بررسی تطبیقی بیداری زنان در شعر حافظ ابراهیم، هارون هاشم رشید، قیصر امین‌پور و یوسفعلی میرشکاک

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

حافظ ابراهیم، هارون هاشم رشید، قیصر امین­پور و یوسفعلی میرشکاک از تراز شاعران ارزشمندِ ادبیّات فارسی و عربی به شمار می­روند. ­هر چهار شاعر، گرایش قوی به ادبیّات ملّی داشته و مضامین ­و رموز مشترکی را در بین دو زبان خلق کرده­اند که درخور توجّه است. حافظ ابراهیم در قصیدة «مظاهرة النّساء» به هوشیاری زنان مصری و تظاهرات آنان برضدّ استعمار، هارون هاشم رشید در شعر «الأمّ الخالدة» به نقش­آفرینی زنان فلسطینی و همین­طور قیصر امین­پور و میرشکاک نیز به طور جداگانه در دیوان­های خود حماسه­سازی زنان ایرانی را در دفاع مقدّس ترسیم می­کنند. در این آثار ادبی، بین روند حوادث و درون­مایه، شباهت فراوانی دیده می­شود تا آنجا که برخی از ابیات را می­توان معادل برخی دیگر دانست. از آن روی که درک متن و محتوا به درک زیبایی­های آن بستگی دارد؛ از زاویۀ سبک­شناسی به تطبیق رفته­ایم و از آنجایی که نکتۀ مهمّ در سبک­شناسی توجّه به بسامد است؛ آثار مورد پژوهش از زوایۀ زبانی، ادبی و فکری، مورد تحلیل تطبیقی قرار گرفته است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

دراسة مقارنة لصحوة المرأة فی شعر حافظ إبراهیم وهارون هاشم رشید، وقیصر أمین بور ویوسفعلی میرشکاک

چکیده [English]

