نوع مقاله : مقاله پژوهشی
چکیده
شعر معاصر عربی و فارسی بر آن است تا با استفاده از ظرفیتهای موجود در واژگان، تصویری روشن از دغدغههای انسان معاصر، ارائه دهد. در این بین، شاعران به عنوان بخشی آگاه از اجتماع، ضمن وقوف بر این مهم، خود، روایتگـران قصـة حضـور انسان و کاوشگران معنا در دنیای واژگاناند.
جستار حاضر بر آن است تا به این پرسش اساسی پاسخ گوید که با توجّه به پسزمینههای تاریخی و اجتماعی، واژگان چگونه میتوانند در شکل بخشیدن به فضای معنایی یک شعر، مؤثّر واقع شوند. به همین علت با انتخاب دو شعر از دو حوزة زبانی مختلف، به واکاوی معنایی مشترک پرداخته و کوشیده است تا کارکرد معنا را در «أغنیة للشتاء» صلاح عبدالصبور مصری و غزلی از محمدحسین شهریار، شاعر پارسیگوی، بر مبنای کارکرد اجتماعی شعر، مورد بررسی قرار دهد.
یافتههای این پژوهش نشان میدهد که کارکردهای مختلف واژگانی در دو شعر، در راستای اعادة معانی مورد نظر، تأثیر گذار بوده و ضمن تأمین وجوه زیباشناسی، در عملکردهای انسانی و اجتماعی نیز توفیق داشتهاند.
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
البحث عن معنی الشتاء فی الشعرین (عبدالصبور و شهریار)
چکیده [English]
الملخّص
الشعر العربی و الفارسی المعاصران یسعان أن یقدّما صورةً واضحةً عن الإنسان و قضایاه، مستعینین بالقدرات الموجودة فی المفردات والشعراء فی هذا المجال کقسمٍ من خبراء المجتمع هم رواةُ قصَّة الإنسان و باحثو المعانی الإنسانیة فی عالم المفردات.
ترید هذه الدراسة أن تجیب عن الأسئلة الهامة حول دور المفردات فی کیفیة خلق الأجواء المعنویة مهتمَّة بالخلفیة التأریخیة و الاجتماعیة فی الشعرو لهذا السبب تجتهد أن تبحث عن المعانی الموجودة فی قصیدتی العربیة و الفارسیة وتبیَّن توظیف المعنی فی«أغنیة للشِّتاء» لصلاح عبدالصبور المصری و غزلٍ لمحمد حسین شهریار-الشاعرالإیرانی- علی أساس الدور الاجتماعی للشعر.
ومن نتائج الدراسة أنَّ الانتاجات المختلفة للمفردات فی الشعرین مؤثِّرة فی تأمین المعانی المقصودة و علاوة علی توفیر الوجوه الجمالیة هی ناجحةٌ فی بیان القضایا الإنسانیة و الاجتماعیة.
کلیدواژهها [English]
- الکلمات الدّلیلیة: المجتمع
- الشّتاء
- الشعر المعاصر
- عبدالصبور
- شهریار
- المفردات
- الأدب المقارن
کتابنامه
- ابوجبین، عطامحمد (2004)؛ شعراءالجیل الغاضب، الطبعة الأولی، عمان، دارالمسیرة.
- امامی، نصرالله (1385)؛ مبانی و روشهای نقد ادبی، چاپ سوم، تهران، جامی.
- بدوی، محمد (1986)؛ الجحیم الأرضی-قراءة فشعر صلاح عبدالصبور، الطبعة الأولی، القاهرة، الهیئة المصریة العامة للکتاب.
- برتنس، هانس (1384)؛ مبانی نظریة ادبی، مترجم: محمدرضا ابوالقاسمی، چاپ دوم، تهران، نشر ماهی.
- پاینده، حسین (1390)؛ گفتمان نقد، چاپ دوم، تهران، نیلوفر.
- پوینده، محمدجعفر (1390)؛ درآمدی بر جامعهشناسی ادبیّات، چاپ دوم، تهران، نقش جهان مهر.
- جحا، میشال خلیل (1999)؛ أعلام الشعر العربی الحدیث، الطبعة الأولی، بیروت، دارالعودة.
- الجیوسی، سلمی خضراء (2007)؛ الإتجاهات و الحرکات فی الشعر العربی الحدیث، ترجمه: عبدالواحد لؤلؤة، الطبعة الثانیة، بیروت، مرکز دراسات الوحدة العربیة.
- الحاوی، ایلیا (1979)؛ فی النقد و الأدب، المجلد الأول، الطبعة الرابع، بیروت، دارالکتاب اللبنانی.
- خلیل، ابراهیم (2011)؛ مدخل لدراسة الشعر العربی الحدیث، الطبعة الرابعۀ، عمان، دارالمسیرة للنشر و التوزیع و الطباعة.
- داد، سیما (1387)؛ فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ چهارم، تهران، مروارید.
- رجایی، نجمه (1382)؛ شعر و شرر: تحلیل شعر انقلاب در ادبیات عرب، چاپ اوّل، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد.
- --------- (1378)؛ آشنایی با نقد ادبی معاصر عربی، چاپ اوّل، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد.
- زرقانی، سیدمهدی (1387)؛ چشمانداز شعر معاصر ایران، چاپ سوم، تهران، ثالث.
- شفیعی کدکنی، محمدرضا (1387)؛ ادوار شعر فارسی از مشروطیت تا سقوط، چاپ چهارم، تهران، سخن.
- شفیعیکدکنی، محمدرضا (1390)؛ با چراغ و آینه در جستجوی ریشههای تحول شعر معاصر ایران، چاپ دوم، تهران، سخن.
- شهریار، محمدحسین (1374)؛ دیـوان شهریـار، چـاپ شانزدهم، تهـران، زرین-نگاه.
- عبدالصبور، صلاح (2006)؛ الأعمال الشعریة الکاملة، بیروت، دارالعودة.
- عبّود، عبده و الآخرون (2001)؛ الأدب المقارن، دمشق، مطبعة قمحة إخوان.
- عبیدات، عدنان محمود (2005)؛ صلاح عبدالصبور ناقداً، الطبعة الأولی، عمان، دارالکندی للنشر و التوزیع.
- عقاق، قادة (2001)؛ دلالة المدینة فی الخطاب الشعری المعاصر، دمشق، اتحاد الکتاب العرب.
- علیزاده، جمشید (1374)؛ به همین سادگی و زیبایی، چاپ اوّل، تهران، مرکز.
- کالر، جاناتان (1389)؛ نظریۀ ادبی، ترجمه: فرزانه طاهری، چاپ سوم، تهران، مرکز.
- مقصودی، مجتبی (1389)؛ تحوّلات سیاسی اجتماعی ایران (1357-1320)، چاپ چهارم، تهران، روزنه.
- والری، پل و دیگران (1390)؛ دربارة شعر، مترجمان: هاله لاجوردی و دیگران، چاپ سوم، تهران، سازمان چاپ و انتشارات.
- یاحقی، محمدجعفر (1388)؛ جویبار لحظهها، چاپ یازدهم، تهران، جامی.