نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مجید صالح بک ¹
• زهرا سلطانی ²
• زینب دهقانی ³

¹ دانشیار گروه زبان و ادبیّات عرب، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

² کارشناس ارشد ادبیّات تطبیقی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

³ کارشناس‌ارشد ادبیّات تطبیقی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

نقد پسااستعماری که در ادامۀ نقد پساساختارگرایی ظاهر شد، بر آن است تا راه‌های متنوّعی را که امپریالیسم و قدرت استعماری برای اعمال فشار و تحکّم در پیش می‌گیرند، فاش کند؛ فشارهایی که نه‌تنها از طریق ستم مستقیم نژادی، طبقاتی یا جنسیتی در نظام خودکامة استعماری که از مسیر ادبیّات، هنر و رسانه اعمال می‌شوند. ماهیّت واکنش به استعمارگری یکسان نیست؛ درست همان‌گونه که خود فرایند استعمارگری در هر منطقه شکل منحصربه‌فردی دارد. در نوشتار پیش رو سعی بر آن است که با مبنا قراردادن رمان عربی موسم هجرت به شمال اثر طیّب صالح نویسندۀ سودانی و رمان سووشون نوشتۀ سیمین دانشور در ادبیّات فارسی به بررسی تطبیقی دو رمان نه ازنظر تأثیر و تأثّر، بلکه ازحیث نحوۀ بازتاب استعمار در این آثار با توجّه به نظریّة پسااستعماری پرداخته شود. نکتة قابل فهم و اثبات اینکه جامعة توصیف‌شده در هر دو رمان تحت تأثیر استعمار انگلیس قرار گرفته است. در رمان طیّب صالح حضور مستقیم انگلیس و در رمان دانشور خزش پنهانی، آرام و بی‌صدای فرهنگ غرب در زندگی مردم مشاهده می­شود؛ امّا نقطة اشتراک در هردو رمان، مقاومت ضدّ استعماری است. زری در رمان دانشور و مصطفی در رمان طیّب صالح نمونة کاملی از شخصیّت‌های مورد مطالعۀ نقد پسااستعماری هستند. تقلید، دیگری، اروپامحوری، فرودست، نژاد، جنسیت و... از مفاهیم بارز نقد پسااستعماری به­شمار می‌روند که در هر دو رمان قابل بررسی و تحلیل نمونه‌‌ای هستند.
 

کلیدواژه‌ها

• ادبیّات تطبیقی
• نقد پسااستعماری
• امپریالیسم
• سووشون
• موسم هجرت به شمال

20.1001.1.26766515.1398.9.1.5.4

عنوان مقاله [English]

خطاب نقدی للروایتین موسم الهجرة إلى الشّمال لـطیّب صالح و سووشون لـسیمین دانشور فی ضوء قراءة ما بعد الاستعماریة (دراسة مقارنة)

نویسندگان [English]

• مجید صالح بک ¹
• زهرا سلطانی ²
• زینب دهقانی ³

¹ أستاذ مشارک فی قسم اللّغة العربیة وآدابها، جامعة العلّامة الطّباطبائی، طهران، إیران

² ماجستیرة فی فرع الأدب المقارن جامعة العلّامة الطّباطبائی، طهران، إیران

³ ماجستیرة فی فرع الأدب المقارن جامعة العلّامة الطّباطبائی، طهران، إیران

چکیده [English]

ترید قراءة ما بعد الاستعماریة الّتی اعقبت النّظرة الشّکلانیة أن تقوم بالکشف عن الضّغوط الّتی مارستها الإمبریالیة والإستعمار أثناء حکمهما بالحدید والنّار. لم یمارس الاستعمار ضغوطه عن طریق العنصریّة والدّکتاتوریّة فحسب بل مارسها أیضاً عبر الأدب والفن ووسائل الإعلام. ردود الفعل الّتی اثیرت تجاه الاستعمار لم تسر على وتیرة واحدة کما أنّ للاستعمار أسالیبه الخاصّة فی کلّ منطقة من مناطق العالم. نرید فی هذا البحث ومن خلال دراسة مقارنة لروایتی موسم الهجرة إلی الشّمال للکاتب السّودانی طیّب صالح و سووشون للکاتبة الایرانیّة سیمین دانشور رصد اصداء الاستعمار فی الرّوایتین وفی ضوء قراة ما بعد الاستعماریة .وممّا تمّ استنتاجه عبر دراستنا للرّوایتین أن کلا المجتمعین الإیرانی والسّودانی تأثّر بالاستعمار الانجلیزی. والفارق بینهما حسب الرّوایتین المدروستین فی هذا البحث، أنّ فی روایة طیّب صالح انعکست آثار الاستعمار بصورة واضحة لا غبار علیها بینما فی روایة دانشور تغلغلت الثّقافة الغربیّة فی حیاة الایرانیین خلسة وبدون إثارة الضّجة. والقاسم المشترک بین المجتمعین اللّذین شهدا الاستعمار هو وقوفهما فی وجه الأجانب. أن «زری» فی روایة دانشور و «مصطفى» فی روایة طیّب صالح هما من النّماذج البارزة من الشّخصیات المثیرة للاهتمام للدّراسات ما بعد الاستعماریة فی الرّوایتین. إنّ المحاکاة للثّقافة الغربیّة والتبعیة لاوروبا والتمییز العنصری وقضایا الجنس... من أهمّ العناصر الّتی درسناها فی الرّوایتین بقراءة ما بعد الاستعماریة.
 

کلیدواژه‌ها [English]

• الأدب المقارن
• خطاب ما بعد الاستعماریة
• الامبریالیة
• سووشون
• موسم الهجرة إلى الشّمال

عنوان مقاله [العربیة]

Post Colonialism Discourse in Two Novels Season of Migration to the North Tayeb Saleh and Soovashoon Simin Daneshvar

چکیده [العربیة]

The main purpose of Postcolonial criticism is taken some of the various ways to pressure and domination of imperialism and colonial power, reveal. These not only through the direct oppression of race, class or gender in colonial authoritarian system, which are enforced from the literature, art and media. Quiddity of reaction to colonialism is not the same, colonization process in each region has a unique shape. The essential difference colonization between Sudan and Iran (before the Islamic Revolution) can be seen clearly. that in the former colonial presence and direct and indirect colonialism in the latter. This difference are discussed in attitude of contemporary scholars and writers of Arabic and Persian literature. This paper is based on the comparative study of two novels; Arabic novel "Season of migration to the north" by Sudanese writer (Tayeb Salih) & "Soovashoon" (Simin Daneshvar) in Persian literature, not in terms of power relationships, But it also paid to how this works reflects colonialism, according to the theory of post-colonial. It is clear that society described in both novels were influenced by British colonialism. In Taybe Saleh's novel we see direct presence of the UK and in Daneshvar's novel we see invisible and silent presence of west culture in the people's life. But, the post-colonial resistance is common in both novels. Zari in Daneshvar's novel and Mustafa in Saleh's novel are perfect examples of interesting characters in postcolonial studies. Imitation, Another, Central Europe, Lower, and gender are prominent concept of postcolonial criticism that can be analyzed in both novel.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

• Postcolonial Criticism
• Imperialism
• Soovashoon
• Season of Migration to the North