جلوه‌های پایداری و تعهّد در شعر سلمان هراتی و سمیح القاسم

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات عربی، دانشگاه کاشان

2 استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه اصفهان

چکیده

ادبیّات پایداری، واکنش شخص یا نسلی مبارز و متعهّد به منظور رهایی، استقلال و آزادی سرزمین، اجتماع، دین و فرهنگ از چنگال متجاوزان و منافقان است که از سرِ تعهّد، در گونه‌های مختلف ادبی خلق می‌شود. مهم‌ترین عامل پیدایش‌ این ادبیّات در کشورهایی نظیر ایران، حملة عراق به این کشور و در فلسطین، اشغال آن سرزمین توسّط صهیونیست‌ها است که به عنوان حلقة مشترک میان ادیبان این دو سرزمین قرار گرفته و موجب موضع‌گیری ادیبان متعهّد نسبت به آن شده است. در این مقاله، سلمان هراتی و سمیح القاسم به عنوان شاعران نامدار و برجستة این‌گونه از ادبیّات معاصر در این دو کشور، مورد واکاوی قرار می‌گیرند. شاعران یادشده، ضمن بهره‌گیری از نمادهای مختلف، متعهّدانه و آرمان‌گرایانه به خلق تصاویر شعری بی‌بدیل همّت گمارده و شعرشان را در خدمت مکتبی قرار دادند که به آن اعتقادی راسخ داشته‌اند. این شاعران، دارای اشتراکات معنایی و ساختاری‌اند که از جمله عمده‌ترین مضامین شعری ایشان، عشق به وطن، بزرگداشت پایداری‌های مردم، ستایش مضمون والای شهادت و تجلیل از شهدا و خادمان وطن، ترسیم ماهیّت حقیقی دشمنان و منافقان، انگیزه‌های ملّی و دینی، آرمان‌گرایی و القای حسّ امید و بشارت در نسل حاضر و نهادینه کردن ارزش‌های والا در نسل آینده رقم خورده است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

ملامح المقاومة والالتزام فی شعر «سلمان هراتی» و «سمیح القاسم»

نویسندگان [English]

  • فائزه بسندی 1
  • تقی اژه ای 2
چکیده [English]

إتجاه أدب المقاومة هو ردّ فعل الإنسان أو الجیل المقاتل والملتزم تجاه الحرّیّة والإستقلال للأرض والمجتمع والدّین والثّقافة من أیدی المعتدین والمنافقین فی الأنواع الأدبیة المختلفة. من أهم دوافع نشوء هذا الأدب فی إیران هو هجوم العراق علیها وفی فلسطین الإحتلال الصهیونیّ. وإذ ذاک فالاعتداء علی الأراضی الإیرانیة والفلسطینیة هو الحلقة المشترکة بین أدباء هاتین الأرضین؛ ومن هؤلاء الأدباء الملتزمین سلمان هراتی وسمیح القاسم الّذین هما من أبرز شعراء المقاومة فی العالم العربی والإیرانی. اهتمّ هذان الشّاعران إلی إبداع الصّور الشّعریّة المتمیّزة باستخدام الرّموز الملتزمة والمثالیة المختلفة، بحیث جعلا شعرَهما فی خدمة المدرسة الّتی کانا یعتقدان بها إعتقاداً جازماً. لهذین الشّاعرین وجوه التّلاقی فی الألفاظ والأسلوب والبنیة ومن أهمّ مضامین أشعارهما: حبّ الوطن، تکریم مقاومة الشّعب، الإشادة بمضمون الإستشهاد کهدف سام، تجلیل خادمی الوطن والشّهداء، تصویر الهویّة الحقیقیّة للأعداء والمنافقین، الدّواعی والآمال الوطنیّة والدّینیّة، النّزعة المثالیّة، الإکثار من الشّعور بالرجاء، تبشیر الجیل الرّاهن وتعلیم القیم والأهداف السّامیة للجیل الآتی.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • لأدب المقارن
  • الشّعر المقاومة
  • الدّفاع المقدّس
  • سلمان هراتی
  • سمیح القاسم
  • الف: کتاب‌ها

    • ·     قرآن کریم.

    1. جیوسی، سلمی خضراء (1997)؛ موسوعة الأدب الفلسطینی المعاصر، الطّبعة الأولی، بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات و النشر.

    2. ذوالفقاری، حسن (1381)؛قاف غزل، تهران: چشمه.

    3. شفیعی کدکنی، محمدرضا (1380)؛ شعر معاصر عرب، تهران: سخن.

    4. القاسم، سمیح (1993)؛ الأعمال الکاملة، الطّبعة الأولی، لبنان: دار سعاد الصباح.

    5. ------- (2004)؛ الأعمال الشّعریة الکاملة، الطّبعة الأولی، بیروت: دار العودة.

    6. ------- (2007)؛ أبا الطیب هات نبوءتک الجدیدة، الطّبعة الأولی، النّاصرة: ملحق کلّ العرب.

    7. ------- (1964)؛ أغانی الدروب، الطّبعة الأولی، النّاصرة: مطبعة الحکیم.

    8. ------- (1978)؛ الحماسة، الطّبعة الأولی، عکا: مؤسّسة الأسوار.

    9. ------- (1968)؛ دخان البراکین، الطّبعة الأولی، النّاصرة: شرکة المکتبة الشّعبیّة.

    10. ------ (1967)؛ دمی على کفی، الطّبعة الأولی، القدس: مکتبة المحتسب.

    11. ------ (1973)؛ دیوان (الموت الکبیر)، الطّبعة الأولی، بیروت: دار العودة.

    12. ------ (2000)؛ الممثّل و قصائد أخرى (کلمة الفقید)، الطّبعة الأولی، عکا: مؤسّسة الأسوار.

    13. محمّدی ری‌شهری، محمّد (1379)؛ میزان الحکمه، قم: مؤسّسة فرهنگی دار الحدیث.

    14. مهدیپور، روح‌الله (1379)؛شاعر اندیشه‌پرداز، تهران: کتاب ماه کودک و نوجوان.

    15. نمازی شاهرودی، علی (1363)؛ مستدرک سفینه البحار، قم: مرکز اطّلاعات و مدارک اسلامی.

    16. هراتی، سلمان (1384)؛ از آسمان سبز، رشت: حوزة هنری سازمان تبلیغات اسلامی.

    17. ---------- (1367)؛ دری به خانه خورشید، تهران: سروش.

    18. ---------- (1368)؛ از این ستاره تا آن ستاره، تهران: حوزة هنری.

    19. ---------- (1380)؛ مجموعه کامل شعرها، تهران: دفتر شعر جوان.

    ب: مجلاّت

    20. تهمتن، نسرین (1389)؛ «نگاهی به اشعار سلمان هراتی»، مجلّه رشد، ویژه ادبیّات معاصر، شمارة 96، صص 44-50.

    21. رحمدل، غلامرضا (1389)؛ «بررسی محتوایی و تصویری شعر سلمان هراتی در مجموعة آسمان سبز»، فصلنامةکاوش‌نامه، سال یازدهم، شمارة 20، صص 117-136.

    22. غنی‌پور، احمد (1389)؛ «امام زمان (عج) نوستالژی آینده‌گرا در اشعار سلمان هراتی»، نشریّة ادبیّات دینی، شمارة اوّل، صص 119-135.

    23. کریمی لاری، علیرضا (1389)؛ «جلوه‌های ادب پایداری در شعر سلمان هراتی»، نشریة رشد، صص 28-37.

    24. کنفانی، غسان (1968)؛ «ابعاد و مواقف من الأدب المقاومه الفلسطینیة»، مجلّة الآداب، العدد الرّابع، صص 5-10.