خوانش رمزگان‌های اجتماعی در دو قطعة «سگ‌ها و گرگ‌ها» و «الطیور» (با رویکرد نشانه‌شناسی)

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیّات عربی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات عربی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

چکیده

دو منظومة روایی «سگ‌ها و گرگ‌ها» اخوان ثالث و «الطیور» امل دنقل منظومه‌هایی تمثیلی هستند؛ تمثیلی از جامعه‌ای که برخی علی‌رغم نابسامانی‌های موجود، سکوت پیشه کرده و برای تکه استخوانی، دم می‌جنبانند و در عوض آزادگانی هستند که سرما و گرسنگی و آوارگی را تحمّل می‌کنند؛ زیرا به آزادگی ایمان دارند و نمی­خواهند زیر یوغ اربابان بروند. اگر در دو قطعة شعری- روایی نامبرده دقیق شویم، می‌توانیم به کنه این معنی راه یابیم که «اخوان» و «دنقل» در روایت قصّه‌گونة خود، مقصودی فراتر از روایت سادة یک قصّه داشته‌اند. آنها کوشیده‌اند تا با عناصر قصّه و روایت، دریافت خود را از مسائل اجتماعی و سیاسی به صورت نمادین نشان دهند. از دید نشانه‌شناسی، متن روایی چیزی جز یک نشانه نیست. از این‌رو، اگر بخواهیم از دید نشانه‌شناسی نگاه کنیم، می‌بینیم که روایت‌های دو شاعر از قصّه، مانند زنجیری به هم بافته شده و از طریق راوی به ذهن خواننده منتقل می‌شود و خواننده بر اساس افق انتظار خاصّ خویش به تأویل یا تفسیر این رمز­ها می­پردازد و بدین ترتیب رابطه‌ای بین شاعر راوی و خوانندة روایت شکل می‌گیرد. عکس‌العمل خواننده از روایت، زمانی به خوبی شکل می‌گیرد که به راستی به معناهای رمزی راوی در روایت قصّه‌ها پی برده باشد. لذا نگارندگان مقالة حاضر، با تکیه بر تاریخ سیاسی ایران و مصر در عصر دو شاعر و با رویکردی «نشانه‌شناسی» به کشف رمزگان‌های دو قطعة شعری مذکور پرداخته‌اند.
».

کلیدواژه‌ها

مراجع

الف:کتاب‌ها

  1. احمدی، بابک (1371)؛ از نشانه‌هایتصویریتامتن، چاپ اوّل، تهران: مرکز.
  2. ...................... (1389)؛ ساختار و تأویلمتن، چاپ دوازدهم، تهران: مرکز.
  3. اخوان ثالث (1389)؛ گزینه اشعار، چاپ چهاردهم، تهران: مروارید.
  4. اسکینر، کوئنتین (1387)؛ ماکیاولی، ترجمة عزّت‌الله فولادوند. چاپ پنجم. تهران: طرح نو.
  5. ایو تادیه، ژان (1378)؛ نقد ادبی در قرن بیستم، ترجمة مهشید نونهالی. تهران: نیلوفر.
  6. بشیریّه، حسین (1387)؛ گذار به دموکراسی، چاپ اوّل، تهران: نگاه معاصر.
  7. بوشه، راجر (1385)؛ نظریّه‌های جباریّت، ترجمة فریدون مجلسی. چاپ اوّل. تهران: مروارید.
  8. خیر بک، کمال (1986)؛ حرکة الحداثة فی الشعر العربی المعاصر، الطبعة الثانیة، بیروت: دار الفکر لطباعة والنشر والتوزیع.
  9. داد، سیما (1385)؛ فرهنگ اصطلاحات ادبی، تهران: مروارید.
  10. دستغیب، عبدالعلی (1373)؛ نگاهی به مهدی اخوان ثالث، چاپ دوم، تهران: مروارید.
  11. دنقل، أمل (1987)؛ الاعمالالشعریةالکاملة، الطبعة الثالثة، قاهره: مکتبة مدبولی.
  12. سجودی، فرزان (1382)؛ نشانه‌شناسی کاربردی، تهران: قصّه.
  13. سلیمان، محمد الصالح (2001). الرحلات الخیالیة فی الشعر العربی الحدیث. دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
  14. السنید، حسن (1988)؛ أشیاء حذفتها الرقابة، الطبعة الأولی، بیروت: دارالفرات.
  15. شوالیه، ژان و آلن گرابران (1385)؛ فرهنگنمادها، ترجمة سودابه فضایلی؛ جلد 2و 4، چاپ اول، تهران: جیحون.
  16. گیرو، پی‌یر (1380)؛نشانه‌شناسی، ترجمة محمّد نبوی، تهران: آگاه.
  17. لنگرودی، شمس (1377)؛ تاریخ تحلیلی شعر نو، چاپ اوّل، تهران: مرکز.
  18. محمدی آملی، محمدرضا (1380)؛ زندگی و شعر مهدی اخوان ثالث. چاپ دوم، تهران: ثالث.
  19. مجلی، نسیم (2007)؛ املدنقلامیرشعراءالرفض، بیروت: دارالشروق.
  20. المساوی، عبدالسلام (1994)؛ البنیاتالدالةفیالشعر املدنقل، الطبعة الاولی، دمشق: اتحاد الکتاب العرب.
  21. مکاریک، ایرنا ریما (1384)؛ دانش‌نامةنظریّه‌های ادبی معاصر، ترجمة مهران مهاجر و محمّد نبوی. تهران: آگه.

ب: مجلاّت

  1. عثمان، اعتدال (1983)؛ «الشعر و الموت فی زمن الاستلاب، قرأة فی «اوراق الغرفة (8) للشاعر امل دنقل». فصول، ج4، عدد1، صص221-227.
  2. غنی‌پور ملکشاه، احمد، مرتضی محسنی و مرضیه حقیقی (1394)؛ «دگردیسی منطق گفتگویی در اشعار قیصرامین‌پور: از آرمان‌گرایی تا درون‌گرایی»، متن‌پژوهی ادبی. سال 19، شمارة 64. صص  165- 188.
  3. فرهنگی، سهیلا و محمّد کاظم یوسف‌پور (1389)؛ «نشانه‌شناسی شعر «الفبای درد» سرودة قیصر امین‌پور»، فصلنامةعلمی پژوهشی کاوش‌نامه، سال یازدهم، شمارة 21. صص  143- 166.
  4. محسنی، علی اکبر (1391)؛ «نشانه‌های استبداد از منظر شعر نزار قبانی»،ادبیّاتپایداری، سال سوم، شمارة 6. صص  429- 452.

ج: منابع مجازی

26.Saeed, John (2009). Semantics, Wiley- Blackwell, third edition.

کاوش نامه ادبیات تطبیقی

دوره 8، شماره 30
تابستان 1397
صفحه 155-180

فایل ها

اشتراک گذاری

ارجاع به این مقاله

آمار