ادبیّات تطبیقی و علم اخلاق

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه زبان و ادبیّات عربی، دانشگاه رازی، کرمانشاه

چکیده

خوانش اخلاقی اهداف و آرمان‎های دانش ادبیّات تطبیقی می‎تواند مقدّمة این فرضیه شود که ادبیّات تطبیقی، نه‌تنها دانشی اخلاق‌گراست، بلکه درسه بُعد علّی، مفهومی و معرفت‌شناسی، وابستگی و پیوندی ریشه‎دار و ناگسستنی با علم اخلاق دارد؛ در حقیقت، دانش ادبیّات تطبیقی از این زاویه، علمی است که در اهداف و مقاصد خود معلول این دانش بوده و به‌مانند علم اخلاق، در پی ترویج و تبلیغ هنجارها و قوانین اخلاقی است که در تعاملات انسانی و فرهنگی، جانشین ناهنجاری‌ها و چالش‎های اخلاقی می‎گردد. این پژوهش، در پرتو مطالعات فرارشته‎ای، و البتّه با روش توصیفی – تحلیلی، بر آن است تا از زاویة اخلاق به تبیین و تفسیر اهداف ادبیّات تطبیقی بپردازد. یافته‌های اساسی آن نیز چنین است که ادبیّات تطبیقی اصیل، با بهره‎گیری از علم اخلاق می‎تواند موجب آفرینش یک گفتمان اخلاقی - جهانی گردد و بسترها و زمینه‎های اثربخشی و حضور معنادار خود را بیشتر و ژرف‎تر نماید.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

الادب المقارن و علم الاخلاق

نویسنده [English]

  • تورج زینی وند
چکیده [English]

