نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• ناصر قاسمی رزوه ¹
• بهرعلی رضایی ²

¹ عضو هیات علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران

² ---

چکیده

چکیده
یکی از نمودهای وحدت اندیشۀ بشر، اساطیر و مفاهیم اسطوره­ای است که به دلیل ترکیب شدن بن‌مایه‌های آن با ناخودآگاه جمعی، در نزد شاعرانی که دارای نگرش‌های فلسفی، اجتماعی یا فکری و فرهنگی خاصّی هستند،  نمود بیشتری دارد. در واقع اسطوره در نزد این شاعران، پدیده­ای اجتماعی با زبان سمبولیک است که به شکل یک نظام فرهنگی جهان‌شمول درآمده است. خلیل حاوی و احمد شاملو از جمله این شاعران هستند که حجم وسیعی از اسطوره‌ها مخصوصاً اسطوره­های دینی را در اشعار خود به کار برده­اند. مفاهیم اساطیر­ی به­ویژه انبیا و نمادهایی را که می­توان در ارتباط با دین دانست مانند مرگ و خیزش، لعازر، عنقا و...، رگه­ها­ی اصلی اسطوره­های این دو شاعر را تشکیل می­دهند. دو شاعر در به کارگیری اسطوره‌ها به شکل چشمگیری از کتاب مقدّس متأثّر بوده و در عین حال، در برخی موارد، با استفاده از اسطورة دینی برای رسیدن به مقصود خود، در شکل اسطوره‌ها تغییراتی اساسی داده‌اند، مانند لعازر و حضرت ایّوب. این شاعران با به کارگیری اساطیر دینی و پیوند آن با جریان‌های اجتماعی و سیاسی و مسائل زندگی، آثار زیبایی را خلق کردند. این پژوهش تطبیقی، بر آن است تا با تکیه بر مکتب آمریکایی به بررسی نقاط اشتراک برخی از اسطوره‌های دینی موجود در اشعار خلیل حاوی و شاملو بپردازد.
 

کلیدواژه‌ها

• اسطورة دینی
• شعر معاصر
• خلیل حاوی
• احمد شاملو
• ادبیّات تطبیقی

عنوان مقاله [English]

الأسطورة الدینیة فی شعر خلیل الحاوی وأحمد شاملو (دراسة مقارنة)

چکیده [English]

الملخّص
إن الأساطیر ومفاهیمها من مظاهر وحدة الفکر الإنسانی، الّتی تبرز أکثر بروزاً عند الشّعراء الّذین لدیهم مواقف فلسفیّة أو اجتماعیّة أو ثقافیّة أو فکریّة خاصّة ویرجع ذلک إلى مزج عناصر الأسطورة مع اللاوعی الجماعی. فی الحقیقة، إنّ الأسطورة بین الشعراء هی ظاهرة اجتماعیّة بلغة رمزیة أخذت طابعاً ثقافیّاً فی نطاق عالمی. وأنّ خلیل الحاوی وأحمد شاملو هما من الشّعراء الّذین استخدما فی قصائدهما عدداً کبیراً من الأساطیر خاصّة أساطیر دینیة. ومن الأساطیر المستخدمة فی أشعارهما ما هو مستمد من التّراث الإنسانی، مثل: أساطیر الموت والحیاة، و... وما هو مستمد من الأساطیر الدینیّة مثل: لعازر، المسیح، وما إلى ذلک. وقد تأثّرا هذان الشّاعرین بالکتاب المقدّس فی استخدام الأساطیر بشکل لافت، وفی الوقت ذاته، قام کلّ منهما بالتّغییرات الجذریّة فی شکل الأساطیر للوصول إلی مقاصدهما وأغراضهما، مثل لعازر والنّبی أیوب. وأبدع هذان الشّاعران أعمالاً رائعة باستخدام الأساطیر والرّبط بینها وبین القضایا الاجتماعیّة والسّیاسیّة وشؤون الحیاة. فیقوم هذا المقال بدراسة وجوه التّشابه فی الأساطیر المستخدمة فی قصائد خلیل حاوی وأحمد شاملو مرتکزا على المدرسة الأمریکیة فی الأدب المقارن.
 

کلیدواژه‌ها [English]

• الأسطورة
• الأسطورة الدّینیّة
• الشّعر المعاصر
• الحاوی
• شاملو