بررسی نشانه – معناشناختی تطبیقی؛ الشّحاذ نجیب محفوظ و ماهی سیاه کوچولو صمد بهرنگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه زبان و ادبیّات عربی، دانشکدة الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران

چکیده

در بررسی معناشناختی تطبیقی، شناخت زبان به­مثابة پدیده­ای پیچیده و در حال تحوّل است و چگونگی درک ویژگی­های این پدیده نیازمند رویکردی جزءنگر و ژرف­کاوی در بن­مایه­های زایش، شکل­گیری و تولید واحدهای زبانی است؛ ضرورتی که در گذر زمان با پیشرفت مداوم زبان­شناسی و رشته­های مرتبط بیش از پیش رخ می­نماید. پژوهش حاضر، تحلیلی نشانه - معناشناختی از دو داستان ماهی سیاه کوچولو اثر صمد بهرنگی و الشّحاذ نوشتة نجیب محفوظ است و کوشیده است تا فرایند نشانه - معناشناختی این گفتمان را براساس الگوی مطالعاتی گرمس بررسی کند. وجه اشتراک این دو اثر، رهایی از وضعیّت موجود است، قهرمان رمان الشّحاذ (عمر الحمزاوی)، در پی آن است تا از بیماری­ای که به آن دچار شده و هیچ سبب طبیعی و هیچ­گونه عوارضی ندارد، رهایی یابد و برای رهایی و تغییر وضعیّت موجود می­کوشد. در داستان ماهی سیاه کوچولو، ماهی کوچولو که قهرمان داستان است نیز در پی گذر از مرحله­ای است که توقّف در آن را نابودی خود می­داند. این وجه اشتراک، رهایی از وضع موجود، کنش کنش­گر را به تکاپو وامی­دارد و زایش معنایی صورت می­گیرد، نوشتار پیش رو در پی بررسی عناصر اصلی و دخیل در تولید معنا در این دو اثر است؛ روش پژوهش، توصیفی - تحلیلی است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

دراسة سیمیولوجیة ذاتیة تطبیقیة علی روایة الشحاذ لنجیب محفوظ و قصة «ماهی سیاه کوچولو»لصمد بهرنگی

نویسنده [English]

  • نعیم عموری
أستاذ مشارک فی قسم اللّغة العربیّة وآدابها، کلّیة اللّاهوت والدّراسات الإسلامیّة، جامعة شهید تشمران أهواز، أهواز، ایران
چکیده [English]

دراسة الدّلالة المقارنة لمعرفة اللّغة کظاهرة صعبة المنال فی الدّراسات وأنّها بنموّ وتطوّر مستمر حیث تحتاج هذه الظّاهرة إلی دقّة نظر وتمحیص فی تولید المفردات واشتقاقاتها؛ وهذه ضرورة ملحة علی مرّ الزّمن ومع تطوّر علم اللّغة والفروع المرتبطة، هذا بحث تحلیلی حول سیمیولوجیة الدّلالة المقارنة فی قصّة (ماهی سیاه کوچولو) لصمد بهرنگی و (الشّحاذ) لنجیب محفوظ. تحاول هذه الدّراسة السّیمیو - دلالیة المقارنة تحلیل هذین العملین علی أساس رؤیة «جرمس» والرّکیزة المشترکة فی هذین العملین هی الهروب من الوضع الحالی إلی وضع أحسن، بطل روایة الشّحاذ هو «عمر الحمزاوی» حیث یحاول الهروب من المرض الّذی لم یعرف له سبب ویحاول تغییر الواقع الموجود أمّا فی «ماهی سیاه کوچولو» السّمکة الصّغیرة السّوداء هی بطلة القصّة تحاول الهروب من واقعها المریر إلی أمر أحسن؛ وهذا قاسم مشترک بین هذین العملین حیث الحرکة عند البطل لا تتوقّف ولا تتوانی وبذاک تتولّد المعانی، فی هذا البحث أدرسُ العوامل الرّئیسة والدّخیلة فی تولید المعنی فی هذین الأثرین الأدبیین والمنهج المتبع هو توصیفی - تحلیلی.

