حافظ ابراهیم، هارون هاشم رشید، قیصر امینپور و یوسفعلی میرشکاک از تراز شاعران ارزشمندِ ادبیّات فارسی و عربی به شمار میروند. هر چهار شاعر، گرایش قوی به ادبیّات ملّی داشته و مضامین و رموز مشترکی را در بین دو زبان خلق کردهاند که درخور توجّه است. حافظ ابراهیم در قصیدة «مظاهرة النّساء» به هوشیاری زنان مصری و تظاهرات آنان ...
بیشتر
حافظ ابراهیم، هارون هاشم رشید، قیصر امینپور و یوسفعلی میرشکاک از تراز شاعران ارزشمندِ ادبیّات فارسی و عربی به شمار میروند. هر چهار شاعر، گرایش قوی به ادبیّات ملّی داشته و مضامین و رموز مشترکی را در بین دو زبان خلق کردهاند که درخور توجّه است. حافظ ابراهیم در قصیدة «مظاهرة النّساء» به هوشیاری زنان مصری و تظاهرات آنان برضدّ استعمار، هارون هاشم رشید در شعر «الأمّ الخالدة» به نقشآفرینی زنان فلسطینی و همینطور قیصر امینپور و میرشکاک نیز به طور جداگانه در دیوانهای خود حماسهسازی زنان ایرانی را در دفاع مقدّس ترسیم میکنند. در این آثار ادبی، بین روند حوادث و درونمایه، شباهت فراوانی دیده میشود تا آنجا که برخی از ابیات را میتوان معادل برخی دیگر دانست. از آن روی که درک متن و محتوا به درک زیباییهای آن بستگی دارد؛ از زاویۀ سبکشناسی به تطبیق رفتهایم و از آنجایی که نکتۀ مهمّ در سبکشناسی توجّه به بسامد است؛ آثار مورد پژوهش از زوایۀ زبانی، ادبی و فکری، مورد تحلیل تطبیقی قرار گرفته است.
یکی از مسائل مهمّ اجتماعی در طول تاریخ، عرصة دین و آسیبشناسی مسائل مرتبط بدان بوده است که از دید منتقدان بزرگ اجتماعی در تمامی دورانها دور نمانده است. در این میان رفتارهای رجال و وابستگان دینی در شناساندن حقیقت دین و نحوة تعامل آنها با مسائل دینی در اجتماع بسیار حائز اهمیت است. پژوهش حاضر، به صورت تطبیقی و با رویکردی اجتماعی به ...
بیشتر
یکی از مسائل مهمّ اجتماعی در طول تاریخ، عرصة دین و آسیبشناسی مسائل مرتبط بدان بوده است که از دید منتقدان بزرگ اجتماعی در تمامی دورانها دور نمانده است. در این میان رفتارهای رجال و وابستگان دینی در شناساندن حقیقت دین و نحوة تعامل آنها با مسائل دینی در اجتماع بسیار حائز اهمیت است. پژوهش حاضر، به صورت تطبیقی و با رویکردی اجتماعی به بررسی آفات و آسیبهای رفتارهای این قشر اجتماعی در انتقادهای ناصر خسرو قبادیانی و ابوالعلاء معرّی؛ دو منتقد بـزرگ اجتماعی قـرن چهارم میپـردازد و نشان میدهد که وضعیت دینی جامعة دو شاعر دچار فساد و تباهی ناشی از رفتارهای برخی رجال دین بوده و از آن به عنوان دامی جهت به بند کشیدن مخالفان و رسیدن به مطامع دنیوی استفاده میشده است. ریا، حیلهگری در مسائل شرعی، پرداختن به ظاهـر دین در عین تغافل از حقیقت آن، تزویر، بیبصیرتی در مسائل اعتقادی، رشوهخواری، ابزاری بودن دین، تصوفِ صوفینمایان و... از انتقادهای سازندهای است که در اشعار منتقدان دینی و اجتماعی آن روزگار تجلّی یافتهاست. با توجّه به حسّاسیّت و رویکرد دینی ناصر خسرو به عنوان حجّت شیعیان اسماعیلیّه در خراسان، بسامد این انتقادها و جزئینگریاش در مسائل دینی، در مقایسه با ابوالعلاء بیشتر و دقیقتر است. ناصر خسرو در این انتقادها صریح و جسور است و در مقابل ابوالعلاء همچانکه شیوة اوست غالباً به طور غیر مستقیم به انتقاد از آفات و آسیبهای رفتاری رجال دین میپردازد.
