تقنیة الاسترجاع فی شعر فاروق جویدة ورضا براهنی علی أساس نظریّة جیرار جینیت، (دراسة مقارنة)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 باحث ما بعد الدّکتوراه لمؤسّسة النخب الوطنیة الإیرانیة، قسم اللّغة العربیّة وآدابها، کلّیة الآداب، جامعة کیلان، کیلان، إیران.

2 أستاذ مشارک فی قسم اللّغة العربیّة وآدابها، کلّیة الآداب، جامعة کیلان، کیلان، إیران

چکیده

إنّ الاسترجاع عند جیرار جینیت تقنیة جدیدة من تقنیات عرض أحداث السرد ونوع من المفارقة الزمنیة یستجیر به الشاعر لربط الأحداث والشخصیّات بالزمن الماضی عند تنامی السرد أم توقّفه عند موضوع محدّد. تقنیة الاسترجاع فی الشعر السردی المعاصر فضلاً عن تخلیص السرد من الرتابة والخطیّة تساهم فی تنویر أعماق التطوّرات الدلالیّة الحاصلة فی السرد وتغییر الحالات النفسیة والاجتماعیّة للشخصیّات. یتنازل فاروق جویدة ورضا براهنی عن النظام الخطّیّ للزمن فی قصائدهما السردیة ویولیان أهمیّة بالغة لمؤشّرات الزمن الماضی فی حقول مختلفة کتدعیم حبکة بعض الأحداث واللحظات الّتی یدرکها السرد وإضاءة الجوانب الغامضة فیه. تحاول هذه الدراسة بانتهاج المنهج الوصفیّ - التحلیلیّ أن تطبّق تمظهرات الاسترجاع من منظور جیرار جینیت فی شعر فاروق جویدة ورضا براهنی، معتمدة علی مبادئ المدرسة الأمریکیّة للأدب المقارن. یدلّ مجمل نتائج البحث علی أنّ تقنیة الاسترجاع فی شعر فاروق جویدة ورضا براهنی ترتبط ارتباطاً مباشراً بشدّة الآلام والأحزان الّتی تعرّض لها الشاعران آنفاً وتساعدهما جدّاً علی معرفة جذور المشاکل وتقدیم ظروف مشابهة لها من الزمن الماضی. یأتی الاسترجاع فی شعر فاروق جویدة بأنواعه الکلّیة والداخلیة والخارجیة لسدّ فجوات الدلالة وإکمال نقائص الزمن الحاضر، غیر أنّه فی شعر رضا براهنی قد ینزع إلی تغییر دلالة الحدث فی حنایا معالجة موضوع منتمٍ إلی السرد ویلازم الإلحاح علی استرجاعات مکرّرة. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Analepse Technique in the Poetry of Farouk Gouida and Reza Baraheni based on Gérard Genette's Theory (Comparative Study)

نویسندگان [English]

  • Hamed Poorheshmati 1
  • Ismail Hoseini Ajdad 2
1 Post-Doctoral Researcher at the National Elites Foundation, Department of Arabic Language and Literature, Faculty of Literature, University of Guilan, Guilan, Iran
2 Associate Professor of Arabic Language and Literature, Faculty of Literature, University of Guilan, Guilan, Iran.
چکیده [English]

According to Gérard Genette, analepse is one of the new techniques which is utilized for presenting the events of the narrative and anachronism that the poet uses to establish the relationship between events and characters with the past when the narrative revolves around a particular subject or stops. The analepse technique in contemporary narrative poetry, along with saving the narrative from monotony and linearity, assists the clarification of the depth for semantic changes in the narrative and the changes made in the psychological and social states of the characters. In their narrative poems, Farouk Gouida and Reza Baraheni avoid the linear system of time and ascribe great importance to the features of the past in numerous fields such as strengthening the context of some of the events and comprehensible moments of the narrative and clarifying the ambiguous angles in it. By means of a descriptive-analytical approach, based on the American school of comparative literature principles, the current study aims at implementing the impacts of analepse from the Gérard Genette’s perspective in the poetry of Farouk Gouida and Reza Baraheni. As the results have indicated, the analepse technique in the poetry of Farouk Gouida and Reza Baraheni is directly related to the intensity of pain and sorrow that these two poets faced in the past. Furthermore, it assists them to know the origins of the problem and offer similar conditions for it in the past. Analepse in Farouk Gouida's poetry, with its general, internal, and external types, has emerged to fill the semantic gaps and complete the shortcomings of the present. However, in Reza Baraheni's poetry, it occasionally tends to change the meaning of the event within a subject belonging to the narrative and is accompanied by the insistence on repeated returns.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Anachronism
  • Analepse
  • Farouk Gouida
  • Reza Baraheni
  • Comparison

عنوان مقاله [العربیة]