 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الأدب المقارن
  • السّیمیولوجیة الدّلالیة
  • الشّحاذ
  • ماهی سیاه کوچولو

عنوان مقاله [العربیة]

The Comparative Study of Semantic Sign; Alshehaz by Naguib Mahfouz and the Little Black Fish by Samad Bahrangi

چکیده [العربیة]

Recognition and explanation of language is a complex, vivid, fruitful, and evolving phenomenon in the study of comparative semantics,. Understanding the characteristics of this phenomenon requires a detailed approach and a deep mining in the motifs of creation, formation, and production of linguistic units. It is a necessity which is revealed more than before in the passage of time and with the steady progress in linguistics and the related fields. Along with these studies and researches, several branches and linguistic approaches such as analysis of speech, semantics, pragmatics, and critical analysis of speech have been crystallized. This study is an analysis of typology – semantics of two story, Al-Shehaz by Naguib Mahfouz, and The Little Black Fish by Samad Behrangi. The study tries to examine the process of typology – semantics of the discourse based on the study model of Greimas. Getting rid of the current situation is the common point between these two works. In this paper, I seek to review the major elements involved in the production of meaning. In other words, what are the mechanisms for meaning production in these two works? The purpose of this study is to evaluate the traditionary features of these two works, Omar Al-Hamzavi, the hero of the novel Al-Shehaz, wants to get rid of a disease that has no natural cause or complications and is merely an attempt to escape and change the status quo. In “Little Black Fish”, the black fish, which is also the hero of the story, tries to escape a stage any stoppage at which will bring him down to the pit of destruction. This common ground and escape from the status quo make the activist struggle to free himself and consequently a meaning is created. In order to determine how the narration passes through itself to break the siege of narrative and to create narrative diversity. The research method is descriptive - analytical.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • Signs - Semiotic
  • Al-Shehaz
  • The Little Black Fish
آقاگل­زاده، فردوس (1381). مقایسه و نقد رویکردهای تحلیل کلام و تحلیل کلام انتقادی در تولید و درک متن. رسالة دکتری زبان­شناسی همگانی. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
احمدی، بابک (1375). درس­های فلسفة هنر، چاپ دوم. تهران: نشر مرکز.
اخوت، احمد (1371). دستور زبان داستان، تهران: نشر فردا.
اسکولز، رابرت (1379). درآمدی بر ساختارگرایی در ادبیّات، ترجمة فرزانه طاهری. چاپ دوم. تهران: آگاه.
افراشی، آزیتا (1381). اندیشه­هایی در معنی­شناسی. تهران: فرهنگ کاوش.
باطنی، محمدرضا (1349). زبان و تفکّر. تهران: کاویان.
بهرنگی، صمد (بی­تا). ماهی سیاه کوچولو، بی­جا: نشر تدبیر.
پراپ، ولادیمیر (1368). ریخت­شناسی قصّه­های پریان. ترجمة فریدون بدره­ای. تهران: توس.
رحیمیان، جلال و سیّد آیت­اله رزمجو (1389). مبانی زبان­شناسی 1، شیراز: دانشگاه شیراز: مرکز نشر.
رسولی، حجت و علی عباسی (1387). کارکرد روایت در «ذکر بردارکردن حسنک وزیر» از تاریخ بیهقی. فصلنامة پژوهش زبان­های خارجی، (45)، 81-97.
شعیری، حمیدرضا (1382). مبانی معناشناسی نوین. تهران: سمت.
------------ (1385). تجزیه و تحلیل نشانه - معناشناختی گفتمان. تهران: سمت.
شعیری، حمیدرضا و ترانه وفایی (1388). راهی به نشانه - معناشناسی سیّال با بررسی موردی ققنوس نیما. تهران: علمی و فرهنگی.
صفا، پریوش (1380). «نمود» و نقش­های آن در زبان. فصلنامة مدرس علوم انسانی (ویژه­نامه)، 5 (23)، 95-114.
عباسی، علی و هانیه یارمند (1390). عبور از مربع معنایی به مربع تنشی: بررسی نشانه - معناشناختی ماهی سیاه کوچولو. پژوهش­های زبان و ادبیّات تطبیقی، 2 (7)، 147-172.
محفوظ، نجیب (1991). الشّحاذ. القاهرة: دار المصر للطّباعة.
محمدی، محمّدهادی (1378). روش­شناسی نقد ادبیّات کودکان. تهران: سروش.
-------------- و علی عباسی (1380). صمد ساختار یک اسطوره. تهران: چیستا.
میلز، سارا (1382). گفتمان. ترجمة فتاح محمّدی. زنجان: هزارة سوم.
یارمحمدی، لطف­الله (1377). گفتمان­شناسی رایج و انتقادی. تهران: هرمس.