چکیده
آوازه و تأثیر شعر خواجة شیراز تنها به ایران و ادب فارسی محدود نمیشود، بلکه در سرزمینهای دیگر، از جمله جهان عرب، نیز بازتاب گستردهای داشته است؛ این نوشتار، بر آن است تا به معرّفی توصیفی - تحلیلی پژوهشهای ادب عربی و جهان عرب دربارة حافظ و در برخی موارد به نقد دیدگاههای آنها بپردازد؛ و همچنین تلاش میکند که بر اساس ...
بیشتر
چکیده
آوازه و تأثیر شعر خواجة شیراز تنها به ایران و ادب فارسی محدود نمیشود، بلکه در سرزمینهای دیگر، از جمله جهان عرب، نیز بازتاب گستردهای داشته است؛ این نوشتار، بر آن است تا به معرّفی توصیفی - تحلیلی پژوهشهای ادب عربی و جهان عرب دربارة حافظ و در برخی موارد به نقد دیدگاههای آنها بپردازد؛ و همچنین تلاش میکند که بر اساس مکتب فرانسوی ادبیّات تطبیقی به بررسی میزان و گسترة حافظ پژوهی در ادب عربی و جهان عرب و نیز اثر گذاری شعر و اندیشه حافظ را بر ادب عربی، به ویژه ادب عربی معاصر، بررسی کند.
یافتههای اساسی این جستار در این است که پژوهشهای حافظشناسی در ادب عربی و جهان عرب در چهار حوزه، انجام شده است: 1. کتاب 2. ترجمه 3. مقاله 4. پایان نامه.
افزون بر این، نویسندگان پژوهشهای ذکر شده، بیشتر با نگاهی مثبت و موازی و به دور از فرانگری یا فرونگری به تحلیل شعر حافظ پرداختهاند و شعر و شخصیّت حافظ بر اندیشة برخی از بزرگان و معاصران ادب عربی از جمله: الشّواربی، طه حسین، سیّد قطب، البیاتی، الصّاوی و... نیز تأثیرگذار بوده است.
چکیده
یکی از انواع آشنایی‌زدایی در زبان، انتخاب بیان پارادوکسی است. پارادوکس در زمرة قوانین شناخته شدة رستاخیز کلمات در حوزة بوطیقای جدید و زبان‌شناسی قرار دارد. ادیبان عرب در بهره‌گیری از این ترفند ادبی غافل نمانده‌اند. آنان به ویژه در ادبیّات عرفانی غنی‌ترین جلوه‌های پارادوکسی زبان را به کار گرفته‌اند. آمیختگی عرفان با ادب ...
بیشتر
چکیده
یکی از انواع آشنایی‌زدایی در زبان، انتخاب بیان پارادوکسی است. پارادوکس در زمرة قوانین شناخته شدة رستاخیز کلمات در حوزة بوطیقای جدید و زبان‌شناسی قرار دارد. ادیبان عرب در بهره‌گیری از این ترفند ادبی غافل نمانده‌اند. آنان به ویژه در ادبیّات عرفانی غنی‌ترین جلوه‌های پارادوکسی زبان را به کار گرفته‌اند. آمیختگی عرفان با ادب و تحوّل تکاملی ادبیّات از سادگی به ژرفایی را میتوان مهمترین عامل گسترش ناسازوارگی در ادب عربی برشمرد. در بلاغت صوفی، محور جمالشناسی شکستن عرف و عادتهای زبانی است. در مرکز این قلمرو استتیک غلبة موسیقی و شطح (پارادوکس) بر دیگر جوانب بیان هنری کاملاً آشکار است.
با واکاوی در دیوان کبیر«ابن عربی»و«ابن فارض» درمییابیم که هرچه از عرفان زاهدانه به عرفان عاشقانه گرایش پیدا میکنیم، بسامد ناسازوارگی بیشتر میشود؛ و هرچه فاصلة میان دوسویة ناسازواره در دیوان «ابن عربی» و «ابن فارض» کمتر میشود بر بلاغت سخن آنان افزوده میشود و پایه و مایة سخن آنان را بالاتر میبرد.
چکیده شهر از بارزترین موضوعاتی است که شاعران در شعر معاصر عرب به آن پرداخته¬اند. فراخوانی شهرها در بین شاعران متفاوت است. اغلب دارای دلالت¬های نمادین و مناسب با گرایش¬های فکری و دیدگاه¬های آنها نسبت به زندگی است. یحیی سماوی شاعر معاصر عراقی از بارزترین شاعران نوگراست که در شعر خود به مفهوم نمادین شهرها پرداخته است. بیشتر ...