الملخّص
یعدُّ حافظ إبراهیم، وهارون هاشم رشید، وقیصر أمین­بور و یوسفعلی میرشکاک من کبار الشعراء فی الأدبین: الفارسی والعربی. فهؤلاء الأربعة لهم نزعات قویة إلی الأدب الوطنی حیث أبدعوا المضامین والرموز المشترکة فی کلتا اللغتین. فأشار حافظ ابراهیم فی قصیدة «مظاهرة النّساء» الی صحوة النساء المصریات ومظاهراتهن ضدّ الاستعمار، وکذلک أشار هارون هاشم رشید فی قصیدة «الأمّ الخالدة» الی دور الفلسطینیات وهکذا رسَم قیصر أمین­بور ومیرشکاک فی دیوانیهما صورة الحماسة التی خلقتها النساء الإیرانیات فی الدفاع المقدّس. فهناک مشابهات بین هذه الآثار الأدبیة فی سرد الحوادث بشکل یمکننا أن نعتبر بعض الأبیات کنظیر لبعضها الآخر.
بما أن فهم النص والمضمون مرتبط بفهم جمالیاتهما بناء علی هذا قارنّاهما من منظار الدراسة الأسلوبیة وبما أن المهم فی الدراسة الأسلوبیة هو العنایة بالتکرار فدرسنا هذه الآثار دراسة تحلیلیة مقارنة من ناحیة اللغة والأدب والفکر.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الکلمات الدّلیلیّة: حافظ إبراهیم
  • وهارون هاشم رشید
  • وقیصر أمین­بور ویوسفعلی میرشکاک
  • دراسة أسلوبیة
  • شعر المقاومة
  • المرأة
کتابنامه
الف. کتاب­ها
1. آیینه­وند، صادق (1372)؛ پژوهش­هایی در تاریخ و ادب، تهران: نشر اطلاعات.
2. ابراهیم، حافظ (1987)؛ دیوان، ضبطه وشرحه ورتبه: أحمد أمین، أحمد الزّین و إبراهیم الابیاری، القاهرة: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
3. أبو أصبع، صالح (1979)؛ الحرکة الشعریة فی فلسطین المحتلّة منذ عام 1948 حتّی 1975 دراسة نقدیة، الطّبعة الأولی، بیروت: الموسّسة العربیّة للدّراسات والنّشر.
4. اشراقی، زیبا و حمید رضا توکّلی و مهدیه نظریه (1390)؛ یادمان همزاد عاشقان جهان قیصر امین­پور، چاپ اوّل، تهران: انتشارات مروارید.
5. امین­پور، قیصر (1384)؛ سنّت و نوآوری در شعر معاصر، تهران.
6. ---------- (1388)؛ مجموعة کامل اشعار، چاپ اوّل، تهران: انتشارات مروارید.
7. انوری، دکتر حسن (1382)؛ فرهنگ بزرگ سخن، چاپ دوّم، تهران: انتشارات سخن.
8. بدوی، مصطفی (1969)؛ مختارات من الشّعر العربی المعاصر، بیروت: دارالنّهار.
9. بهار، محمّد تقی (1349)؛ سبک­شناسی نثر، تهران: امیر کبیر.
10. بهداروند، ارمغان (1388)؛ این روزها می­گذرد: زیباشناسی و سیر تحوّل شعر تحوّل قیصر امین­پور، چاپ اوّل، تهران: انتشارات نقش جهان.
11. پاکرو، فاطمه و شیوا کمالی اصل (بی­تا)؛ زیبایی­شناسی شعر فارسی، چاپ اوّل، تهران: نشر روزگار.
12. پناه، زینب (1389)؛ زن در آیینة شعر دفاع مقدّس، چاپ اوّل، تهران: بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش­های دفاع مقدّس.
13. الجرجانی، عبدالقادر (1978)؛ دلائل الإعجاز، بیروت: دارالمعرفة.
14. الجندی، انور (1986)؛ من أعلام الفکر والأدب، مصر: دارالقومیة للطباعة والنشر.
15. حسین، طه (1935)؛ المجموعة الکاملة، بیروت: الشرکة العالمیة لکتب.
16. الخضراء الجیّوسی، سلمی (1997)؛ موسوعة الأدب الفلسطینی المعاصر، الطّبعة الأولی، بیروت: الموسسة العربیة للدّراسات والنّشر.
17. رشید، هارون هاشم (1998)؛ طیور الجنّة، الطّبعة الأولی، القاهرة: دارالشروق.
18. الزیات، أحمد حسن (1995)؛ تاریخ الأدب العربی، بیروت: دارالمعرفة.
19. السّوافیری، کامل (1975)؛ الأدب العربی المعاصر فی فلسطین، القاهرة: دارالمعارف.
20. شفیعی­کدکنی، محمّد رضا (1384)؛ شاعر آینه­ها، تهران.
21. شکری، دکتر غالی (1366)؛ ادب مقاوم، ترجمه: دکتر محمّد حسین روحانی، چاپ اوّل، تهران: نشر نو.
22. شمیسا، سیروس (1375)؛ کلّیّات سبک­شناسی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات فردوس.
23. شیری، علی­اکبر (1386)؛ درآمدی بر گویش­شناسی، چاپ اوّل، تهران: انتشارات مازیار.
24. صدری افشار، غلامحسین و نسرین حکمی و نسترن حکمی (1388)؛ فرهنگنامة فارسی: واژگان و اعلام، تهران: فرهنگ معاصر.
25. العشماوی، محمّد زکی (2000)؛ أعلام الأدب العربی الحدیث وإتّجاهاتهم الفنّیّة، مصر: دارالمعرفة الجامعیة.
26. عمر شاهین، أحمد (1992)؛ موسوعة کتاب فلسطین فی القرن العشرین، الطّبعة الأولی، دمشق: دائرة الثّقافة منظمة التّحریر الفلسطینیّة.
27. عمید، حسن (1386)؛ فرهنگ عمید، چاپ بیست و هشتم، تهران: امیر کبیر.
28. الفاخوری، حنّا (1986)؛ الجامع فی تاریخ الأدب العربی، الطّبعة الأولی، بیروت: دارالجیل.
29. محجوب، محمّد جعفر (بی­تا)؛ مقدّمة سبک خراسانی در شعر فارسی.
30. محمّد حسن، محمّد (2006)؛ شعراء فلسطین فی العصر الحدیث، الطّبعة الأولی، بیروت: أهلیة للنّشر والتّوزیع.
31. نظام طهرانی، نادر و سعید واعظ (1383)؛ شذرات من النّظم والنّثر فی العصر الحدیث، الطّبعة الأولی، طهران: جامعة العلامة الطباطبائی.
32. میرشکاک، یوسفعلی (1376)؛ از زبان یک یاغی، چاپ دوّم، تهران: انتشارات برگ.
33. -------------- (1368)؛ از چشم اژدها، چاپ اوّل، تهران: مرکز فرهنگی و هنری اقبال لاهوری.
ب. مجلّه­ها
34. بهمنی­مطلق، یدالله (1389)؛ «بررسی و تحلیل سبک اشعار میرزادة عشقی»، بهار ادب، فصلنامه تخصصی سبک­شناسی، شمارة 3، سال سوّم، ص 100.
35. رجائی، دکتر نجمه (1387)؛ «ارزش معنایی موسیقی و صورت­پردازی با کلمه»، مجلّة علمی- پژوهشی دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه تهران، شمارة 188، دورة 59، ص 26.
36. سیّدی، سیّد حسین (1390)؛ «درآمدی توصیفی- تحلیلی بر چیستی و ماهیت ادبیّات تطبیقی»، فصلنامة نقد و ادبیّات تطبیقی (پژوهش های زبان و ادبیّات عربی)، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی دانشگاه رازی کرمانشاه، سال اوّل، شمارة 3، ص 15.
37. فلاحی، کتایون، «علم و فقر در شعر حافظ ابراهیم»، مجلّة دانشکدة علوم انسانی، شمارة پیوسته 10،  نور مگز، ص 154.
38. مصطفوی­نیا، سیّد محمّد رضی، محمود رضا توکّلی محمّدی، قاسم ابراهیمی (1390)؛ «مقاومت در شعر توفیق امین­زیاد»، نشریة ادب پایداری، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، سال دوّم، شمارة 3، پاییز 1389، سال دوّم، شمارة چهارم، ص 568.
39. نظری­منظم، هادی (1389)؛ «ادبیّات تطبیقی: تعریف و زمینه­های پژوهش»، نشریة علمی - پژوهشی ادبیّات تطبیقی، دورة جدید، سال اوّل، شمارة 2، ص 221.
ج. سایت­های اینترنتی
40. «تجلی پایداری در اشعار سیمین بهبهانی و فدوی طوقان شاعرة معاصر سوریه.» در سایت http://zendegiyeh-man.persianblog.ir)
41. الانزیاح واللغة الشعریة، سایت: aladab.mihanbloge.com).
43. moraffah.blogfa.com
44. www.ido.ir
چند رسانه­ای
نرم افزار موسوعة الشعریة.