بررسی تطبیقی زمان روایی در رمان‌های حین ترکنا الجسر و سفر به گرای 270 درجه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه زابل،

2 دانش‌آموختة کارشناسی‌ارشد زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه زابل

چکیده

رمان‎های پل ناتمام اثر عبدالرّحمان منیف و سفر به گرای 270 درجه، نوشتة احمد دهقان رمان‎هایی هستند که به سبب رویکرد واقع‎گرایانه به جنگ، بسیار به هم شبیه هستند. با بررسی تطبیقی،افزون بر آشنایی با شیوه‎های روایت‎شناسی این دو رمان، شناخت ادبیّات پایداری مردم مشرق‌زمین جهت افزایش روحیّة پایداری و استقامت محقّق می‎گردد. هدف اصلی پژوهش حاضر، کشف اختلاف زمان تقویمی و زمان متن بر پایة نظریّة روایت‌شناسی ژرار ژنت در این آثار و تطبیق آن‎ها با یکدیگر است. روش پژوهش، بر مبنای یادداشت‎برداری کتابخانه‎ای و به شیوة تحلیلی - تطبیقی است و تحلیل بر اساس مضمون است. نتایج پژوهش نشان می‎دهد که بر اساس معیار نظم در هر دو رمان، تعدّد بخش‌هایی که با نگاهی گذشته‌نگر روایت شده‌اند وجه غالب این نوع از زمان‌پریشی را به اثبات می‌رساند. بر اساس معیار تداوم، این نتیجه به دست آمد که در گسترة روایت‌های هر دو رمان، مصادیق متعدّدی برای دامنه‌های زمانی روایت‌شدگی مربوط به صحنه وجود دارد. بر اساس معیار بسامد این نتیجه حاصل شد که بیشتر بخش‎‌های هر دو رمان بسامد مفرد دارند. رمان سفر به گرای 270 درجه از تکنیک بسامد مکرّر یا چندمحور بهره نبرده است؛ ولی در رمان پل ناتمام، تعدّد یادآوری خاطرات مربوط به پل، سبب ایجاد بسامد مکرّر شده است؛ همچنین میزان استفادة رمان پل ناتمام از تکنیک بسامد بازگو یا تکرارشونده بیشتر از رمان سفر به گرای 270 درجه است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

نظام الزّمن السّردی فی روایتی حین ترکنا الجسر ورحلة إلی 270 درجة

نویسندگان [English]

  • فائزه عرب یوسف آبادی 1
  • فاطمه روزخوش 2
چکیده [English]

