بررسی تطبیقی طرح‌واره‌های حرکتی در اشعار عمر خیام و ایلیا ابوماضی (بر اساس نظریه معنی‌شناسی شناختی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خلیج فارس، بوشهر، ایران.

2 استادیار، گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خلیج فارس، بوشهر، ایران

3 دانشیار، گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه خلیج فارس، بوشهر، ایران.

چکیده

ادبیات تطبیقی نوعی پژوهش بین­‌رشته‌ای است، که از تعامل میان ادبیات ملت‌ها با یکدیگر سخن می‌گوید. معنی‌شناسی‌شناختی یکی از شیوه‌های مطالعه زبان است و مجموعه‌ای از نظریات را شامل می‌شود که طرح‌واره‌های تصویری از مهم‌ترین آن‌هاست. شهرت و آوازه عمر خیام به خاطر جایگاه ادبی و رباعیاتش می‌باشد؛ او به خاطر داشتن ذوق شعری، بینش‌ فلسفی خود را در قالب رباعیات بیان کرده است. ایلیا ابوماضی که در ادبیات عرب به شاعر خوش­بین معروف است، در موضوعات فلسفی از جهان‌بینی خیام تأثیر پذیرفته­ است. پژوهش حاضر، پس از ارائه تعاریف کلی پیرامون مبحث معنی‌شناسی‌شناختی در چارچوب نظریه طرح‌واره­های تصویری، به ­شیوه توصیفی- تحلیلی با رویکرد تطبیقی مکتب آمریکایی، به ­مطالعۀ تأثیر و تأثر خیام بر اندیشه ­های ابوماضی و نیز تحلیل پسامد مضامین فلسفی و عرفانی در طرح‌‌واره‌های حرکتی عمرخیام، شاعرِ ایرانی و ایلیا ابوماضی شاعرِ عرب می‌پردازد. نتایج پژوهش نشان­ می‌دهد، که اندیشۀ دو شاعر در زمینۀ طرح‌وارۀ حرکتی اندیشۀ مرگ و عدم پایداری روزگار در مواردی مشابه و در مواردی متفاوت است؛  نیستی و ناپایداری، وجه بارز طرح‌واره‌های حرکتی خیام است؛ اما ابوماضی به طرح‌وارۀ حرکتی انتقال از مکانی به مکان دیگر معتقد است. طرح‌واره‌های حرکتی نکوهش نگرانی از مرگ و لزوم استفاده از لحظات عمر و فلسفۀ خوش باشی در اشعار هر دو شاعر متشابه است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A Comparative Study of Movement Schemas in the Poems of Omar Khayyam and Elia Abu Madi (Based on the theory of cognitive semantics)

نویسندگان [English]

  • khalil Hamdawi 1
  • Khodadad Bahri 2
  • Naser Zareh 3
  • SayyedHeydar FareShirazi 3
1 Ph.D. Candidate, Department of Arabic Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Persian Gulf University, Bushehr, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Arabic Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Persian Gulf University, Bushehr, Iran
3 Associate Professor, Department of Arabic Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Persian Gulf University, Bushehr, Iran.
چکیده [English]

Comparative literature is a kind of interdisciplinary research that talks about the interaction between the literatures of nations. Cognitive semantics is one of the methods of studying language and includes a set of theories, among which the visual schemes are the most pivotal. Omar Khayyam is well-known for his literary position and quatrains in this respect. Precisely, due to his poetic taste, he has expressed his philosophical insights in the form of quatrains. Elia Abu Madi, who is known as a unique poet in Arabic literature, has been influenced by Khayyam's worldly viewpoint in philosophical matters. The present study, after providing general definitions on the subject of cognitive semantics in the framework of visual schema theory in a descriptive-analytical manner with a comparative approach of the American school, is an attempt to study the effect of philosophical and mystical themes on the movement schemas of the Iranian poet "Omar Khayyam" and "Elia Abu Madi". The results of the research show that the thoughts of the two poets on the movement scheme of the concepts like death and the instability of the times are similar in multiple cases. On the other hand, Nothingness and instability are the hallmarks of Khayyam's movement schemes, but Abu Madi believes in the movement scheme of moving from one place to another. The movement schemes condemn the fear of death and the need to use the moments of life and the philosophy of well-being in the poems of both poets. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cognitive Semantics
  • Motor Schemas
  • Omar Khayyam
  • Elia Abu Madi

عنوان مقاله [العربیة]

دراسة مقارنة لمخططات الحرکة فی قصائد عمر الخیام وإیلیا أبو ماضی (بناء على نظریة الدلالة المعرفیة)

چکیده [العربیة]

