بررسی تطبیقی نوستالژی در شعر أحمد عبد المعطی حجازی و نادر نادرپور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

نوستالژی یا دلتنگی برای گذشته، حالتی است روانی که به صورت ناخودآگاه در فرد آشکار و تبدیل به یک اندیشه می­شود. در زمینه­ی ادبیات، این حالت برای شاعر یا نویسنده­ ای رخ می­دهد که پیرو انگیزش­های فردی و اوضاع اجتماعی - سیاسی، دچار احساس دلزدگی از زمان حاضر می­شود و اندیشه­ی بازگشت به گذشته­ و خاطرات شیرینش را در سر می­پروراند و سپس شعر و یا نوشته­ی خود را آمیخته با فضایی غم­انگیز می­نماید.    
احمد عبد المعطی حجازی و نادر نادرپور به عنوان دو شاعر پرآوازه­ی ادبیات معاصر عربی و فارسی و پرچمدار مکتب ادبی رمانتیسم، با توجه به شرایط فردی و اجتماعی زمانه­ی خود و با گریز از آن زمان، بخش عمده­ی شعرشان را آمیخته با غصه، حسرت و دلتنگی برای گذشته نموده­اند.
نگارندگان در این پژوهش، با مطالعه­ی توصیفی و تحلیلیِ دفترهای شعری این دو شاعر، و با استناد به مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی، به بررسی و مقایسه­ی چگونگیِ نمود این اندیشه­ی شعری در شعر این دو شاعر پرداخته­اند. برخی از نتایج نشان داد که این دو شاعر، در مضامین نوستالژیکی، دوری از سرزمین، کودکی، معشوق، خانواده، آشنایان و آینده­ی آرمانی اشتراک دارند. همچنین ثابت شد که نوستالژی، سبک شعری دو شاعر را در عناصر تکرار، موسیقی، و اسلوب استفهام، تحت تأثیر قرار داده است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

النوستالجیا فی شعر أحمد عبد المعطی الحجازی و نادر نادربور

چکیده [English]

النوستالجیا أو الحنین إلی الماضی، هو حالة نفسیة تطرأ علی الإنسان علی مستوی اللاشعور فتتحول فیه فکرة وتصوراً. وفی مجال الأدب تطرأ هذه الحالة علی شاعر أو کاتب قد تأثر بالظروف الذاتیة ،والاجتماعیة _السیاسیة، فمِن ثَـمَّ یشعر فی نفسه نوعاً من الإحساس بالملل والسأم من حاضره. ومن جرّاء ذلک تتکون فکرة العودة إلی الماضی والذکریات الحلوة فتتجلّی هذه الفکرة  فی آثاره الأدبیة مشوبة بأحاسیس من الهم والغم.
إنّ أحمد عبد المعطی الحجازی ونادر نادربور کشاعرین کبیرین من شعراء الأدب العربی والفارسی المعاصرَین ورائدَی المدرسة الرومانسیة الأدبیة، قد تکاثرت ملامح الحزن، والحسرة، والشوق إلی الماضی فی شعرهم، نظراً إلی الظروف الذاتیة والاجتماعیة فی الزمن الذی عاشاه.
إذن قد قام هذا البحث بدراسة مقارنیة لکیفیة تجلی هذه الفکرة فی شعر هذین الشاعرین دراسة معتمدة علی المدرسة الإمریکیة فی الأدب المقارن، متّبعاً المنهج الوصفی- التحلیلی.
و قد أثبتت هذه الدراسة بأنّ الشاعرین قد اشترکا من مضامین النوستالجیا فی ما یلی: الغربة عن الوطن، و الطفولة، و المعشوق، و الأسرة، و الأقرباء، و المستقبل. وکذلک أُثبت أنّ «الاغتراب» أثّر فی أسلوب الشاعرین الشعری وتجلّی ذلک فی عناصر منها:التکرار، والموسیقی، وأسلوب الاستفهام.
.

کلیدواژه‌ها [English]

  • الکلمات الدلیلیة: النوستالجیا
  • الشعر العربی والفارسی المعاصرین
  • أحمد عبد المعطی الحجازی
  • نادر نادربور
  • الأدب المقارن
  1. الف. کتاب­ها

