خردورزی در منظومه‌های تمثیلی احمد شوقی و پروین اعتصامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیّات دانشگاه یزد، ایران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان و ادبیات عربی، دانشگاه یزد، ایران

چکیده

احمد شوقی، شاعر پرآوازة ادبیات معاصر عربی و پروین اعتصامی، بانوی شهیر شعر معاصر فارسی از شاعرانی هستند که با استفاده از ظرفیّت تعلیمی شعر، به امر آموزش و تربیت، به‌ویژه  تربیت کودکان و نوجوانان، اقدام‌ کرده و برای این منظور، به سرودن منظومه‌های تمثیلیروی ‌آورده‌اند. اهمّیّت این نوع از قصّه‌ها در سهولت انتقال مفاهیم اخلاقی، تربیتی و اجتماعی به مخاطب است. با توجّه به ‌ضرورت و اهمّیّت بازشناسی این مفاهیم در بررسی‌های تطبیقی، این پژوهش به دنبال این هدف است که با روش توصیفی- تحلیلی و بر اساس مکتب ادبیات تطبیقی آمریکایی به مقایسه و تحلیل خردورزی که یکی از مهم‌ترین مضامین در اشعار احمد شوقی و پروین اعتصامی است، بپردازد تا از این طریق، وجوه تشابه و تفاوت اندیشه‌های دو شاعر را نمایان ‌سازد. یافته‌های تحقیق، بیانگر این است که شوقی و پروین، خرد را چراغ راهنمای زندگی فرد معرّفی‌ می‌کنند که وی با به‌کارگیری آن، می‌تواند موانع و مشکلات را از پیش‌رو بردارد و با فهم معنای واقعی زندگی، آیندۀ روشنی را برای خود رقم ‌بزند. دو شاعر معتقدند که آنچه موجب غنای عقل و تکامل آن می‌شود، کسب تجربه است. آن دو، رعایت احتیاط را نشانۀ خردورزی می‌دانند و کسی را خردمند به حساب می‌آورند که همواره جانب احتیاط را نگه ‌دارد. در زمینۀ تفاوت دیدگاه‌ها؛ شوقی، رشد مادّی و دنیوی را به عنوان یکی از نتایج خردورزی مطرح می‌‍‌‌کند و حال آنکه، پروین با صراحت بر رشد و کمال معنوی و روحانی تأکید می­کند.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

العقلانیة فی الشعر التمثیلی لاحمد شوقی و بروین اعتصامی.(دراسة مقارنة)

نویسندگان [English]

  • علی اصغر روانشاد 1
  • احمد ابراهیمی نیا 2
1 أستاذ مساعد فی قسم اللّغة العربیة و آدابها، بجامعة یزد، إیران
2 طالب ماجستیرة فی فرع اللّغة العربیّة وآدابها، بجامعة یزد، إیران
  • الف: کتاب‌ها

    • نهج البلاغه (1381)؛ ترجمه: محمّد دشتی، چاپ سوّم، تهران: مؤسّسۀ انتشاراتی موعود اسلام.

    1. ابن منظور، محمّد بن مکرّم (1988)؛ لسان العرب، المجلّد التّاسع، نسقه وعلّق علیه: علی شیری، الطّبعة الأولی، بیروت: دار إحیاء التّراث العربی.

    2.  ابوحاقه، احمد؛ ایلیا الحاوی وجوزیف الیاس (2000)؛ المفید فی الأدب العربی، الجزء الثّالث، الطّبعة الأولی، بیروت: دار العلم للملایین.

    3. اعتصامی، پروین (1367)؛ دیوان، به کوشش و مقدّمۀ منوچهر مظفّریان، چاپ سوّم، تهران: ایران.

    4. ----------- (1977)؛ دیوان قصائد و مثنویّات و تمثیلات و مقطّعات پروین اعتصامی، چاپ هفتم، تهران: ناشر ابوالفتح اعتصامی.

    5. انوری، حسن (1393)؛ فرهنگ بزرگ سخن، جلد سوّم، چهارم و پنجم، چاپ هشتم، تهران: سخن.

    6. براهنی، رضا (1362)؛ قصّه‌نویسی، چاپ سوّم، تهران: نشر نو.

    7. برونل، پیِر؛ ایوان بلانژه؛ دانیل کوتی؛ فلیپ سِلیه و میشل تروفه (1376)؛ تاریخ ادبیات فرانسه، جلد دوّم: قرن هفدهم، ترجمة افضل وثوقی، چاپ اوّل، تهران: سمت.

    8. بیرجندی، پرویز؛ قاسم کبیری؛ اکبر میرحسینی؛ مهدی نوروزی و محمود نورمحمّدی (1378)؛ فرهنگ دانشگاهی رهنما، انگلیسی- فارسی، جلد اوّل، چاپ اوّل، تهران: رهنما.

