خوانش تطبیقی گزاره‌‌های رئالیسم‌جادویی در رمان‌های المرحوم حسن کمال و عزاداران بَیَل غلامحسین ساعدی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات، دانشگاه فرهنگیان تهران، ایران.

2 دانش‌آموختۀ دکتری زبان و ادبیات عرب دانشگاه شهید بهشتی، مدرس دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران.

چکیده

رئالیسم ­جادویی از شاخصه‌های واقع­ گرایی در نیمه دوم قرن بیستم است که با درآمیختگی با خیال، ساختارهای واقعی را تغییر داده­است. حسن کمال و غلامحسین ساعدی ازجمله پیشگامان این سبک داستان ­نویسی در ادبیات داستانی معاصر عربی و فارسی هستند. رمان­های المرحوم و عزاداران بَیَل از نمونه­ های برجسته این سبک داستان ­نویسی هستند که در این مقاله تلاش­ شده شگردهاى نویسندگان از منظر گزاره­های رئالیسم‌جادویی، باروش توصیفی– تحلیلی براساس مکتب آمریکایی مورد بررسی قرار گیرد. لزوم شناخت درون­مایه و عناصر رئالیسم‌جادویی باتوجه به مشکلات اجتماعى، فرهنگى و سیاسى دو کشور مصر و ایران و باتوجه به اسطوره­ها و باورها ضرورت پژوهش است. نتایج نشانگر آن است که نویسندگان از رئالیسم‌جادویی برای بیان مشکلات سیاسی و اجتماعی موجود در جامعه مصری و ایرانی استفاده نمودند. عنصر «سحروجادو»، «وهم ­و خیال»، پس از عنصر «واقعیت»، شالوده این دو داستان را تشکیل می­ دهد. زمینه گرایش هر دو نویسنده به سبک رئالیسم‌جادویی را باید در جنبه­های روان­شناختی شخصیت­های داستان آنان و ویژگی­های فردی مشترک آنان دانست. در المرحوم مؤلفه­های رئالیسم‌جادویی؛ مانند «نمادسازی»، «رازگونگی»، «صدا و بو» حضوری پررنگ ­تر دارد و در عزاداران بَیَل، نمونه ­های بیشتری از عناصر «دوگانگی»، «اسطوره» و «صدا و بو» دیده می­شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

A comparative reading of the propositions of magical realism in the novels of the Al-Marhoum by Hassan Kamal and Azadaran-e Bayal by Gholam-Hossein Saedi

نویسندگان [English]

  • Hedayatollah Taghizadeh 1
  • Davoud Shirvani 2
1 Associated Professor of Arabic Language and Literature Department of Persian Language and Literature of Farhangian University, Tehran, Iran
2 Ph.D graduate of Arabic Language and Literature, Shahid Beheshti University, Lecturer at Farhangian University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Magic realism is one of the characteristics of realism in the second half of the twentieth century. Kamal and Saedi are among the pioneers of this style. Al-Marhoum and Azadaran-e Bayal are prominent examples of this style. In this paper, the writer's methods are analyzed with a descriptive-analytical method based on the American school of thought. The need to know the content and elements of magical realism with regards to the social, cultural, and political problems of the two countries (Egypt and Iran), myths, and beliefs is the necessity of research in this respect. The results show that the authors used magical realism to express the political and social problems in their society. The element of "magic", "illusion", and "imagination", after the element of "reality", forms the foundation of these two stories. The background of both writers' tendency towards magical realism style should be considered through the psychological aspects of the characters in their stories and common individual characteristics. In Al-Marhoum, the components of magical realism; Such as "symbolization", "mystery", "sound and smell" have a more prominent presence, and more examples of the elements of "duality", "myth" and "sound and smell" can be observed in in this novel.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hassan Kamal Al-Marhoum
  • Gholam Hossein Saedi
  • Azadaran-e Bayal
  • Magical Realism

عنوان مقاله [العربیة]