روایتا حین ترکنا الجسر ورحلة إلی 270 درجة من الرّوایات الّتی لها أوجه التّشابه مثیلة بسبب اتّجاهمها إلی موتیف الحرب. والدّراسة المقارنة للرّوایتینِ بالإضافة إلی معرفة أسالیبهما السّردیّة تؤدّی إلی معرفة أدب المقاومة للبلدان الشّرقیّة وذلک لزیادة روح المقاومة لدی شعوبها. والدّراسة مستندة إلی تدوین الملاحظات عبر المنهج الوصفی - التّحلیلی وتلک علی أساس تحلیل المضمون. الهدف الرّئیسی من الدّراسة استکشاف وجوه الخلاف بین زمن القصّة وزمن الخطاب فی الرّوایتین علی أساس رأی جیرار جینت. أظهرت النّتائج أنّه على أساس معیار النّظام فی الرّوایتینِ العربیّة والفارسیّة، یؤکّد تعدّد الاسترجاعات الرّوائیّة علی المفارقات الزّمنیّة للرّوایتین. ووفقاً لمعیار المدّة، فإنّ الرّوائی فی الرّحلة إلی 270 درجة لم یستخدم تقنیة المدّة التّکراریّة فی حین الرّوائی فی حین ترکنا الجسر استخدم تقنیة المدّة التّکراریّة لاعتماده علی تعدّد الذّکریات المتعلّقة بالجسر. وکذلک تعکس تقنیّة السّرد المتکرّر فی روایة حین ترکنا الجسر أکثر ممّا تکون فی روایة الرّحلة إلی 270 درجة.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الأدب المقارن
  • حین ترکنا الجسر
  • الرّحلة إلی 270 درجة
  • الرّوایة
  • عبدالرّحمان منیف
  • أحمد دهقان
الف: کتاب‌ها
1. اخوت، احمد (1371)؛ دستور زبان داستان، اصفهان: فردا.
2. دهقان، احمد (1393)؛ سفر به گرای 270 درجه، تهران: صریر.
3. صافی، حسین (1388)؛ داستان از این قرار بود، تهران: رخ‌داد نو.
4. مارتین، والاس (1386)؛ نظریّه‌های روایت، ترجمة محمّد شهبا، تهران: هرمس.
5. مرتاض، ع. (1998)؛ فی نظریّة الرّوایة، الکویت: علم المعرفة.
6. منیف، عبدالرحمن (1987)؛ حین ترکنا الجسر، الطّبعة الرّابعة، بیروت: مؤسّسة العربیّة للدّراسات والنّشر.
7. ----------- (1392)؛ پل ناتمام، ترجمة محمّد حزیابی‎زاده، تهران: پوینده.
ب: مجلاّت
8. ابوبکر، احمد (2/10/1395)؛ «مسئلة هویت در رمان پل ناتمام اثر عبدالرحمن منیف»، ترجمة احمد فاضلی شوشی، انسانشناسی و فرهنگ، http://anthropology.ir /article/24832.html.
9. اصلانی، محمدرضا (21/3/1377)؛ «طوماری از حوادث در سفر به گرای 270 درجه»، http://aslani.gpersia.com /twmary-az-hwadth-dr-sfr-bh-gray-270-drjh.
10. امامی، نصراله و بهروز مهدی‌زاده‌ فرد (1387)؛ «روایت و دامنة زمانی روایت در قصّه‌های مثنوی»، ادب‌پژوهی، دورة 2، شمارة 5، صص 129-160.
11. حسن‌لی، کاووس و ناهید دهقانی (1389)؛ «بررسی سرعت روایت در رمان جای خالی سلوچ»، فصلنامةزبان و ادب پارسی، شمارة 45، صص 37-63.
12. رجبی، زهرا؛ غلامحسین غلامحسین‌زاده و قدرت‌اله طاهری (1388)؛ «بررسی رابطة زمان و تعلیق در روایت پادشاه و کنیزک»، فصلنامة پژوهش زبان و ادبیّات، شمارة 12، صص 75-98.
13. صالحی‌نیا، مریم (1388)؛ «کلّیاتی درباره‌ی روایت‌شناسی ساختگرا»، مجلّة هنر، شماره 81، صص 15-27.
14. غلامحسین‌زاده، غلامحسین؛ قدرت‌اله طاهری و زهرا رجبی (1386)؛ «بررسی عنصر زمان در روایت با تأکید بر حکایت اعرابی درویش در مثنوی»، فصلنامة پژوهش‌های ادبی، دورة 4، شمارة 16، صص 199-217.
15. قاسمی‌پور، قدرت (1387)؛ «زمان و روایت»، نقد ادبی، سال 1، شمارة 1، صص 123-144.
References
16. Allan Powell, Mark (1990); what is Narrative criticism? Minneapolis: Fortress Press.
17. Barthes, Ronald. (1977); "Introduction to the structural Analysis of Narratives". In Heath, Stephen (trans). Image – Music – Text.London: Fontana, p.p: 78-118.
18. Chatman, Seymoure. (1978); Story and Discourse. Ithaca and London: Cornell University Press.
19. Genette, Gerard. (1980); Narrative Discourse.Trans: Jane E. Lewin. Ithaca: Cornell University Press.
20. Herman, Luc; Vervaeck, Bart. (2005); Handbook of Narrative Analysis. Lincoln: University of Nebraska Press.
21. Rimmon–Kenan, Shlomith. (2002); Narrative Fiction. Contemporaay Poetics. London: Routledge.
22. Toolan, Michael, J. (2001); Narrative a critical linguistic introduction. London: Routledge.