بررسی و تحلیل تطبیقی وحدت وجود در شعر ابن عربی و شمس مغربی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانش‌آموخته مقطع دکتری الهیات و معارف اسلامی (گرایش فلسفه و کلام اسلامی)، کرمانشاه، ایران

چکیده

مفهوم وحدت وجود در تصوّف اسلامی، با نام ابن عربی شناخته شده است. چنین مفهومی که بر تعبیرهایی همچون؛ وحدت پروردگار و هستی، خداوند تنها وجود حقیقی جهان، آفرینش سایه­ای از آن وجود حقیقی و... استوار است، بازتاب گسترده­ای در میان صوفیان وعارفان ایرانی داشته است. شمس مغربی یکی از شاعران و بزرگان تصوّف ایرانی است که گرایش فراوانی به شعر و اندیشۀ ابن عربی، بویژه مفهوم وحدت وجود، داشته است. پوشیدن خرقۀ معروف صوفیانه بدست شاگردان ابن عربی وترجمه و تفسیر اندیشه­های وی، در موضوع وحدت وجود، سبب شده است که او یکی از نخستین وشاید هم شبیه­ترین شاعران وصوفیان ایرانی به ابن عربی در زمینۀ وحدت وجود باشد.
یافتۀ اساسی این پژوهش میان­رشته­ای (ادبیّات و تصوّف) بر این بنیاد است که تحلیل این بخش از شعر صوفیانه ایشان، بدون آگاهی از مبانی تصوف اسلامی در حوزة وحدت وجود، امری دشوار است. از سوی دیگر؛ اهتمام ابن عربی بیشتر به ارائۀ مبانی نظری وحدت وجود است و تأثیرپذیری شمس مغربی از ابن عربی و تفسیر و تحلیل آراء ایشان، امری مشهود و غیر قابل انکار است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

بین ابن العربی و شمس المغربی فی نظریة الوحدة الوجودیة (دراسة مقارنة)

نویسنده [English]

  • فریبا اکبرزاده
الدکتورة فی فرع الفلسفة و الکلام الاسلامی
الف: کتاب­ها
۱. ابن عربی، محیی الدین (1966)؛ ترجمان الأشواق، بیروت:دارصادر.                      
۲ .  .............. (1366)؛ شرح فصوص الحکم، خواجه محمد پارسا، تصحیح جلیل مسگر نژاد، چاپ اول، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
3. سجادی، سید جعفر (1362)؛ فرهنگ لغات و اصطلاحات و تعبیرات عرفانی، چاپ سوم، تهران: طهوری.
4. سوزنچی، حسین(۱۳۸۸)؛ وحدت وجود در حکت متعالیه، چاپ اول، تهران: دانشگاه امام صادق.
5. شمس مغربی، محمد شیرین(1372)؛ دیوان محمد شیرین مغربی، تصحیح: لئونارد لوئیزان، چاپ اول، تهران ـ لندن: دانشگاه تهران- دانشگاه مک گیل.
6 ........................ (1388)؛ دیوان شمس مغربی، تحقیق و بررسی: ابوطالب میرعابدینی، چاپ دوم، تهران: امیرکبیر.
7. .....................(1381)؛ وحدت وجود به روایت ابن عربی و اکهارت، چاپ اوّل، تهران: هرمس.
8. نصر، سید حسین (1382)؛ سه حکیم مسلمان، ترجمه احمد آرام، تهران: علمی فرهنگی.
9. نیکلسون، رینواد آلن(1373)؛ عرفان عارفان مسلمان، ترجمة اسدالله آزاد، مشهد:دانشگاه فردوسی مشهد.
10. یثربی یحیی (1374)؛ عرفان نظری، چاپ دوم، قم: دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم.
ب: مجلاّت
11. بهارنژاد، زکریا (1386)، «ابن عربی و نظریه وحدت وجود، مجله آیینه معرفت»، دانشگاه شهیدبهشتی، شماره 10، صص43-66.
۱2. جوادی آملی، عبدالله (بی­تا)؛ «امام خمینی جامع منقول، معقول و مشهود در اشراق»، نشریه کنگره
اندیشه­های امام خمینی (ره)
، تهران، شمارة 5.
۱3. چیتیک، ویلیام (1387)؛ «ابن عربی و مولانا واندیشه وحدت وجود، ترجمة ابوالفضل محمدی»؛ مجلة پژوهش­های فلسفی و کلامی، شمارة 5 و 6، صص107-120.
۱4.. زینی­وند، تورج (1392)؛ «ادبیات تطبیقی از پژوهش­های تاریخی ـ فرهنگی تا مطالعات میان­رشته­ای»، فصلنامه مطالعات میان رشته­ای در علوم انسانی، دورة پنجم شمارة 3، صص21-35.
۱5. صرفی، محمدرضا (1380)؛ «نمادپردازی آفتاب در اشعار شمس مغربی»، نشریۀ ادب و زبان دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، شمارۀ10 و 11، صص1-32.      
۱6. کاکایی، قاسم (1383)؛ «شیخ علاء الدوله سمنانی و نظریة وحدت وجود»، فصلنامه­ اندیشۀ دینی، شیراز،  شمارۀ اوّل، صص97-122.
۱7. محمدی، هاشم (1388)؛ «وحدت وجود از نگاه شمس مغربی»، فصلنامه تخصصی عرفان، سال پنجم، شمارۀ 19، صص37-50.
ج: منابع مجازی
18. روحنواز، مهدی(1386)؛ وجود در عرفان ابن عربی، باشگاه اندیشه، به نقل از سایت جاویدان خرد.
19. طیب­نیا، سید محسن (1396)؛ بت­پرستی و حقانیت ادیان در عرفان ابن عربی و پیروان.
www. nooralsadegh.ir
20. قصبجی، عصام (2010)؛ وحدة الوجود عند ابن عربی بین الفکر و الشعر:  www.dahsha.com 
21. محمد سعید الکردی، رضوان (2010)؛ وحدة الوجود عند ابن عربی:  www.ibnalarabi.com