    9. پورنامداریان، تقی (1386)؛ رمز و داستان‌های رمزی در ادب فارسی، چاپ ششم، تهران: علمی و فرهنگی.

    10. الحاوی، ایلیا (1983)؛ أحمد شوقی، الجزء الأوّل، الطّبعة الثّالثة، بیروت: دار الکتب اللّبنانی.

    11. خفاجی، محمّد عبدالمنعم (1992)؛ دراسات فی الأدب العربی الحدیث ومدارسه، الجزء الأوّل، بیروت: دار الجیل.

    12. خلیل، ابراهیم (2003)؛ مدخل لدراسه الشّعر العربی الحدیث،عمان: دار المسیرة للنّشر والتّوزیع والطّباعة.

    13. دهخدا، علی‌اکبر (1373)؛ لغت‌نامه، جلد چهارم، چاپ اوّل، تهران: دانشگاه تهران.

    14. ذاکر‌حسین، عبدالرّحیم (1377)؛ ادبیات سیاسی ایران در عصر مشروطیّت، جلد دوّم، چاپ اوّل، تهران: علم.

    15. سجّادی، سیّد جعفر (1361)؛ فرهنگ علوم عقلی، تهران: انجمن اسلامی حکمت و فلسفه ایران.

    16. شمس ‌الدّین، مجدی محمّد (2006)؛ القصّ بین الحقیقه والخیال، القاهرة: الهیئة المصریّة العامّة للکتاب.

    17. شمیسا، سیروس (1378)؛ انواع ادبی، تهران: فردوس.

    18. شوقی، احمد (1992)؛ الشّوقیات، الجزء الرّابع، الطّبعة الثّانیة عشرة، بیروت: دار الکتاب العربی.

    19. صلیبا، جمیل (1381)؛ فرهنگ فلسفی، ترجمة منوچهر صانعی درّه‌بیدی، چاپ دوّم، تهران: حکمت.

    20. الفاخوری، حنّا (1986)؛ الجامع فی تاریخ الأدب العربی: الأدب الحدیث، بیروت: دار‌ الجیل.

    21. معین، محمّد (1377)؛ فرهنگ فارسی، جلد اوّل، چاپ دوازدهم، تهران: امیرکبیر.

    22. میر‌انصاری، علی (1376)؛ اسنادی از مشاهیر ادب معاصر ایران، جلد اوّل، چاپ اوّل، تهران: سازمان اسناد ملّی ایران.

     

     

    ب: مجلاّت

    23. ایران‌دوست تبریزی، رضا (1371)؛ «شخصیّت و اخلاق در فابل‌های پروین اعتصامی و ژان دو لافونتن (بحثی در ادبیات تطبیقی)» نشریۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تبریز، دورۀ 35، شمارۀ 142-143، صص 1-53.

    24. روان‌شاد، علی اصغر و محسن زمانی (1392)؛ «داستان پرندگان در شعر احمد شوقی با تأکید بر جنبه‌های نمادین، تربیتی، اجتماعی و سیاسی »، مجلّۀ نقد ادب معاصر عربی، سال سوّم، 4 علمی- پژوهشی، صص 1-24.

    25. زینی‌وند، تورج و روژین نادری (1394)؛ «جایگاه حسام الخطیب در ادبیات تطبیقی جهان عرب»، مجلّۀ ادبیات تطبیقی (فرهنگستان زبان و ادبی‌فارسی) ، پیاپی 11، صص 180-220.

    26. ﺷﻬﺎب، رافد سالم ﺳرﺣﺎن (2013)؛ «أدب اﻷطﻔﺎل ﻓﻲ اﻟﻌﺎﻟم اﻟﻌرﺑﻲ ﻣﻔﻬوﻣﻪ، نشأته، أﻧواﻋﻪ و تطوّرﻩ»، مجلّه التّقّنی، المجلّد 26، اﻟﻌدد السّادس، صص 20-36.

    27.عزبد‌فتری، بهروز (1390)؛ «حکایت تمثیلی (فابل) مشغلۀ نظر ویگوتسکی»، کتاب ماه ادبیات، سال پنجم، شمارۀ 49، (پیاپی 163)، صص 4-13.

    28. ملک‌محمّدی، ناهید (1388)؛ «فابل در مرزبان نامه»، رشد آموزش زبان و ادب فارسی، دورۀ 23، شمارۀ دوّم، صص 9-11.

    29.یوسفی، ابراهیم و زهرا راستگو (1394)؛ «فابل در دیوان پروین اعتصامی»، رشد آموزش زبان و ادب فارسی، دورۀ 29، شمارۀ اوّل، صص 41-43.