ادبیات دیجیتال در ایران و کشورهای عربی (تحلیل تطبیقی نمونه‌هایی از آثار)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

2 استاد گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران

3 استاد گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید مدنی آذربایجان، تبریز، ایران.

4 استادیار پژوهشگاه مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تهران، ایران.

چکیده

امروزه تکنولوژی‌های دیجیتالی، نفوذ گسترده‌ای در زندگی روزمره ما پیدا کرده و کنش‌های ارتباطی و عادت‌های متن‌خوانی و متن‌سازی ما را بازتعریف کرده‌اند. بر این اساس، ­ضرورت تغییر نقش ادبیات و گفتمان ادبی، در فضای رسانه­ای معاصر ایران و جهان عرب، احساس شده و گام­هایی نیز در این­ جهت برداشته شده است. پژوهش حاضر به ­روش توصیفی- تحلیلی و با هدف مقایسۀ تجربۀ ادبیات دیجیتال ایران و عرب، به بررسی نمونه­هایی از شعر و رمان دیجیتال در ایران و جهان عرب و شباهت­ها و تفاوت­های شکلی و محتوایی آن­ها پرداخته است. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که علی­رغم پیشی­گرفتن تاریخی شعرا و نویسندگان دیجیتال ایرانی از عرب­ها، شکاف دیجیتالی چشمگیری با کشورهای عربی وجود دارد. از سوی دیگر، باوجود شکاف زیاد بین ادبیات دیجیتال عرب و غرب، آثار و تألیفات قابل توجهی در برخی کشورهای عربی تولید شده است. این آثار ضمن اینکه فرایندهای خلق مشارکتی یا جمعی را فعالانه‌تر دنبال می­ کنند، از نظر زیبایی‌شناسی و خلاقیت‌های شکلی و محتوایی نیز قابل اعتنا هستند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Digital literature in Iran and Arab countries (Comparative analysis of examples of works)

نویسندگان [English]

  • Ali Mostafanejad 1
  • Mahin Hajizadeh 2
  • | Abdolahad Gheibi 3
  • Abdollah Karimzadeh 4
1 , Department of Arabic Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Azarbaijan Shahid Madani University, Tabriz, Iran.
2 Professor of Department of Arabic Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Azarbaijan Shahid Madani University, Tabriz, Iran.
3 Professor of Department of Arabic Language and Literature, Faculty of Literature and Humanities, Azarbaijan Shahid Madani University, Tabriz, Iran.
4 Assistant Professor, Research Institute of Human Sciences and Cultural Studies of the Ministry of Science, Research and Technology, Tehran, Iran.
چکیده [English]


Nowadays, digital technologies have strongly influenced all aspects of our daily life via redefining our communicative practices and habits of text reading and textualizing. Accordingly, a need to change the role of literature and literary discourse in the contemporary media space of Iran and the Arab world has been felt and steps have been taken in this respect. By adopting a descriptive-analytical method, the present study sets out to make a scholarly account addressing the experience of Iranian and Arabic digital literature, exploring certain works produced by them comparatively, and discuss their degree of aesthetic creativity in terms of form and content. As the findings revealed, despite the historical precedence of Iranian digital poets and writers over Arabs, there is a significant digital division between Iran and Arab countries. Although the Arab countries are highly distant from digital literature of the West, they have produced aesthetically more creative literary works, compared to Iran. These works more actively follow the processes of participatory or collective creation, and being aesthetically creative in form and content. 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Digital Literature
  • Digital aesthetic
  • Iranian literature
  • Arab literature

عنوان مقاله [العربیة]

الأدب الرقمی فی إیران والدول العربیة (تحلیل مقارن لنماذج الأعمال)

چکیده [العربیة]

الیوم، اکتسبت التقنیات الرقمیة تأثیرًا واسع النطاق فی حیاتنا الیومیة وأعادت تعریف إجراءات الاتصال وعادات قراءة النصوص وصیاغة النصوص؛ من هذا المنطلق فقد تم الشعور بضرورة تغییر دور الأدب والخطاب الأدبی فی البیئة الإعلامیة المعاصرة فی إیران والعالم العربی، وتم اتخاذ خطوات فی هذا الاتجاه. قدبحثت الدراسة الحالیة بمنهج وصفی تحلیلی بهدف مقارنة تجربة الأدب الرقمی الإیرانی والعربی، نماذج من الشعر والروایة الرقمی فی إیران والعالم العربی وأوجه الشبه والاختلاف بینهما فی الشکل والمحتوى. تظهر نتائج الأبحاث أنه على الرغم من الأسبقیة التاریخیة للشعراء والکتاب الرقمیین الإیرانیین على العرب، إلا أن هناک فجوة رقمیة کبیرة مع الدول العربیة. من ناحیة أخرى، وعلى الرغم من الفجوة الکبیرة بین الأدب الرقمی العربی والغربی، فقد تم إنتاج أعمال وکتابات مهمة فی بعض البلدان العربیة. فی حین أن هذه الأعمال تتبع عملیات الإبداع الجماعی أو التشارکی بشکل أکثر نشاطًا ، إلا أنها جدیرة بالملاحظة من حیث الجمالیات والإبداع فی الشکل والمحتوى.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الأدب الرقمی
  • الجمالیات الرقمیة
  • الأدب الإیرانی
  • الأدب العربی

