شگردهای سبکی در شعر متعهّد عربی و فارسی (مطالعه موردپژوهانه: شعر سیّد حسن حسینی و جواد جمیل)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان و ادبیّات عربی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین

چکیده

سبک را می‎توان شیوة بیان و ویژگی‎های زبانی هر متن دانست که موجب تمایز آن و صاحبش از دیگر متون و افراد می‎شود. با وجود اختلافات سبکی، گاه این ویژگی‎های زبانی فراتر از فرد و در تناسب با معنا، ساختار و مشخّصات زبانی واحدی را در آثار ادبی ایجاد می‎کند که چه‌بسا بتوان آن را در آثار یک ژانر ادبی از چند زبان نیز ملاحظه کرد؛ بنابراین فرضیه، پژوهش حاضر می‌کوشد تا بر مبنای روش توصیفی - تحلیلی و با مطالعة دو اثر گنجشک و جبرئیلحسینی و الحسین لغة ثانیة جواد جمیل شاعر عراقی که دو شاهکار ادبی بدیع، کم‌نظیر و حتّی بی‌نظیر در حوزة ادبیّات متعهّد عربی و فارسی به شمار می‎آید، به مقایسة برخی شگرد‎ها و گونه‎های سبکی به‎کار رفته در آن‌ها از جمله تکرار، ایهام، پارادوکس و... بپردازد. پژوهش حاضر و بررسی عناصر سبکی و زبانی دو متن، نشان از قدرت و توانمندی بالای شعر فارسی و هنر حسینی در استفاده از شگرد‎های مورد بررسی دارد. شاعر توانسته است در کاربرد این شگرد‎ها بر شعر عربی سبقت گیرد و از زبانی متمایزتر برخوردار شود. نکتة قابل توجّه در کاربرد این شگرد‎ها، تناسب آن‌ها با محتوا و مضمون اشعار است که به وحدت ساختاری آن‌ها کمک کرده است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

التّقنیّات الأسلوبیّة فی الشّعر العربی والفارسی الملتزم (دراسة شعر سیّد حسن حسینی وجواد جمیل نموذجاً)

نویسنده [English]

  • نرجس انصاری
استادیار گروه زبان و ادبیّات عربی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره) قزوین
چکیده [English]

یعتبر الأسلوب طریقة للتّعبیر عن الخصائص اللّغویّة وممیّزات النّصّ الأدبی إلاّ أنّه علی الرّغم من المیّزات الأسلوبیّة بین مختلف النّصوص قد تشهد الآثار الأدبیّة خصائص لغویّة مشترکة بناء علی وحدة المعنی فیها وقد تشترک فی جنسٍ أدبی أو فی عدّة لغات. وعلی أساس هذه الفرضیّة یسعی البحث هذا لدراسة بعض التّقنیّات الأسلوبیّة نحو التّکرار، الإیهام، التّضاد و... فی مجموعة شعریّة تتعلّق بالأدب الفارسی والعربی یتناولان موضوع دینی فی أسلوب حدیث قلّما نجده فی اللّغتین وهما مجموعة گنجشک وجبرئیل لشاعرها السّیّد حسن الحسینی ومجموعة الحسین لغة ثانیة للشّاعر العراقی جواد جمیل هادفاً إلی رصد بعض المشترکات الأسلوبیّة بین اللّغتین معتمداً علی المنهج الوصفی - التّحلیلی؛ ومن مستجدات البحث أنّ المجموعة الفارسیّة تسبق نظیرها العربیّة فی استخدام هذه التّقنیّات الأسلوبیّة ویتمیّز شاعرها بصناعة فنّیّة بارعة والّذی یستخدمها متناسباً للمعنی.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الأدب المقارن
  • الشّعر الملتزم
  • الأسلوب
  • السّیّد حسن الحسینی
  • جواد جمیل
  • گنجشک و جبرئیل
  • الحسین لغة ثانیة
کتابنامه
الف: کتاب‌ها
1. ابن القتیبة، عبداللّه بن مسلم (1393)؛ تأویل مشکل القرآن، تحقیق أحمد صقر، المدینة المنوّرة: المکتبة العلمیّة.
2. ترابی، ضیاءالدّین (1384)؛ شکوه شقایق، قم: سماء قلم.
3. جمیل، جواد (1996)؛ الحسین لغة ثانیة، الطّبعة الأولی، قم: المجمع العالمی لأهل البیت.
4. الحسن، عبدالله (1418)؛ لیلة عاشوراء فی الحدیث والأدب،الطّبعة الأولی، النّاشر: المؤلّف.
5. حسن‌لی، کاووس (1386)؛ گونه‌های نوآوری در شعر معاصر ایران، چاپ دوّم، تهران: ثالث.
6. حسینی، سیّد حسن (1386)؛ گنجشک و جبرئیل، چاپ ششم، تهران: افق.
7. سلدن، رامان و پیتر ویدسون (1377)؛ راهنمای نظریّة ادبی معاصر، ترجمة عباس مخبر، چاپ سوّم، تهران: طرح نو.
8. شفیعی‌کدکنی‌، محمدرضا (1386)؛ صور خیال در شعر فارسی، چاپ یازدهم، تهران: آگاه.
9. شمیسا، سیروس (1386)؛ نگاهی تازه به بدیع، چاپ دوّم، تهران: میترا.
10. صالح، بشری موسی (1994)؛ الصّورة الشّعریّة، الطّبعة الأولی، دمشق: مرکز الثّقافی العربی.
11. صفوی، کوروش (1383)؛ از زبان‌شناسی به ادبیّات، چاپ سوّم، تهران: سورة مهر.
12. فالر،‌ راجر؛ روم‍ن‌ ی‍اک‍وب‍س‍ن‌ و دی‍وی‍د لاج‌ (1369)؛ زبان‌شناسی و نقد ادبی، چاپ اوّل، ترجمة مریم خوزان و حسین پاینده، تهران: نی.
13. فتوحی، محمود (1386)؛بلاغت تصویر، چاپ اوّل، تهران: سخن.
14. الملائکة، نازک (1962)؛ قضایا الشّعر المعاصر، الطّبعة الأولی، بیروت: دار الآداب.
15. هال، جیمز (1387)؛فرهنگ نگاره‌ای نمادها در هنر شرق و غرب، ترجمة رقیه بهزادی، چاپ سوّم، تهران: فرهنگ معاصر.
ب: منابع مجازی
16. «جواد جمیل»؛ www.tebyan.net.
17. «جواد جمیل»؛ www.albabtainprize.org/Encyclopedia.
18. «جواد جمیل»؛ http://dorenajaf.valiasr-aj.com.
19. شفاعی، آرش (1383)؛ «نقدی بر مجموعة گنجشک و جبرئیل»، .http://shafai.parsiblog.com
20. گودرزی، یدالله (1384)؛ «معمار فریادهای شرقی» .www.ensani.ir