بیشتر
چکیده شهر از بارزترین موضوعاتی است که شاعران در شعر معاصر عرب به آن پرداخته¬اند. فراخوانی شهرها در بین شاعران متفاوت است. اغلب دارای دلالت¬های نمادین و مناسب با گرایش¬های فکری و دیدگاه¬های آنها نسبت به زندگی است. یحیی سماوی شاعر معاصر عراقی از بارزترین شاعران نوگراست که در شعر خود به مفهوم نمادین شهرها پرداخته است. بیشتر شهرها و روستاهای کشور عراق را در شعر خود ترسیم کرده و از فقر، بیماری و وضعیّت نابسامان آنها شکایت می¬کند. مقالة حاضر برآن است که بر مبنای روش توصیفی - تحلیلی، به مهم¬ترین شهرهای عربی و دلالت¬های نمادین آنها در شعر سماوی بپردازد. «بغداد»، «سماوه» و «مکّه» به ترتیب بیشترین شهرهای به کار رفتـه در شعر اوست. «بغداد» یایتخت با پیشینۀ تاریخی، نماد تمام شهرهای عراق، بلکه نماد کیان عربی به شمار می¬رود. «سماوه» زادگاه شاعر و آرمان¬شهر وی، نماد زیبایی و سرسبزی، عفّت و دلاوری می¬باشد؛ و «مکّه» به عنوان یکی از شهرهای عربی و پایتخت معنوی اسلام بوده که شاعر پس از ترک کشور عراق، در آنجا اقامت گزید و برای نخستین¬بار طعم امنیّت را در این شهر چشید.
چکیده
عبدالوهّاب بیاتی و مهدی اخوان ثالث، دو شاعر برجستة معاصر در ادبیّات عربی و فارسی، توانستهاند افکار و اندیشههای خود را در قالب واژگان نمادین به تصویر کشند. از جملة این واژگان، واژة «شب» است که در اشعار این دو شاعر، مفاهیم مختلف و متنوّعی را دربر دارد. بیاتی و اخوان به دلیل تجربههای نسبتاً مشابهی که در زندگی از سر ...
بیشتر
چکیده
عبدالوهّاب بیاتی و مهدی اخوان ثالث، دو شاعر برجستة معاصر در ادبیّات عربی و فارسی، توانستهاند افکار و اندیشههای خود را در قالب واژگان نمادین به تصویر کشند. از جملة این واژگان، واژة «شب» است که در اشعار این دو شاعر، مفاهیم مختلف و متنوّعی را دربر دارد. بیاتی و اخوان به دلیل تجربههای نسبتاً مشابهی که در زندگی از سر گذراندهاند، با نگاهی تقریباً یکسان به این پدیده نگریستهاند؛ اگرچه تفاوتهایی نیز در نوع نگاهشان یا سبک پرداخت دیده میشود. از این رو، تمرکز اصلی این مقاله بر اشتراکات معنایی این واژه در اشعار دو شاعر است. در این مقاله با بررسی مفاهیم واژة «شب» در اشعار این دو شاعر متعهّد، به مفاهیمی سیاسی و اجتماعی از این واژه دست یافتیم که به شکلی هنری و زیبا جلوهگر شده است.
چکیده
جبران خلیل جبران از جمله شخصیّتهای ادبی جهان عـرب است کـه از اندیشــههای غـرب، ایدههای زیادی کسب کرده است. فردریک نیچۀ آلمانی یکی از آن گزینههاست که جبران از وی تأثیر پـذیرفتـه و بـازتـاب این تأثیـرپذیری در آثـارش نمود یـافته است. عنـاصری همچون: آزادیخواهی، اعتقاد به بازگشت جاودانه، قدرتطلبی و اَبَر انسان ...
بیشتر
چکیده
جبران خلیل جبران از جمله شخصیّتهای ادبی جهان عـرب است کـه از اندیشــههای غـرب، ایدههای زیادی کسب کرده است. فردریک نیچۀ آلمانی یکی از آن گزینههاست که جبران از وی تأثیر پـذیرفتـه و بـازتـاب این تأثیـرپذیری در آثـارش نمود یـافته است. عنـاصری همچون: آزادیخواهی، اعتقاد به بازگشت جاودانه، قدرتطلبی و اَبَر انسان و نگاه متفاوت و نقّادانه به دین و مسیحیّت از جمله نقاط مشترک و گاه متأثّرانۀ جبران از نیچه است که این تأثیرپذیری، نشأت گرفته از کتاب چنین گفت زردشت نیچه میباشد.
بررسی تطبیقی اندیشههای این دو شخصیّت در حوزۀ مکتب فرانسه با روشی تحلیلی، مورد تطبیق قرار گرفته و عناصر مشترک ادبی و فکری آنها در زمینۀ فلسفه و سایر مفاهیم نیز بررسی شده است.
