نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• مهدی یاری ¹
• سید مهدی نوری کیذقانی ²
• مهدی خرمی سرحوضکی ¹
• حسین شمس‌آبادی ¹

¹ زبان و ادبیات عربی، دانشکدۀ الهیات، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران

² دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه حکیم سبزواری

چکیده

این پژوهش با هدف بررسی مؤلفۀ «مقاومت در برابر فرهنگ‌پذیری» در شخصیت‌های دو عارف بزرگ اسلامی، سهروردی و ابن عربی، در دو رمان فارسی و عربی انجام شده است. مبنای نظری تحقیق، نظریۀ هرم نیازهای آبراهام مازلو است که یکی از مهم‌ترین نظریات شخصیت‌شناسی در روان‌شناسی انسان‌گرا به شمار می‌رود. بر اساس این نظریه، انسان پس از تأمین نیازهای اولیه، به مرحلۀ خودشکوفایی می‌رسد و در این مرحله، ویژگی‌هایی چون استقلال، اصالت، و مقاومت در برابر فرهنگ‌پذیری را از خود بروز می‌دهد. روش پژوهش، توصیفی–تحلیلی و مبتنی بر استقـرای ناقص است. در این راستا، دو رمان قلندر و قلعه (دربارۀ سهروردی) و موت صغیر (دربارۀ ابن عربی) به‌صورت تطبیقی بررسی شده‌اند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که در هر دو رمان شخصیت های اصلی، مسیر رشد را از سطوح ابتدایی هرم نیازها آغاز کرده و در نهایت به مرحلۀ خودشکوفایی رسیده‌اند. در این مرحله، آنان با نقد برخی اندیشه‌های رایج، مقابله با قدرت‌های حاکم، و بی‌اعتنایی به عرف اجتماعی، نمونه‌های بارزی از مقاومت در برابر فرهنگ‌پذیری را نشان می‌دهند. در نتیجه، می‌توان گفت مقاومت در برابر فرهنگ‌پذیری، مؤلفه‌ای اساسی در تبیین شخصیت خودشکوفای این دو عارف است.

کلیدواژه‌ها

• خودشکوفایی
• مقاومت در برابر فرهنگ‌پذیری
• سهروردی
• ابن عربی
• آبراهام مازلو

موضوعات

• ادبیات تطبیقی

عنوان مقاله [English]

A comparative look at the category of "resistance to acculturation" in the two novels "Qalandar and Qaleh" and "Little Death" based on Maslow's hierarchy of needs

نویسندگان [English]

• Mahdi Yari ¹
• sayyed mahdi nori keyzghani ²
• Mahdi Khorrami Sarhozaki ¹
• Hosein Shamsabadi ¹

¹ Arabic Language and Literature, Faculty of Theology, Hakim Sabzevari University, Sabzevar, Iran

² Associate Professor, Department of Arabic Language and Literature, Hakim Sabzevari University

چکیده [English]

This study explores the component of “resistance to enculturation” in the characters of two prominent Islamic mystics, Suhrawardi and Ibn Arabi, as represented in two novels written in Persian and Arabic. The research is grounded in Abraham Maslow’s hierarchy of needs, one of the most influential theories of personality within humanistic psychology. According to Maslow, once basic physiological and safety needs are fulfilled, individuals advance toward the stage of self-actualization, characterized by qualities such as independence, authenticity, and resistance to cultural conformity. Methodologically, the study employs a descriptive–analytical approach combined with partial induction. Within this framework, two novels—Qalandar and the Castle, which portrays Suhrawardi’s philosophical and mystical life, and The Little Death (al-Mawt al-Saghir), which narrates the experiences of Ibn Arabi—are analyzed comparatively. The findings reveal that in both works, the protagonists begin their developmental journeys from the lower levels of Maslow’s hierarchy and ultimately reach the stage of self-actualization. At this point, they exhibit a profound resistance to enculturation through their critique of prevailing intellectual traditions, their defiance of political and religious authority, and their disregard for restrictive social norms.In conclusion, the research demonstrates that resistance to enculturation constitutes a central and defining feature of the self-actualized personality, transcending temporal and cultural boundaries, as exemplified in the lives and thoughts of Suhrawardi and Ibn Arabi

کلیدواژه‌ها [English]

• self-actualization
• resistance to acculturation
• Suhrawardi
• Ibn Arabi
• Abraham Maslow