تکنیک پس‌نما در شعر فاروق جویده و رضا براهنی براساس نظریه ژرار ژنت (بررسی تطبیقی)

چکیده [العربیة]

پس‌نما نزد ژرار ژنت تکنیک جدیدی از تکنیک‎های ارائة رخدادهای روایت و نوعی زمان‎پریشی است که شاعر برای برقراری ارتباط میان رخ‎دادها و شخصیت‎ها با زمان گذشته در مواقعی که روایت پیرامون موضوع خاصّی گسترش می‎یابد، یا متوقف می‎شود، به آن روی می‌آورد. تکنیک پس‌نما در شعر روایی معاصر افزون بر نجات روایت از یکنواختی و خطّی‎بودن، به‎روشنی عمق تحوّلات معنایی روایت و تغییر حالت‌های روان‎شناختی و اجتماعی شخصیت‎ها کمک می‎کند. فاروق جویده و رضا براهنی در قصاید روایی خود، از نظام خطّی زمان خودداری می‌کنند و در زمنیه‌های مختلفی همچون تقویتِ بافت پاره‌ای از رخ‌دادها و لحظه‌های قابل درک روایت و روشن‌سازی زوایای مبهم در آن، به شاخصه‌های زمان گذشته اهمّیت بسیاری قائل می‌شوند. نوشتار پیش رو با استفاده از رویکرد توصیفی - تحلیلی، براساس اصول مکتب ادبیات تطبیقی آمریکا، می‎کوشد تا جلوه‎های پس‌نما را ازمنظر ژرار ژنت در شعر فاروق جویده و رضا براهنی اجرا نماید. خلاصة نتایج پژوهش نشان می‎دهد که تکنیک پس‌نما در شعر فاروق جویده و رضا براهنی با شدّت دردها و اندوه‎هایی که این دو شاعر در گذشته با آن روبه‎رو شدند، ارتباط مستقیمی دارد و به آن‎ها بسیار کمک می‎کند تا ریشه مشکلات را بشناسند و شرایط مشابهی برای آن در زمان گذشته ارائه دهند. پس‌نما در شعر فاروق جویده با انواع کلّی، درونی و بیرونی خود، برای پرکردن شکاف‎های معنایی و تکمیل کاستی‎های زمان حال می‌آید، ولی آن در شعر رضا براهنی گاهی به تغییر معنایی واقعه در لا‎به‎لای موضوعی متعلّق به روایت گرایش دارد و با اصرار بر بازگشت‎های مکرّر همراه است.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • زمان‎پریشی
  • پس‌نما
  • فاروق جویده
  • رضا براهنی
  • تطبیق