تجلّیات الواقعیة السحریة فی الروایتین المرحوم لحسن کمال و عزاداران بَیَل لغلامحسین الساعدی (دراسة مقارنة)

چکیده [العربیة]

الواقعیة السحریة هی إحدى السمات الممیزة للواقعیة فی النصف الثانی من القرن العشرین والتی غیرت الهیاکل الحقیقیة من خلال الاندماج مع الخیال. حسن کمال وغلامحسین الساعدی من رواد هذا الأسلوب فی سرد القصص فی الروایات العربیة والفارسیة المعاصرة. وتعتبر روایات «المرحوم» و «عزاداران بَیَل» أمثلة بارزة على هذا النمط من روایة القصص فی هذا المقال، جرت محاولة لفحص حیل المؤلفین فی هذین العملین مستخدما المنهج الوصفی و التحلیلی على اساس المدرسة الأمریکیة معتمدا على مبادئ الواقعیة السحریة. إن الحاجة إلى معرفة موضوع وعناصر الواقعیة السحریة فی ضوء المشکلات الاجتماعیة والثقافیة والسیاسیة لمصر وإیران ومن حیث الأساطیر والمعتقدات هی ضرورة أساسیة للبحث. أظهرت النتائج أن المؤلفین استخدموا الواقعیة السحریة للتعبیر عن المشاکل السیاسیة والاجتماعیة فی المجتمع المصری والإیرانی. یشکل عنصر «السحر» و «الوهم والخیال» بعد عنصر «الواقع» أساس هاتین الروایتین. یجب مراعاة خلفیة میل کلا الکتابین إلى الواقعیة السحریة فی الجوانب النفسیة لشخصیات روایتهما وخصائصهما الشخصیة المشترکة وهی اللغة البسیطة والسحریة، والتوضیح الجدید، والواقعیة المرة ونظرتهما المستنیرة لمجتمعهما من السمات المشترکة لروایتهما.فی المرحوم مکونات الواقعیة السحریة؛ مثل «الرمزیة» و «الغموض» و «الصوت والرائحة» لها حضور أکثر بروزا، وفی عزاداران بَیَل، یمکن رؤیة المزید من الأمثلة على عناصر «التضاد» و «الأسطورة» و «الصوت والرائحة». یتحدث «المرحوم» عن هیمنة بعض رجال الأمن ویذکر الساعدی بذکاء وجود استعمار فی إیران فی «عزاداران بَیَل».

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • حسن کمال
  • المرحوم
  • غلامحسین الساعدی
  • عزاداران بَیَل
  • الواقعیة السحریة

مراجع

آتش سودا، محمدعلی؛ توللی، اعظم (1389). «بررسی تطبیقی رمان صد سال تنهایی و رمان عزاداران بیل»، ادبیات تطبیقی، دوره5، شماره16، 11-34 .
آل احمد، جلال (1344). «عزاداری گوهر مراد برای اهالی بیل»، کلک، شمارة 12، 9-10.
أبوحامد، حامد (2007). الواقعیة السحریة فی العربیة، القاهرة: المجلس الأعلی للثقافة.
أبوهیف، عبدالله (2004). القصة القصیرة فی سوریة من التقلید إلی الحداثة، دمشق: اتحاد الکتاب.
اسماعیل، عزالدین (1988). الشعر العربی المعاصر قضایاه و ظواهره الفنیة و المعنویة، ط 5، بیروت: دارالعودة.
البستانی، بطرس (1987). الجمعیة السوریة للعلوم و فنون، بیروت: دارالمرء.
بی­نظیر، نگین و رضی، احمـد (1389). «درهـم­ تنیـدگی رئالیسم‌جادویی و داسـتان موقعیـت»، بوستان ادب، ش4 ، 29-46.
پورنامداریان، تقی؛ سیدان، مریم (1388). «بازتاب رئالیسم‌جادویی در داستان های غلامحسین ساعدی»،  دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه خوارزمی، ش64، 45-64.  
حسینی، سیدحسن (1388). مشت در نمای درشت، چاپ سوم، تهران: سروش.