الأدب المقارن هو نوع من البحث متعدد التخصصات الذی یتحدث عن التعامل بین أدب الأمم. الدلالة المعرفیة هی إحدى طرق دراسة اللغة وتتضمن مجموعة من النظریات أهمها المخططات المرئیة. اشتهر عمر الخیام بمکانته الأدبیة ورباعیاته؛ بسبب ذوقه الشعری ، فقد أعرب عن رؤیته الفلسفیة فی شکل رباعیات. إیلیا أبو ماضی، المعروف بالشاعر التفائل فی الأدب العربی، تأثر بنظرة خیام فی الأمور الفلسفیة. هذه الدراسة، بعد تقدیم تعریفات عامة حول موضوع الدلالة المعرفیة فی إطار نظریة المخططات المرئیة، بطریقة وصفیة تحلیلیة وبمنهج مقارن للمدرسة الأمریکیة، تسعى لدراسة وتحلیل تأثیر عمر الخیام على أفکار أبو ماضی؛ وتتطرق لمواضیع الفلسفیة والصوفیة لعمر الخیام الشاعر الإیرانی وإیلیا أبو ماضی الشاعر العربی. تظهر نتائج الدراسة أن أفکار الشاعرین حول مخطط الحرکة لفکرة الموت وعدم استقرار العصر متشابهة فی حالات وفی حالات مختلفة. العدم وعدم الاستقرار هی السمات الممیزة لمخططات حرکة الخیام، لکن أبو ماضی یؤمن بمخطط الحرکة للانتقال من مکانٍ إلى آخر. المخططات الحرکة فیما یخص ذم الخوف من الموت وضرورة الاستمتاع من لحظات الحیاة وفلسفة الرفاهیة فی قصائد الشاعرین متشابهة.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الدلالة المعرفیة
  • المخططات الحرکیة
  • عمر الخیام
  • إیلیا أبو ماضی

مراجع

أبوماضی، إیلیا (2008). حیاته وشعره، الأعمال الشعریة الکاملة، ط1، الکویت: مؤسسة جائزة عبدالعزیز سعودالبابطین للإبداع­ لشعری.
اُگریدی، ویلیام و دابروولسکی، مایکل و همکاران (1390). درآمدی بر زبان­شناسی معاصر. ترجمۀ علی درزی. چاپ چهارم، تهران: سمت.
حسام‌پور، سعید؛ کیانی، حسین (1390). «بررسی تطبیقی معمای هستی در اندیشة عمر خیام نیشابوری و ایلیا ابوماضی لبنانی بر پایۀ مکتب اروپای شرقی»، فصلنامه لسان مبین (علمی-پژوهشی). سال دوم، دوره جدید، شماره 3، 97-129.
خیام­نیشابوری، عمر (1398). رباعیات خیام. چاپ دوم،  قم: آوای منجی.
داوری ‌اردکانی، رضا؛ نیلی‌پور، رضا و همکاران (1393). زبان استعاری و استعاره‌های مفهومی. چاپ دوم، تهران: هرمس.
راسخ­مهند، محمد (1386). اصول و مفاهیم بنیادی زبان­شناسی­شناختی. مجله بخارا مهر و آبان. شماره 63، 172-191.
راسخ ­مهند، محمد (1396). درآمدی بر زبان‌شناسی­ شناختی: نظریه‌ها و مفاهیم. چاپ ششم، تهران: سمت.
راسخ ­مهند، محمد (1398). مکاتب زبان‌شناسی. چاپ یکم، تهران: آگه.
شایگان، داریوش (1393). پنج اقلیم حضور (فردوسی، خیام، مولوی، سعدی، حافظ) بحثی درباره شاعرانگی ایرانیان. تهران: فرهنگ معاصر.
صفوی، کورش(1382ش). بحثی درباره طرح‌واره‌های تصویری از دیدگاه معنی‌شناسی‌‌شناختی. نامه فرهنگستان. دوره 6، شماره 1، (پیاپی 21)، 65-85.
صفوی، کورش(1387). درآمدی بر معنی‌شناسی. چاپ سوم، تهران: سوره مهر.
فتحی ­صفوة، نجدة (1945). إیلیا أبوماضی والحرکة الأدبیة فی المجهر. الطبعة الأولی، بغداد: مطبعة الحکومة.
فتوحی، محمود (1392). سبک­شناسی:  نظریه‌ها، رویکردها و روش‌ها. تهران: سخن.
کوچش، زلتن (1398). مقدمه‌ای کاربردی بر استعاره. ترجمه شیرین پورابراهیم. چاپ دوم، تهران: آگاه.
لیکاف، جورج؛ جانسون، مارک (1397).  استعاره‌هایی که با آن‌ها زندگی می‌کنیم به­پیوست مقاله نظریه معاصر استعاره. ویراست دوم، ترجمه جهانشاه میرزابیگی، تهران: نشر آگاه.
لیکاف، جورج (1383). نظریه معاصر استعاره، برگردان فرزان سجودی، «استعاره: مبنای تفکر و ابزار زیبایی‌آفرینی، مجموعه مقالات امبرتو اکو و دیگران. گروه مترجمان به کوشش فرهاد ساسانی، چاپ اول، تهران: سوره مهر.
نیلی‌پور، رضا (1394). زبان‌شناسی‌شناختی: دومین انقلاب معرفت‌شناختی در زبان‌‌شناسی. چاپ اول، تهران: هرمس.
ویسی، الخاص؛ دریس، فاطمه (1394). «کاربرد طرح‌واره‌های تصویری در رباعیات وحشی بافقی از دیدگاه معناشناسی»،  فصلنامه زیبایی‌شناسی ادبی.سال 12، دوره 6، شماره 23، 9-26.
یول، جورج(1395).  نگاهی به زبان (یک بررسی زبان‌شناختی). چاپ سیزدهم. تهران: سمت.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار