نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشگاه تربیت مدرس. تهران، ایران
2 استاد گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3 دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
4 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
چکیده
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
نویسندگان [English]
تصوّف از دیرباز وارد شعر فارسی و عربی شده است و شاعران نیز بر اساس تجربة شعری خود خوانش خاصی از این پدیده داشته‌اند. عوامل اجتماعی و شرایط سیاسی نیز بیشترین تأثیر را در کاربست تصوف در شعر دارد. این پژوهش
میکوشد با استفاده از شیوه توصیفی-تحلیلی و تطبیقی مبتنی بر بررسی شباهتها و تفاوتها، چگونگی استفاده از تصوف در شعر عفیفی مطر و شفیعی کدکنی را در قالب مسائل اجتماعی و سیاسی نشان دهد. از جمله نتایج پژوهش، این است که شاعر ایرانی از شخصیّتهای صوفی استفاده کرده است که در طول تاریخ به انقلابی بودن و گرایشهای اجتماعی شهره بوده‌اند؛ کسانی که در راه نیل به اهداف خود نیز به شهادت رسیدند. مطر نیز ضمن استفاده از این مسئله، نوعی تغییر در شخصیّتهای صوفی ایجاد کرده، مبارزان معترض در برابر حکام زورگو و ستمکار هستند. همچنین این دو شاعر در مسئله ایستادگی در برابر نظام حاکم به هم می‌رسند و در اشعار صوفیانه خود در پی ارزشهایی مانند آزادی و انسانیت هستند. اما مهمترین نتیجة این پژوهش، این است که عفیفی و شفیعی به تصوّف و مسائل مربوط به آن اهمیّت می‌دهند و آن را با مسائل اجتماعی؛ مانند گرسنگی و عقب‌ماندگی ملّتهای مصر و ایران در هم می‌آمیزند تا مردم را در برابر حاکمان آگاه سازند.
کلیدواژه‌ها [English]
الف: الکتب
10. شریفی، فیض (1393)؛ شعر زمان ما، تهران: نگاه.
11. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1378)؛ هزارة دوم آهوی کوهی، چاپ دوم، تهران: سخن.
12. .................................. (1377)؛ آیینهای برای صداها، چاپ دوم، تهران: سخن.
13. عباسی، حبیب الله (1378)؛ سفرنامه باران، تهران: جامعة الزهراء.
14. سعران، صهیب (1989)؛ مقدمة فی التصوف، دار المعرفة: دمشق
15. سومیخ، ساسون (2012)؛؛ ملامح أسلوبیة جدیدة فی الأدب العربی الحدیث، حیفا: مجمع اللغة العربیة.
16. عشری زاید، علی (1997)؛ استدعاء الشخصیات التراثیة فی الشعر العربی المعاصر، القاهرة: دار الفکر العربی.
17. عفیفی مطر، محمد (1998)؛ من مجمرة البدایات، القاهرة: دار الشروق.
18. ---------- (2000)؛ احتفالیات المومیاء المتوحشة، القاهرة: دار الشروق.
19. عیسی، عبده غالب احمد (1993)؛ مفهوم التصوف، بیروت: دار الجمیل
20. قاسم، عبدالحکیم عبدالغنی (1992)؛ المذاهب الصوفیة ومدارسها، القاهره: مکتبة المدبولی.
21. محمد منصور، إبراهیم (1999)؛ الشعر و التصوف: دار الأمین للنشر و التوزیع.
ب: المجلاّت
22. إبراهیمی، حجت (لاتا)؛ «تصّوف و تشیّع و بعد فلسفی و انسانگرایانه حروفیان (حروفیّه)»، مجلة مطالعات نقد ادبی، شماره 15، صص 115-139.
23. إسپرهم، داوود (1391) ؛ «ماه و انسان کامل در اندیشه ابن عربی»، مجلة مطالعات عرفانی، دانشگاه کاشان، شماره 16، صص 27-52.
24. أفراسیاب پور، علیاکبر (1387)؛ «عرفان سهروردی و زیباییپرستی»، مجلة ادبیات و عرفان، شماره 16، صص 13-32.
25. أناری بزچلویی، ابراهیم، حسن مقیاسی و سمیرا فراهانی (1391)؛ «هنجارگریزی معنایی قرآن در شعر عفیفی مطر»، مجلة الجمعیة الإیرانیة للغة العربیة وآدابها، العدد 25، صص 47-77.
26. حجازی، بهجت السادات (1388)؛ «بازآفرینی اسطورههای سیمرغ و ققنوس»، مجلة مطالعات عرفانی، دانشگاه کاشان، شماره 10، صص 119-148.
27. ذبیحی رحمان و صغری باوندیبور (1393)؛ «رمزهای پایداری و جاودانگی در اشعار م.سرشک (شفیعی کدکنی)، مجلة مطالعات انتقادی ادبیات، شماره 1، صص 107-125.
28. عصفور، جابر (1991)؛ «أقبل سیل الدروع»، مجلة الناقد، العدد 35، السنة الثالثة، صص 29-32.
29. مشرف، مریم (1385ش)، «هنجارگریزی اجتماعی در زبان صوفیه»، مجلة کلیة الآداب والعلوم الإنسانیة فی جامعة شهید بهشتی، العدد 52 و 53، صص 136-149.
ج: الأطروحة
د: المواقع الإنترنتیّة
32. أبوزید، محمد، (2007)؛ «أنا شاعر کبیر والتراث الصوفی لیس ملکا لأدونیس»، مقابلة مع محمد عفیفی مطر.
33. http://www.alketaba.com/index.php/2013-10-30-09-56-23/item/262-
32. شحاتة، محمد سعد، (2010)؛ «عفیفى مطر. ذاکرة حاربتها سُلطة»، مقابلة مع محمد عفیفی مطر.
)