قراءة أخلاقیة لأهداف الأدب المقارن وقضایاها من شأنها أن تمهّد الطّریق لهذه الفرضیّة. لیس الأدب المقارن حقلاً معرفیاً متحیّزا إلى الأخلاق فحسب، بل له جذور مشترکة لصیقة بینه وبین علم الأخلاق على الصّعید العلّی والمعرفی والدّلالی. وفی الحقیقة یمکن اعتبار الأدب المقارن من هذا المنظور علماً ناجماً عن هذا الحقل المعرفی الّذی یسعى إلى نشر القیم والأخلاق السّامیة. وأمّا هذا البحث فانّه یعدّ نظرة أخلاقیّة إلى مکاسب الأدب المقارن وفی ضوء الدّراسات بین الفروعیّة اعتمادا على المنهج الوصفی - التّحلیلی. ومن أهمّ النّتائج الّتی توصلنا إلیه من خلال هذه الدّراسة هو أنّ الأدب المقارن الّذی یستقی أصوله من مبادىء الأخلاق بإمکانه أن یستخدم کآلیّة مؤثّرة لخلق الحوار العالمی المتّسم بسمة أخلاقیة والّذی یسیر نحو الحضور فی حیاة الإنسان فی نطاق أوسع وأشمل وأعمق.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الأدب المقارن
  • علم الأخلاق وفلسفة الأخلاق
  • الجانب التّطبیقی للأخلاق
  • مبادئ الأخلاق
  • دراسات بین الفروعیّة
الف: کتابها
1. احمدی طباطبایی، سیّد محمّدرضا (1387)؛ اخلاق و سیاست (رویکردی اسلامی و تطبیقی)، چاپ اوّل، تهران: دانشگاه امام صادق(ع) و پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
2. اسکیلئوس، اوله مارتین (1394)؛ درآمدی بر فلسفه و ادبیّات، ترجمة محمّد نبوی، چاپ اوّل، تهران: آگه.
3. اسلامی ندوشن، محمّدعلی (1370)؛ جام جهان‌بین (در زمینة نقد و ادبیّات تطبیقی)، تهران: جامی.
4. اصطیف، عبدالنّبی (1395)؛ ادبیّات تطبیقی در جهان عرب، ترجمة حجّت رسولی، چاپ اوّل، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
5. خورسندی طلاسکوه، علی (1396)؛ گفتمان میان‌رشتهای دانش، چاپ دوّم، تهران: پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
6. زرّین‌کوب، عبدالحسین (1374)؛ آشنایی با نقد ادبی، تهران: سخن
7. شریفی، احمدحسین (1393)؛ آیین زندگی (اخلاق کاربردی)، چاپ یکصد و بیست نهم، قم: دفتر نشر معارف.
8. گاندی، لیلا (1391)؛ پسااستعمارگرایی، ترجمة مریم عالم‌زاده و همایون کاکاسلطانی، چاپ دوّم، تهران: پژوهشکدة مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.
9. مصباح یزدی، محمّدتقی (1372)؛ اخلاق در قرآن، چاپ اوّل، تهران: امیرکبیر.
10. نیگل، تامس و همکاران (1392)؛ دانشنامة فلسفة اخلاق، ویراستة پل ادواردز، دونالد ام. بورچرت، مقدّمه، ترجمه و تدوین: انشاءا... رحمتی، تهران: سوفیا.
11. ولک، رنه و اوستین وارن (1390)؛ نظریّه ادبیّات، ترجمة ضیاء موحّد و پرویز مهاجر، چاپ سوّم، تهران: نیلوفر.
ب: مجلاّت
12. انوشیروانی، علی‌رضا (1389)؛ «ضرورت ادبیّات تطبیقی در ایران»، ویژه‌نامة ادبیّات تطبیقی فرهنگستان زبان و ادبیّات فارسی، دورة اوّل، شمارة اوّل، 1/1، صص 6-38.
13. -------------- (1389)؛ «آسیب‎شناسی ادبیّات تطبیقی در ایران»، ویژه‌نامة ادبیّات تطبیقی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 1/2، پیاپی 2، صص 32-55.
14. -------------- (1390)؛ «ادبیّات جهان از اندیشه تا نظریّه»، ویژه‌نامة ادبیّات تطبیقی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 1/2، پیاپی 3، صص 23-41.
15. ایمانی، محمدتقی (گفت‌وگو)، «بررسی و تحلیل ارتباط بین اخلاق کاربردی با رشته‎های ادبیّات و هنر»، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی (مرکز اخلاق و تربیت)، www.dte.ir.
16. زینی‌وند، تورج (1393)؛ «آن‌سوی ماهیّت ادبیّات تطبیقی از دیدگاه ناقدان عرب»، پژوهش‌های ادبیّات تطبیقی، دانشگاه تربیت مدرّس، دورة 2، شمارة 2، پیاپی 4، صص 1-26.
17. ----------- (1394)؛ «معرّفی و تحلیل دیدگاه‌های نقدی ادوارد سعید بر چالش‌های بنیادین ادبیّات تطبیقی»، پژوهش‌های ادبیّات تطبیقی، دانشگاه تربیت مدرّس، دورة 3، شمارة 2، پیاپی 6، صص 47-70.
18. طبری، امیر (1390)؛ «پیش‎نویسی بر رابطة ادبیّات و اخلاق»،باشگاه اندیشه، www.bashgah.net.
19. غزال، خالد (2017)؛ «هل یمکن الأدب المقارن أن یحلّ نزاعات الأمم»، الحیاة، الخمیس، 12 أکتوبر/ تشرین الأوّل.
20. کوئین، فلیپ ال. (1392)؛ دین اخلاق (دانشنامة فلسفة اخلاق)، ویراستة پل ادواردز، دونالد ام. بورچرت، ترجمة انشاءا... رحمتی)، چاپ اوّل، تهران: سوفیا، صص 333-348.
21. کونگ، هانس (1389)؛ «اخلاق جهانی به مثابة بنیانی برای جامعة جهانی»، ترجمه و نقد سیّدحسین شرف‌الدّین، نشریة معرفت اخلاقی، مؤسّسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی (ره)، سال دوّم، شمارة اوّل، صص 115-147.
22. ملکیان، مصطفی (سخنرانی)، اخلاق جهانی چیست؟، به نقل از: www.sh1348.blagfa.com.
23. نیگل، تامس و همکاران (1392)؛ «فلسفة اخلاق «دانشنامة فلسفة اخلاق»»، ویراستة پل ادواردز، دونالد ام. بورگرت، ترجمة انشاءا... رحمتی، چاپ اوّل، تهران: سوفیا، صص 37-70.
24. ولک، رنه (1389)؛ «بحران ادبیّات تطبیقی»، ترجمة سعید ارباب شیرازی، ویژه‌نامة ادبیّات تطبیقی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 1/2، صص 85-98.
25. ------ (1391)؛ «نام و ماهیّت ادبیّات تطبیقی»، ترجمة سعید رفیعی خضری، ویژه‌نامة ادبیّات تطبیقی فرهنگستان زبان و ادب فارسی، 2/3، پیاپی 6، صص 14-53.