نقد و بررسی تطبیقی تزاحم تصاویر در شعر منوچهری دامغانی و ابن خفاجه اندلسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

چکیده
«تزاحم تصاویر»: پدیده­ای ادبی و نتیجة کوشش شاعران برای انباشته کردن و در کنار هم چیدن هرچه بیشتر تصویرها و صور خیال در کمترین ابیات است. این پدیده در شعر شاعران اواخر قرن چهارم و اوایل قرن پنجم نمود بیشتری یافته و به عنوان یکی از عوامل مهم تقلید و عدم نوآوری در شعر شاعران این دوره معرّفی شده است. از میان شاعران این دوره، می­توان اشعار منوچهری در ادب فارسی و ابن خفاجه اندلسی در ادبیات عرب را مورد تطبیق و بررسی قرار داد.
پژوهش حاضر در پی آن است تا با نگرشی تحلیلی و تطبیقی و با تکیه بر مکتب آمریکاییِ ادبیات تطبیقی، شعر دو شاعر مذکور را بررسی کرده و مظاهر و عوامل تزاحم تصاویر موجود در شعر ایشان را استخراج نماید. نتــایج پژوهش، نشان می­دهد که مقولة تزاحم تصاویر در هر دو وجه آن؛ یعنی «تزاحم تصویر با تصویر» و «تصویر با موضوع» ناشی از عواملی چون ضعف محور عمودی، صبغة اشرافیّت، تصویرگرا بودن شاعر، عدم آگاهی شاعر به موضوع وصف خود، عدم تناسب میان تصویر با زمینه­های موضوعی و عاطفی است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

تراکم الصُور البلاغیّة فی شعر المنوتشهری الدامغانی وابن خفاجة الأندلسی

چکیده [English]

الملخّص
تراکم الصور البلاغیة هی ظاهرة أدبیّة تنجم عن سعى الشاعر لتکدیس ورصف الصور البلاغیّة فی أقلّ الأبیات الشعریّة. أبرز الظهور لهذه الظاهرة قد وقع فی أواخر القرن الرابع الهجری وأوائل القرن الخامس الهجری وقد عُرفت کإحدى الأسباب الرئیسة للمحاکاة وعدم الإبداع فی شعرالشعراء المنتمین إلى هذا الطور. من جملة هؤلاء الشعراء الذین یمکن الدراسة والتطبیق فی شعرهم هما المنوتشهری الدامغانی فی الأدب الفارسی وابن خفاجة الأندلسی فی الأدب العربی. ما یروم إلیه هذا البحث؛ هو دراسة شعر هذین الشاعرین واستخراج عوامل «تراکم الصور» و أشکالها الموجودة فی شعرهما، وستتمّ هذه العملیّة فی ظلّ رؤیة تحلیلیة – تطبیقیة بالاستناد إلى المدرسة الإمریکیة للأدب المقارن. مما توصّل إلیه هذا البحث هو أنّ؛ ظاهرة تراکم الصور البلاغیة بنوعَیها: «التناقض بین الصُوَر» و«التناقض بین الصورة والموضوع» تنشأ من عدة عوامل؛ منها: الضعف فی عمودِ الشعر، الطابع الأرستوقراطی للشاعر و التصویریة عند الشاعر، وکذلک عدم انتباه الشاعر إلی موضوع الوصف، وأخیراً عدم التناسقِ بین الصور والمضمون والأجواء العاطفیة للقصیدة.
 
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الکلمات الدّلیلیة: تزاحم الصور البلاغیة
  • التصویریة
  • عمود الشعر
  • المنوچهری
  • ابن خفاجة