خیاط کاخکی، عباس(1393).پایان ­نامه ارشد. بررسی رئالیسم‌جادویی در ادبیات داستانی معاصر ایران با تأکید بر عزاداران بیل غلامحسین ساعدی، رازهای سرزمین من رضا براهنی و رمان اهل غرق منیرو روانی پور، دانشگاه سمنان، استاد راهنما عبدالله حسن زاده میرعلی، استاد مشاور: محمد رضایی.

الخطیب، حسام. (1999). آفاق الأدب المقارن عربیا و عالمیا، ط2، دمشق: دارالفکر.
رضایی، مهدی (1383). آفرینش و مرگ در اساطیر، تهران: اساطیر.
ساعدی، غلامحسین (1377-1391). عزاداران بیل، چاپ چهاردهم، تهران: قطره و نگاه.
شوشتری، منصوره (1387). «رئالیسم‌جادویی، واقعیت خیال­انگیز! آغاز رئالیسم‌جادویی»، فصلنامه هنر، شماره57، 44-32.
عبدی، صلاح الدین (2012). «الواقعیه السحریه فی أعمال ابراهیم الکونی»، العلوم الانسانیه، العدد19، صص89-108.
عطیه، جورج، شریح، محمود، بدویالجیوسی، سلمی الخضراء، حافظ، صبری (1391). ادبیات معاصر، تهران: سخن.
عفیفی، رحیم (1374). اساطیر و فرهنگ ایران، تهران: انتشارات توس.
عیسی، فوزی (2009). الواقعیة السحریة فی الروایة العربیة، القاهرة: دارالمعرفة.
قاسم‌زاده، محمد (1383). داستان‌نویسان معاصر ایران، تهران: هیرمند.
کمال، حسن (2013). المرحوم، القاهرة: دارالشروق.
مجابی، جواد (1378). شناخت‌نامة‌ غلامحسین ساعدی، تهران: قطره.
مسجدی، حسین (1389). «رئالیسم‌جادویی در آثار غلامحسین ساعدی»، متن­شناسی ادب فارسی، دوره  46، شماره8 ، 93 - 103.
موسوى، سید کاظم؛ زارعى، فخرى (1387). «بررسی عنصر کشمکش در داستان سیاوش»، نقد ادبی، شماره 3، 192- 165.
میرعابدینی، حسن (1380).صدسال داستان نویسی،3جلد، تهران: چشمه.
میرزایی­نیا، حسین؛ سالمی، بهروز(1396). «واکاوی شگردهای رئالیسم‌جادویی در رمان «الغجریة و یوسف المخزنجی» ادوار خرّاط، الجمعیة الایرانیة للغة العربیة، -188.
ناظمیان، رضا؛ گنجیان خناری، علی؛ اسپرهم، داوود؛ شادمان، یسرا (1393). «بررسی گزاره­های رئالیسم‌جادویی در رمانهای عزاداران بَیَل و شبهای هزار شب، ادب عربی، شماره 2، 178-158.
نجاتی، داوود؛ صاعدی، احمد رضا؛ خاقانی، محمد (1397). «مؤلفه­های رئالیسم‌جادویی در رمان «تقریر میلیس» ربیع جابر»،  نقد ادب معاصر، شماره 15، 131-149.
النعیمی، احمد حمد (2004). ایقاع الزمن فی الروایة العربیة المعاصرة، اردن: المؤسسة العربیة.
 نیکوبخت، ناصر؛ رامین­ نیا، مریم (1384). «بررسی رئالیسم‌جادویی و تحلیل رمان اهل غرق»، پژوهشهای ادبی، شماره 8، 154-139.
هینلز، جان راسل (1383). شناخت اساطیر ایران، ت: عبدالحسین شریفیان، تهران: اساطیر.
یاورى، مریم (1392). جمهورى عربى مصر، تهران: شرق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار