واکاوی تطبیقی خاستگاه پدیداری اسطورة جفت‌گیاهی در تمدّن‏های فارسی و عربی (مطالعة موردپژوهانه: اسطورة سیاوش و سودابه و تمّوز و عشتار)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده ی ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی، گروه زبان و ادبیات عربی

2 دانشگاه فردوسی

چکیده

س
چکیده
سیاوش و سودابه، ‌جفت­گیاهیِ اسطورة ایرانیِ مرگ و باززایی دوباره هستند که در سیر گریزناپذیر اساطیر کهن، سرنوشتی همچون جفت­گیاهی اسطورة مرگ و باززایی بین‌النّهرین برایشان رقم خورده است. بر بنیاد پژوهش‏های نگارندگان، در تصاویر پیوندخورده با این دو جفت­گیاهی، ایزدبانوان آب، سبب مرگ ایزدان گیاهی و هبوط آنان به جهان فرودین مرگ می‌شوند. در این جستار، ‌نگارندگان کوشیده‌اند تا با شیوة نقد اسطوره­گرا به خوانش و تفسیر تطبیقی اساطیر یادشده و بررسی خاستگاه ظهور این جفت­گیاهی در دو تمدّن ایران و بین‌النّهرین بپردازند. در راستای نیل بدین مقصود، به حضور گستردة این اساطیر، تحلیل مضامین هبوط به عالم فرودین و بن‏مایة قربانی و رستاخیز در نمونه‏هایی از شعر و ادب فارسی و عربی اشاره خواهد شد. دریافت فرجامین جستار حاضر، حکایت از آن دارد که از یک­سو خاستگاه پدیداری اسطوره‏ در دو تمدّن، بر آب در جایگاه بزرگ - مادر سبزینه و گیاه و به عنوان بن‏مایة زندگانی طبیعت استوار است و از دیگر سوی، بن‏مایة اسطوره در دو تمدّن، دارای خاستگاه آیینی متأثّر از شرایط اقلیمی و جغرافیایی متغیّر با ریزش‏های جوّی اندک و غلبة خشکسالی است و از همین روست که نمودهای آیینی این اسطوره تا روزگار حاضر نیز همچنان در آیین‏های آب و تمنّای باران قابل بازیابی است و اشعار عامیانة فولکلور و سروده‏های ناب زبان معیار، این اساطیر را جاودانه ساخته است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

دراسة مقارنة لمنشأ ظهور اسطورة الزّوج النّباتی فی الحضارتین الفارسیّة العربیّة (قراءة اسطورتی سیاوش - سودابة وتمّوز - عشتروت أنموذجاً)

چکیده [English]

الملخّص
یُعتبر سیاوش وسودابة الزوج النّباتی لأسطورة الموت والانبعاث الایرانیّة ولقد قُضیت لها نفس المسیرة الّتی واجهت زوج أسطورة الموت والانبعاث النّباتیّ فی بلاد الرّافدین فی مسار الأساطیر القدیمة المحتوم. بناءاً علی دراسات الباحثتین فی صور متّصلة بهذا الزّوج النّباتی إنّ آله الماء تسبِّب هبوطَ الآلهة النّباتیّة إلی العالم السّفلی فقد حاولت الباحثتان فی هذا المقال، قراءة هذه الأساطیر قراءة مقارنة ودراسة منشأ ظهور الزّوج النّباتی فی حضارتی ایران وبلاد الرافدین باستخدام منهج النّقد الأسطوریّ؛ ولتحقیق هذا الهدف، سیتمّ الإشارة إلی الظّهور الواسع لهذه الأساطیر، وتحلیل معانی الهبوط إلی العالم السّفلی وجوهر التضحیة والبعث فی نماذج من الشّعر والأدبین الفارسی والعربی. فتبیِّن النّتائج الحاصلة عن هذا البحث أنّ المنشأ الرّئیسی لظهور هذه الأسطورة فی الحضارتین مبنیٌّ علی الماء بصفته الأمّ الکبری للخصوبة والنّبات ومصدر لحیاة الطّبیعة، هذا من ناحیة ومن ناحیة أخری، جوهر الأسطورة فی الحضارتین له منشأ دینیّ متأثِّر بالظّروف الإقلیمیّة الجغرافیّة المتغیّرة وقلّة نزول الأمطار وسیطرة الجفاف وهذا السّبب من الممکن ولا تزال دراسة المظاهر الطّقسیّة لهذه الأسطورة فی طقوس الماء ومطالبة الأمطار حتّی عصرنا الحاضر. والأشعار الشّعبیّة والقصائد العذبة فی اللّغة الفصحی هی الّتی قد أخلدت هذه الأساطیر.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الکلمات الدّلیلیّة: الزّوج النّباتی
  • حضارة ایران
  • حضارة بلاد الرّافدین
  • االماء
  • الضیاء