مراجع

أحمد، مرشد (2005). البنیة والدلالة فی روایات إبراهیم نصرالله. الطبعة الأولی. بیروت: المؤسّسة العربیّة للدراسات والنشر.
اسلامی، شهین (1390). بررسی رئالیسم جادوئی در آثار داستانی رضا براهنی. پایان‎نامه کارشناسی ارشد، استاد راهنما: علی محمدی. همدان: دانشگاه بوعلی سینا.
انصاری، نرگس (1437). فاروق جویدة دراسة أسلوبیة فی شعره الملتزم. مجلّة اللغة العربیّة وآدابها. جامعة فردیس فارابی التابع لجامعة طهران، 1 (1)، 47-27.
الباتول، عرجون (2009). شعریّة المفارقات الزمنیّة فی الروایة الصوفیّة التجلیّات لجمال الغیطانی أنموذجاً. رسالة ماجستیر. إشراف عمیش عبد القادر. الجزائر: جامعة حسیبة بن بو علی الشلف.
بحراوی، حسن (1990). بنیة الشکل الروائی (الفضاء – الزمن – الشخصیة). الطبعة الأولی. بیروت: المرکز الثقافی العربی.
براهنی، رضا (1363). غم‎های بزرگ ما. چاپ نخست. تهران: چاپ نگاه.
براهنی، رضا (1366). اسماعیل (یک شعر بلند). تهران: مرغ آمین.
براهنی، رضا (1374). خطاب به پروانه‎ها (شعر) و چرا من دیگر شاعر نیمایی نیستم (بحثی در شاعری). تهران: نشر مرکز.
برنس، جیرالد (2003). قاموس السردیّات. الطبعة الأولی. القاهرة: میریت للنشر والمعلومات.
بورحشمتی، حامد؛ همّتی، شهریار (1399). أنماط سردیّة الزمن فی شعر محمّد عفیفی مطر؛ قصیدة «خطوات مقتلعة» نموذجاً. مجلّة أدب عربی. جامعة طهران. 12 (3)، 119-142.
جنداری، إبراهیم (2013). الفضاء الروائی فی أدب جبرا إبراهیم جبرا. الطبعة الأولی. دمشق: دار تموز.
جویدة، فاروق (1991). المجموعة الکاملة. الطبعة الثالثة. القاهرة: مرکز الأهرام للترجمة والنشر.
جینیت، جیرار (1997). خطاب الحکایة بحث فی المنهج. ترجمة محمّد معتصم وعبد الجلیل الأزدی وعمر حلی. الطبعة الثانیة. القاهرة: الهیئة العامّة للمطابع الأمیریّة.
جینیت، جیرار (2000). عودة إلی خطاب الحکایة. ترجمة محمّد معتصم. الطبعة الأولی. بیروت: المرکز الثقافیّ العربیّ.
حسنی، محمود (1999). بناء المکان فی سداسیة الأیام لإیمیل حبیبی. مجلّة علامات فی النقد. النادی العربی. السعودیة، 10 (34)، 178-199.
حفیظة، قادی (2015). الصورة الشعریة فی قصیدة بقایا لفاروق جویدة-أنموذجاً. رسالة ماجستیر. الجزائر: جامعة البویرة.
رضوان، أحمد شوقی عبد الجواد (1999). مدخل إلی الدرس الأدبی المقارن. الطبعة الأولی. بیروت: دار العلوم العربیّة.
روشنفکر، کبری؛ آذرنیا، فرشته (2017). الزمن الروائی فی روایة «رماد الشرق» لواسینی الأعرج. مجلّة إضاءات نقدیّة. 7 (25). صص 43-9.
زیتونی، لطیف (2002). معجم مصطلحات نقد الروایة. الطبعة الأولی. بیروت: مکتبة لبنان ناشرون.
شتیح، الخنساء (2016). وظائف العنوان فی شعر «فاروق جویدة». رسالة ماستر. إشراف عبد القادر رحیم. الجزائر: جامعة محمّد خیضر بسکرة.
شفق، اسماعیل؛ بحرانی، بلال (1398). جریان شعر زبان در دهه‎ی هفتاد، با تاکید بر شعر رضا براهنی. مجلّه شعرپژوهی (بوستان ادب)، دانشگاه شیراز، 11 (2)، 162-141.
العتیبی، منیر بهار (2015). البنیة الزمکانیة فی روایات ولید الرجیب (دراسة وصفیة تحلیلیة). رسالة ماجستیر. إشراف جمانة مفید السالم. الأردن: جامعة الشرق الأوسط. 
عوض الله، مها حسن یوسف (2002). الزمن فی الروایة العربیّة (1960-2000). أطروحة دکتوراه. إشراف محمود السمرة. الأردن: الجامعة الأردنیّة.
غیبی، عبد الاحد؛ قائمی، مرتضی؛ صمدی، مجید؛ رحیم‎زاده، یوسف (1393). هویّت اسلامی – عربی و استکبارستیزی در اشعار فاروق جویده ونقش او در بیداری اسلامی. نشریه ادبیات پایداری کرمان،  6 (11)، 309-332.
قاسم، سیزا (2004). بناء الروایة دراسة مقارنة فی «ثلاثیّة» نجیب محفوظ. القاهرة: مکتبة الأسرة.
قری، عالیة (2018). آلیات المفارقة الأسلوبیة فی دیوان «دائماً أنت بقلبی» لـ «فاروق جویدة». مجلّة فتوحات، جامعة خنشلة. (5)، 161-185.
محمدی‎نسب، سمیه (1393). بررسی و تبیین مؤلّفه‎های شعر پست مدرنیستی در اشعار رضا براهنی، علی باباچاهی و یدالله رویایی. پایان‎نامة کارشناسی‎ارشد. استاد راهنما: جلیل شاکری. رفسنجان: دانشگاه ولی عصر (عج) رفسنجان.
المرزوقی، سمیر؛ شاکر، جمیل (1986). مدخل إلی نظریة القصّة تحلیلاً وتطبیقاً. بغداد: دار الشؤون الثقافیة العامّة.
وهبه، مجدی؛ المهندس، کامل (1984). معجم المصطلحات العربیّة فی اللغة والأدب. الطبعة الثانیة. لبنان: مکتبة لبنان.
هاشمی، نجمه السادات (1390). بررسی انتقادی صنایع بدیعی در شعر چهار شاعر معاصر (یدالله رؤیایی، رضا براهنی، محمدرضا شفیعی کدکنی، محمد حقوقی). پایان‎نامة کارشناسی‎ارشد. استاد راهنما: علیرضا فولادی. کاشان: دانشگاه کاشان.
یقطین، سعید (1997). تحلیل الخطاب الروائی (الزمن – السرد – التبئیر). الطبعة الثالثة. بیروت: المرکز الثقافی العربی للطباعة والنشر والتوزیع.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار