرپذیری بحرالعلوم از ترکیببند محتشم کاشانی بررسی شده است. در نوشتار پیش رو، اثناعشریات بحرالعلوم در چارچوبی علمی در دو لایۀ مضمونی و واژگانی با ترکیببند محتشم بهطور تطبیقی مقایسه و میزان و نوع تأثیرپذیری بحرالعلوم در سرودن ترکیببند مشهورش بررسی شده است. شایان ذکر است که این بررسی و تطبیق براساس مکتب فرانسوی انجام شده است. بحرالعلوم با بهرهگیری از مفردات و ترکیبات کلیدی و مضمونساز دوازدهبند محتشم، بر غنای شعر خویش افزوده است.
مقاله پژوهشی
عبدالباسط عرب یوسف آبادی؛ فائزه عرب یوسف آبادی
چکیده
میان زبان و پدیدههای اجتماعی رابطهای دوسویه برقرار است. این ارتباط بر ضرورت درک کارکردهای گوناگون زبان که بر عهدة جامعهشناسی زبان است تأکید میکند. مایکل هلیدی (1973) - از نظریهپردازان این عرصه -، نقشهای ارتباطی زبان را به هفت دستة ابزاری، تنظیمکننده، تعاملی، فردی، تخیّلی، اکتشافی و اطّلاعرسانی تقسیم میکند و ...
بیشتر
میان زبان و پدیدههای اجتماعی رابطهای دوسویه برقرار است. این ارتباط بر ضرورت درک کارکردهای گوناگون زبان که بر عهدة جامعهشناسی زبان است تأکید میکند. مایکل هلیدی (1973) - از نظریهپردازان این عرصه -، نقشهای ارتباطی زبان را به هفت دستة ابزاری، تنظیمکننده، تعاملی، فردی، تخیّلی، اکتشافی و اطّلاعرسانی تقسیم میکند و بر این باور است که این الگو را میتوان در تمامی گونههای کاربردی زبان ردیابی کرد. از آنجا که ماشیننوشتهها بهمثابة گونة کاربردی زبان، نقش مهمّی در بازگوکردن جزئیات فرهنگی دارد که رانندگان در آن نقش ایفا میکنند؛ لذا پژوهش حاضر بر آن است تا نظام زبانی ماشیننوشتههای عربی و فارسی را براساس نقشهای هفتگانة هلیدی و با هدف کشف میزان شباهتها و تفاوتهای ساختار زبانی آنها بررسی کند. نتایج پژوهش بیانگر آن است که ماشیننوشتههای این دو زبان، بخش قابل توجّهی از ارزشهای مشترک جوامع عربزبان و فارسیزبان را منعکس میکند و ادبیّات موجود در آنها نیز ازنظر زبانی، الگوی مشخّصی را دنبال میکند؛ بنابراین، جامعة آماری تحلیل محتوای ادبیّات رانندگان، به انسانشناسی و فرهنگشناسی هر ملّت کمک شایانی خواهد کرد. بررسیهای آماری نشان میدهد که بیشترین بسامد در ماشیننوشتههای عربی و فارسی مربوط به نقش فردی و کمترین بسامد مربوط به نقش اکتشافی است؛ براساس این، بسامد قابل توجّه کاربرد نقش فردی، نشان‌دهندة تأثیرپذیری جوامع عربزبان و فارسیزبان از شرایط اجتماعی روزگار معاصر است.
مقاله پژوهشی
نعیم عموری
چکیده
در بررسی معناشناختی تطبیقی، شناخت زبان بهمثابة پدیدهای پیچیده و در حال تحوّل است و چگونگی درک ویژگیهای این پدیده نیازمند رویکردی جزءنگر و ژرفکاوی در بنمایههای زایش، شکلگیری و تولید واحدهای زبانی است؛ ضرورتی که در گذر زمان با پیشرفت مداوم زبانشناسی و رشتههای مرتبط بیش از پیش رخ مینماید. پژوهش حاضر، تحلیلی نشانه - معناشناختی ...
بیشتر
در بررسی معناشناختی تطبیقی، شناخت زبان بهمثابة پدیدهای پیچیده و در حال تحوّل است و چگونگی درک ویژگیهای این پدیده نیازمند رویکردی جزءنگر و ژرفکاوی در بنمایههای زایش، شکلگیری و تولید واحدهای زبانی است؛ ضرورتی که در گذر زمان با پیشرفت مداوم زبانشناسی و رشتههای مرتبط بیش از پیش رخ مینماید. پژوهش حاضر، تحلیلی نشانه - معناشناختی از دو داستان ماهی سیاه کوچولو اثر صمد بهرنگی و الشّحاذ نوشتة نجیب محفوظ است و کوشیده است تا فرایند نشانه - معناشناختی این گفتمان را براساس الگوی مطالعاتی گرمس بررسی کند. وجه اشتراک این دو اثر، رهایی از وضعیّت موجود است، قهرمان رمان الشّحاذ (عمر الحمزاوی)، در پی آن است تا از بیماریای که به آن دچار شده و هیچ سبب طبیعی و هیچگونه عوارضی ندارد، رهایی یابد و برای رهایی و تغییر وضعیّت موجود میکوشد. در داستان ماهی سیاه کوچولو، ماهی کوچولو که قهرمان داستان است نیز در پی گذر از مرحلهای است که توقّف در آن را نابودی خود میداند. این وجه اشتراک، رهایی از وضع موجود، کنش کنشگر را به تکاپو وامیدارد و زایش معنایی صورت میگیرد، نوشتار پیش رو در پی بررسی عناصر اصلی و دخیل در تولید معنا در این دو اثر است؛ روش پژوهش، توصیفی - تحلیلی است.
مقاله پژوهشی
جاسم قیم
چکیده
نغمههای محلّی، بهمثابة تولیدات اصیل و بومی یکزبان و ادبیّات آن، همواره از غنا و تنوّع بینظیری برخوردار بوده و هستند. در پژوهش پیش رو دو نمونه از بارزترین نواهای فولکلور با نگاهی تطبیقی بررسی شده است. «شَروه» بهمثابة نغمة محلّی فارسی‌زبانان استان بوشهر و «عَلوانیه» بهمنزلة موسیقی فولکلور مردم عرب خطّة ...
بیشتر
نغمههای محلّی، بهمثابة تولیدات اصیل و بومی یکزبان و ادبیّات آن، همواره از غنا و تنوّع بینظیری برخوردار بوده و هستند. در پژوهش پیش رو دو نمونه از بارزترین نواهای فولکلور با نگاهی تطبیقی بررسی شده است. «شَروه» بهمثابة نغمة محلّی فارسی‌زبانان استان بوشهر و «عَلوانیه» بهمنزلة موسیقی فولکلور مردم عرب خطّة خوزستان، پیکرة اصلی این مقایسه را تشکیل دادند. در پی یافتن شباهتها و تفاوتهای این دو، از روش تطبیقی بهره گرفته و با استفاده از روشهای فرعی تاریخی و فنّی، به بررسی ساختار آنها همت گماشته شد. نتایج این بررسی را میتوان اینگونه برشمرد که وجوه اشتراک این دو نوا بسیار بیشتر از تفاوتها بوده و در مواردی ازجمله اشتراک در مضامین اشعار، شفّافیت عواطف در پیوند با زندگی حقیقی، دوری از تکلّف، کثرت واژههای محلّی، همراهی سازهای سنّتی، سوزناکبودن شیوة اجرا و... خلاصه میشود.
مقاله پژوهشی
سیده کلثوم مرتضایی؛ الیاس نورایی؛ تورج زینی وند
چکیده
بررسی مسائل اجتماعی، سیاست و حکومت از گذشتة دور تاکنون در بین ادیبان و نویسندگان متداول بوده است؛ امّا در قرن بیستم، اهتمام و توجّه به این پدیدهها منسجم و جدّیتر شد. غلامحسین ساعدی و نجیب محفوظ از نویسندگان معاصر هستند که تحت تأثیر اوضاع آشفتة سیاسی و اجتماعی، نگرش کمابیش یکسانی در داستان بازتاب میدهند. داستان «چتر» ...
بیشتر
بررسی مسائل اجتماعی، سیاست و حکومت از گذشتة دور تاکنون در بین ادیبان و نویسندگان متداول بوده است؛ امّا در قرن بیستم، اهتمام و توجّه به این پدیدهها منسجم و جدّیتر شد. غلامحسین ساعدی و نجیب محفوظ از نویسندگان معاصر هستند که تحت تأثیر اوضاع آشفتة سیاسی و اجتماعی، نگرش کمابیش یکسانی در داستان بازتاب میدهند. داستان «چتر» و «النّوم» که از نمونههای موفّق این دو نویسنده هستند، بهشکلی رمزی و نمادین به بحران جوامع خویش میپردازند. عنوان، شخصیّت و فضای داستان، در خدمت پیشبرد و فکر اصلی داستان است. خفقان و سرخوردگی در دوجامعه بهشکل چشمگیری قابل ملاحظه است. پژوهش حاضر با روش توصیفی - تحلیلی و در چارچوب مکتب آمریکایی و رویکرد نظری مطالعات میانرشتهای برآن است که به چگونگی بازنمایی مسائل اجتماعی در داستان «چتر» ساعدی و «النّوم» از نجیب محفوظ بپردازد تاخواننده ضمن آشنایی با فضا و بافت کلّی جامعه، دیدگاه کلّی این دو نویسنده را نسبت به جامعه بازشناسد.
مقاله پژوهشی
علی نجفی ایوکی؛ منصوره طالبیان
چکیده
حس آمیزی ازمنظر علم زبانشناسی یکی از وجوه «رستاخیز واژگان» است که با شکستن ساختار سطحی واژهها و نه ساختار عمیق، باعث لذّت ادبی مخاطب میشود. در این شیوه از نگارش، شاعر مرزهای نظام رایج تصوّرها و ذهنیات خواننده یا شنوندة خود را درهم می‌شکند و با آفرینش تصویری پیچیده و ناب، موجب شگفتی مخاطب میشود. در این جستار نگارندگان ...
بیشتر
حس آمیزی ازمنظر علم زبانشناسی یکی از وجوه «رستاخیز واژگان» است که با شکستن ساختار سطحی واژهها و نه ساختار عمیق، باعث لذّت ادبی مخاطب میشود. در این شیوه از نگارش، شاعر مرزهای نظام رایج تصوّرها و ذهنیات خواننده یا شنوندة خود را درهم می‌شکند و با آفرینش تصویری پیچیده و ناب، موجب شگفتی مخاطب میشود. در این جستار نگارندگان با الهامگیری از مکتب آمریکایی در ادبیّات تطبیقی، به شیوة توصیفی – تحلیلی، حسآمیزی را در سرودههای دو شاعر صاحبنام ادبیّات عربی و فارسی یعنی «سعید عقل» و «نیما یوشیج» نقد و بررسی میکنند. نوشتار پیش رو نشان از آن دارد که حسآمیزی در سرودههای این دو شاعر افزون بر جنبة زیباشناختی و هنری، ابزار انتقال معانی مبهمی است که بهآسانی تن به بیان صریح نمیدهند. از شیوههای جالب توجّه در اشعار این دو شاعر تلفیق وکاربست سایر آرایههای ادبی با حسآمیزی است تا بر جنبة هنری ابیّات بیفزایند و بافت بلاغی و هنری بیت را مستحکمتر نمایند. گاه رابطة بین دو طرف حسآمیخته در سروده هایشان آنچنان دور است که آشنایی زدایی در آن بیشتر بهچشم میخورد. سعید عقل با انتخاب شگرد «تزاحم» یا «انباشتِ» حسآمیزی سبب دیریابی معنا شده است که از کارکردهای مهمّ این تکنیک بیانی، برجستگی جنبة زیباییشناختی بیت است. نیمایوشیج نیز بهمنظور ارتقابخشیدن به شأن و مرتبة امور محسوس و پیوند جهان ذهنی و عینی، به حسآمیزی انتزاعی - محسوس توجّه ویژهای کرده است.
مقاله پژوهشی
معصومه نعمتی قزوینی؛ لیلا جدیدی
چکیده
بازخوانی رویدادهای مهمّ تاریخی و بهویژه مذهبی، ازجمله موضوعات مورد توجّه شاعران مسلمان است. واقعۀ غدیر خم، یکی از مهمترین این رویدادهای تاریخی است که در شعر بسیاری از شاعران معاصر بازخوانی و تحلیل شده است. جستار پیش رو ضمن معرّفی دو شاعر شیعه عرب و فارس، یعنی احمد محمّد شامی و ادیب الممالک فراهانی، نحوة نگرش آن دو را نسبت به این ...
بیشتر
بازخوانی رویدادهای مهمّ تاریخی و بهویژه مذهبی، ازجمله موضوعات مورد توجّه شاعران مسلمان است. واقعۀ غدیر خم، یکی از مهمترین این رویدادهای تاریخی است که در شعر بسیاری از شاعران معاصر بازخوانی و تحلیل شده است. جستار پیش رو ضمن معرّفی دو شاعر شیعه عرب و فارس، یعنی احمد محمّد شامی و ادیب الممالک فراهانی، نحوة نگرش آن دو را نسبت به این رویداد مهم سنجش و ارزیابی کرده است. یافتههای پژوهش که در چارچوب مکتب آمریکایی ادبیّات تطبیقی و با روش توصیفی - تحلیلی انجام شده، بیانگر آن است که هردو شاعر، با هدف تأکید بر لزوم پیروی از حاکمان مسلمان از بُعد سیاسی زندگانی حضرت علی (ع)، ضمن بازخوانی این واقعه در کنار برشمردن برخی حوادث مهمّ روزگار حضرت علی (ع)، قصیدۀ خود را به پادشاه روزگار خود تقدیم کرده‌اند؛ همچنین یافتهها نشاندهندۀ برخی تفاوتها و شباهتها در شعر دو شاعر است. مهمترین شباهتهای دو قصیده، مقدّمۀ غزلی و استناد به آیات قرآنی و احادیث است. درمورد تفاوت میان دو قصیده نیز میتوان گفت احمد شامی بیشتر توجّه خود را به شخصیّت حضرت علی (ع) و صفات ایشان و نیز حوادث پیش و پس از واقعة غدیر معطوف کرده و کمتر به جزئیات آن پرداخته است؛ درحالی‌که ادیب الممالک، حادثۀ غدیر را با جزئیات بیشتری مطرح کرده و کمتر به حوادث دیگر اشاره کرده است.
