نوع مقاله : مقاله پژوهشی
چکیده
داستان لیلی و مجنون، روایتی نا مکرّر از کهن داستان «عشق» است که گذر روزگاران، غبار کهنگی بر رخسارهاش ننشانده است. این داستان هرچند ریشه در تاریخ کهن قوم عرب، در سدۀ نخست هجری دارد؛ امّا تنها در یک اثر ادبی، با عنوان نمایشنامۀ لیلی و مجنون، اثر احمد شوقی، آن‌هم در دوران معاصر، بازتاب مییابد. ولی به‌محض ورود به ایران در سدۀ چهارم، در سرودههای شاعران نامی بازتاب یافته و در سدۀ ششم، نظامی گنجوی منظومهای به نام لیلی و مجنون
میسراید که 66 منظومۀ شعری به پیروی از آن سروده میشود و پس از پهنۀ ادبیّات، در بسیاری از هنرهای زیبای ایرانی از قبیل نگارگری، خوشنویسی، تئاتر (نمایش)، سینما، موسیقی، فرشبافی و... نیز رسوخی چشمگیر میکند. در ادبیّات ترکی نیز بیش از 30 منظومه به تقلید از لیلی و مجنون نظامی سروده شده که تئاتر (نمایش و اُپرا)، موسیقی و سینمای آذربایجان را هم باید به آن اضافه کنیم. در هندوستان، این داستان، بیشتر از ادبیّات، در صنعت فیلم‌سازی سینمای هندوستان بازتاب داشته است که از همین رهگذر، کشورهایی چون ایران، تاجیکستان، آذربایجان و مالزی، درصدد ساختن فیلم‌هایی با عنوان «لیلی و مجنون» برآمدند. این داستان با ورود به دیگر کشورها، آراسته به آداب‌ورسوم آنها گردیده و هم‌رنگ مردمان همان محیط گشته است؛ گویی اینکه «لیلی» و «مجنون»، مردمانی از همان سرزمین هستند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
قصّة مجنون لیلی فی رحاب الأدب المقارن (الأدب والفنون الجمیلة: نموذجاً)
چکیده [English]
إنّ قصّة مجنون لیلی تعتبر أشهر القصص الغنائیة فی الأدب العربی علی مدی عصوره السالفة حتّی الآن. فقد بذل الکاتب قصاری جهده حتّی یدرس هذه القصّة فی إطار الأدب المقارن بمختلف مدارسه ولاسیما المدرسة الفرنسیة والمدرسة الأمریکیة بالإضافة إلی رحاب الأدب بشکل عامّ. فعلی مبانی المدرسة الفرنسیة تدرس هذه القصّة فی نطاق الأدب ولاسیما الأدبین العربی والفارسی وعلی مبانی المدرسة الأمیریکیة فقد تدرس فی نطاق الفنون الجمیلة نحو فن الرسم وفن الخط وفن التمثیل والأوبرا والموسیقی والسینما وحیاکة السجادات بالإضافة إلی الإدب.
خلّص هذه المقالة إلی هذه النتائج:
- إنّ قصّة مجنون لیلی علی الرُّغم مِن جذورها العربیة فی القرن الأوّل للهجرة وأیضاً علی الرغم من ظهورها فی الکتب العربیة التاریخیة منها والأدبیة، ظهرت فی العصر الراهن فی مسرحیة غنائیة لأمیرالشعراء العربیة أحمد شوقی المصری باسم «مجنون لیلی» فحسب ولاغیر.
- دخلت هذه القصّة الغرامیة فی بدایة القرن الرابع للهجرة، فی إیران فشاعت فی الأدب الفارسی فی فترة وجیزة، خاصةً فی أشعار فحول شعراء الفرس وبالطبع أثارت ردودَ فعلٍ واسعةً، علی الخصوص فی صدر القرن السادس حیث نظمها النظامی الکنجوی وحذا حذوه کثیر من أدباء الفرس والأتراک. فقد کُتب أکثر من ثلاثین قصّة غرامیة محاکاةً لـ «لیلی والمجنون» للنظامی إضافةً إلی فن الدراما والأوبرا والموسیقى والمسرح فی آذربیجان وغیرها من البلدان الناطقة باللّغة الترکیة؛ وفی بلاد الهند، أیضا نری دویّاً عظیماً لهذه القصّة خاصّة فی صناعة السینما (بولیوود) أکثر من الأدب فالمخرجون الهنود صنعوا أفلاماً کثیرة ودخلت هذه الأفلام السینما الإیرانیة والطاجیکیة والآذربیجانیة والمالیزیة. إذا أمعنّا النظر نری صدی هذه القصّة فی إطار الفنون الجمیلة کفن الخط والرسم والموسیقی والأوبرا والسینما وغیر ذلک من الفنون فی إیران وغیرها من البلدان الأخری فتلوّنت القصّة بلون تلک البلدان حتّی نزعم أن المجنون ولیلی هما من أهل تلک الأرض ثقافةً وأدباً.
کلیدواژه‌ها [English]
- الکلمات الدّلیلیّة: لیلی
- مجنون
- الأب الرّوائی
- الأدب المقارن
- الفنون الجمیلة
)