    1. اسوار، موسی (1381)؛از سرود باران تا مزامیر گل سرخ، پیشگامان شعر امروز عرب، تهران، سخن.
    2. اسماعیل، عز الدین (لا.تا)؛ الشعر العربی المعاصر، قضایاه وظواهره الفنیة والمعنویة، بیروت، دار الثقافة.
    3. آشوری، داریوش (1381)؛ فرهنگ علوم انسانی، تهران، زمستان.
    4. باطنی، محمد رضا و گروه نویسندگان، (1386)؛ واژه­نامه­ی روانشناسی و زمینه­های وابسته، تهران، فرهنگ معاصر.
    5. براهنی، رضا (1371)؛ طلا در مس، تهران، انتشارات نویسنده.
    6. بوقرورة، عمر( د،ت)، الغربة والحنین فی الشعر الجزائری الحدیث (1945-1962)؛ منشورات جامعة باتنة.
    7. جحا، میشال خلیل (1999)؛ أعلام الشعر العربی الحدیث من أحمد شوقی إلی محمود درویش، الطبعة الأولی، بیروت، دارالعودة.
    8. حجازی، احمد عبد المعطی (1982)؛ دیوان احمد عبد المعطی حجازی، الطبعة الثالثة، بیروت، دار العودة.
    9. خضری، حیدر (1385)؛ بررسی مکتب رمانتیسم در شعر معاصر عربی و فارسی، پایان نامه­ی دکتری رشته ی زبان و ادبیات عرب، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
    10. راضی جعفر، محمد (1999)؛ الاغتراب فی الشعر العراقی المعاصر مرحلة الروّاد، دمشق، اتحاد الکتاب العرب.
    11. سه­یر، رابرت/ لووی، میشل (1383)؛ رمانتیسم و تفکر اجتماعی. «ارغنون». شماره­ی 2. تهران، انتشارات سازمان چاپ.
    12. سلحشور، یزدان (1380)؛ در آیینه­ی نقد و بررسی شعر نادرنادرپور، تهران، انتشارات مروارید.
    13. سید حسینی، رضا (1366)؛ مکتب­های ادبی، چاپ سوم. تهران، انتشارات نیل.
    14. شاملو، سعید (1375)؛ آسیب شناسی روانی، چاپ ششم، تهران، انتشارات رشد.
    15. شامی، یحیی (1999)؛ موسوعة شعراء العرب، المجلد الثالث، الطبعة الأولی، بیروت، دار الفکر العربی.
    16. عبید، محمد صابر (2001)، القصیدة العربیة الحدیثة بین البنیة الدلالیة والإیقاعیة، دمشق، منشورات اتحاد کتاب العرب.
    17. عبود، عبده و دیگران (2001)؛ الأدب المقارن؛ مدخلات نظریة و نصوص و دراسات تطبیقیة، دمشق، مطبعة قمحة أخوان.
    18. عشری زاید، علی (2008)؛ عن بناء القصیدة العربیة الحدیثة، الطبعة الخامسة، القاهرة، مکتبة الآداب.
    19. علوش، سعید (1987)؛ مداس الأدب المقارن، الطبعة الأولی، المرکز الثقافی العربی.
    20. فورست، لیلیان (1375)؛ رمانتیسم، ترجمه مسعود جعفری، چاپ اوّل، تهران، مرکز.
    21. لنگرودی، شمس (1378)؛ تاریخ تحلیلی شعرنو فارسی، جلد دوم، چاپ پنجم، تهران، مرکز.
    22. مختاری، حمید (1377)؛ هفتادسال عاشقانه، تهران، تیراژه.
    23. نادرپور، نادر (1382)؛ مجموعه اشعار، با نظارت پوپک نادرپور، تهران، نگاه.
    24. وفایی، محمد افشین (1386)؛ صد شعر از این صد سال، تهران، سخن.

    ب. مجله­ها

    1. - آل بویه لنگرودی، عبدالعلی و دیگران (1390)؛ بررسی تطبیقی رمانتیسم در اشعار نادر نادرپور و ابوالقاسم شابی، فصلنامه لسان مبین، سال دوم، دوره­ی جدید، شماره­ی سوم، بهار 90، صص 1-27
    2. شریفیان، مهدی و دیگران (1385 هـ)؛ بررسی فرایند نوستالژی در شعر معاصر فارسی بر اساس اشعار نیما یوشیج و مهدی اخوان ثالث، مجله کاوش­نامه ادبیات فارسی، سال هفتم، شماره 12، کرمان، صص 33-62
    3. شریفیان، مهدی (1386)؛.. بررسی فرایند نوستالژی در اشعار سهراب سپهری، مجله­ی زبان و ادبیات فارسی دانشگاه سیس تان و بلوچستان: سال پنجم، بهار و تابستان، صص 51-72
    4. عالی عباس آباد، یوسف (1387)؛ غم غربت در شعر معاصر، نشریه­ی علمی پژوهشی گوهر گویا، سال دوم، شماره 6، صص 155-179.

    ج.منابع لاتین

    1. Hornby, A.S.(`2003) Oxford Advanced Learners Dictionary,Oxford University Press.
    2. Archer,J., Amus, S.L., Broad, H.,& Currid.L. (1998).Duration of Homesickness Scale. British Journal of Psyschology. 89.205.
    3. Vantilburg & M.A.L (1997). The psychological context of homesickness. In M.A.L. Vantilborg & A. J.J. M. Vingerhoets (Eds). Psychological aspects of geographical moves: homesickness and acculturation stress, 39. Tilburg University press.
    4. Rrlich, victor; Russian formalism, history-doctrine; yale university, 1981, p 217.