شناسنامه علمی شماره

چکیده

زبان و فرهنگ ایرانی از دیرباز در زبان و ادبیّات عربی تأثیرگذار بوده است. در دورة مغول نیز این تأثیرگذاری، به ویژه در متون تاریخی و علمی همچون سفرنامه­ها استمرار داشته است. تأثیر زبان فارسی و فرهنگ ایرانی در سفرنامة ابن بطوطه به عنوان یکی از مهم­ترین آثار عربیِ به جای مانده از قرن هشتم کاملاً مشهود است. تأثیرگذاری مزبور در حوزة واژه­های معرّب قابل توجّه است. بررسی میزان و نوع واژه­های فارسی به کار رفته در این سفرنامه، موضوعی است که نگارندگان این مقاله از رهگذر روش تحلیل فنّی، لغوی و آماری بدان پرداخته­اند. این مقاله نشان می­دهد که با توجّه به میزان کاربرد واژگان و نوع آنها کدام جنبه از فرهنگ و تمدّن ایرانی بر زبان و ادبیّات عربی تأثیر بیشتری گذاشته است. با بررسی این واژگان در سفرنامة ابن بطوطه روشن شد که بیشترین کاربرد را واژگان ادوات، وسایل و ظروف به خود اختصاص داده­اند؛ از نظر لفظی، بیشتر واژگان ساده و به دور از پیچیدگی لفظی است و حدود یک سوّم آنها از واژه­های ترکیبی و پسونددار می­باشد.
 
 

کلیدواژه‌ها

• واژگان کلیدی: سفرنامه
• ابن بطوطه
• زبان فارسی
• تعریب
• واژگان فارسی
• ادبیّات تطبیقی

عنوان مقاله [English]

الألفاظ الفارسیة فی رحلة ابن بطوطة

چکیده [English]

الملخّص
مُنذُ القَدیمِ تأثرتِ اللغةُ العربیةُ والأدبُ العربیُ بِاللغةِ والثقافةِ الإیرانیةِ واستَمَرَ هذا التأثرُ فی العصرِ المغولی وظهر جلیا فی النصوصِ التاریخیةِ والعلمیةِ کأدب الرَحَلات، وتَعُدُ رحلةُ ابن بطوطة مِن أهمِ الآثارِ العربیةِ فی القرن الثامن والمتأثرةِ بِاللغةِ الفارسیةِ والثقافةِ الإیرانیةِ. والألفاظُ المعرّبةُ فی هذهِ الرحلةِ ملفتةٌ لِلإنتباهِ. موضوعُ هذا البحث هو التقصی وکشفُ معدلِ الألفاظ ِالفارسیةِ المستعملةِ فی هذه الرحلةِ ومعرفةُ أنواعِ هذه الألفاظِ وذلک مِن خلالِ المنهجِ الفنی اللغوی والإحصائی ومراجعةِ نصِ الرحلة واستخراجِ الألفاظِ الفارسیةِ مِنها ومعرفةُ جذورِها وأصولِها فی المعاجمِ اللغویةِ و شرحها. وأظهَرَ البحثُ مِن خلالِ معدلِ الألفاظِ المستعملةِ ونوعها النواحی الثقافیة والحضاریة الإیرانیة الأکثر تأثیراً، وقد اتَضَحَ أنَّ النصیبَ الأکبرَ یعودُ للألفاظ الدَّالة على الوسائل والأدوات والأوعیة وما یتعلق بها؛ ثم إن أکثرَ الألفاظِ بَسیطةٌ بعیدةٌ عَن التعقیدِ اللفظی کَما أنَّ ثلثَ الألفاظِ تقریباً هی ألفاظٌ مرکبة.
 

کلیدواژه‌ها [English]

• الکلمات الدّلیلیّة: الرحلة
• ابن بطوطة
• اللغة الفارسیة
• التعریب
• الألفاظ الفارسیة
• الأدب المقارن