مراجع

أحمد ملحم، إبراهیم (2015). الرقمیة وتحولات الکتابة- النظریة والتطبیق-، ط1، الأردن: عالم الکتاب الحدیث للنشر والتوزیع.
أحمد ملحم، إبراهیم (2013). الأدب و التقنیة، مدخل إلى الأدب التفاعلی، إربد: عالم الکتب الحدیث .
البریکی، فاطمة (2006). مدخل إلى الأدب التفاعلی، ط1، المغرب/ لبنان:  المرکز الثقافی العربی.
انوشیروانی، علی­رضا (1389). ضرورت ادبیات تطبیقی در ایران، ویژه­نامه فرهنگستان (ادبیات تطبیقی)، شماره اول، 6- 38.
حسن­زاده، محمد (1399). «تحول دیجیتال اثربخش و لزوم همگرایی بین حوزه­های دخیل در مدیریت دانایی»، علوم و فنون مدیریت اطلاعات، دوره 6، شماره 2، 7-16.
خمار، لبیبة (2014). شعریة النص التفاعلی-آلیات السرد وسحر القراءة-، ط1، مصر: رؤیة للنشر والتوزیع.
خوارزمی، شهیندخت (1381). ایران و انقلاب دیجیتال، رسانه، سال 13، شماره 4، 36- 47.
روح­الامینی، محمود (1388). زمینه فرهنگ­شناسی تألیفی در انسان­شناسی فرهنگی و مردم­شناسی، تهران: عطار.
رومل، آلبرتو (1399). پایان مجازی؟ یک رویکرد تشریحی برای دیجیتالی بودن، ترجمه علی­اصغر تقوی، تهران: فراهنر.
زرفاوی، عمر (2013). الکتابة الزرقاء، مدخل إلى الأدب التفاعلی، الإمارات العربیة المتحدة: کتاب الرافد.
صادقی، لیلا (1400). آسیب شناسی و شعر دیجیتال، سایت http://leilasadeghi.com
صداقت­پیام، مهدی (1387). پنجمین همایش بین المللی علم و ادبیات، دنیای اقتصاد، 18 آبان، شماره 166، 32.
فاضلی، نعمت الله (1383). دانشگاه دیجیتال، انسان دیجیتال، کتاب ماه علوم اجتماعی، شماره 81، 59- 63.
فاضلی، نعمت الله (1385). دیجیتالی­شدن به سبک ایرانی و ایرانی­شدن به سبک دیجیتال، رسانه، شماره 67، 25- 47.
کریبر، گلن و مارتین، رویستون (1391). فرهنگ­های دیجیتال، درک رسانه­های جدید، ترجمه وازگن سرکیسیان، تهران: مرکز تحقیقات صدا و سیما.
کریشنر، هنر (1383). اینترنت در جهان عرب: آیا جهان عرب به سوی تشکیل «جامع‌ اطلاعاتی» گام بر می‌دارد؟، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، سال اول، شماره2، 14- 29.
کریم‌زاده، عبدالله (1398). شناخت گفتمانی فضای مجازی: خوانش­هایی تازه از دیجیتالی­شدن فرهنگ و ترجمه بر اساس چرخش­های علوم انسانی، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
نذیر، عادل (2010). عصر الوسیط أبجدیة الأیقونة دراسة فی الأدب التفاعلی الرقمی، ط1، بیروت: کتاب ناشرون.
وسترمن، جورج و مکافی، اندرو و بنه، دیدیه (1398). تحول دیجیتال، ترجمه مهدی شامی زنجانی و شادی ایراندوست، چاپ سوم، تهران: نص.
یقطین، سعید (2005). من النص إلى النص المترابط، مدخل إلى جمالیات الإبداع التفاعلی، المرکز الثقافی العربی، ط1، الدار البیضاء، المغرب/ لبنان.
یقطین، سعید (2008). النص المترابط و مستقبل الثقافة العربیة، المغرب: المرکز الثقافی العربی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار