نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار گروه و زبان ادبیّات عربی، دانشگاه رازی کرمانشاه
2 کارشناس ارشد زبان و ادبیّات عربی، دانشگاه رازی کرمانشاه
چکیده
مقایسة عیون الأخبار ابن قتیبه و شاهنامه فردوسی نشان میدهد که فنون نبرد در ایران پیش از اسلام از مبانی نظری خاصی برخوردار بوده است. از جمله آن مبانی نظری میتوان به آرایش سپاه اشاره کرد که مواردی مانند استقرار پیادهگان، سواران، فیلسواران، جنگجویان چپ دست، قلب، میمنه، میسره، مقدّمه و ساقة لشگر را در برمیگیرد. ایرانیان پیش از اسلام، روانشناسی جنگ و تاکتیکهای نظامی آن را به خوبی میدانسته و برای تشخیص زمان و مکان حمله، استقرار سپاه، با توجه به وزش باد، تابش خورشید، دسترسی به آب و آذوقه، حفظ اطّلاعات، شبیخون و دفاع، تسخیر قلعهها، تقویت روحیۀ سربازان و تضعیـف روحیة دشمن از فنون ویژهای بهرهمند بودهاند. از مقایسه این دو اثر، افزون بر روشن شدن برخی مبانی نظری مـربوط به ارتش ایران، معلوم میگردد که شـاهنامه فردوسی در بخش نظامی و آداب سپاهیگری از آیینها و فرهنگ ایران پیش از اسلام تأثیر پذیرفته است. در این مقاله با استفاده از روش تاریخی -تحلیلی، سر نخهایی از ساختار و مبانی نظری ارتش ایران ارائه داده، نشان دادهایم که حکیم توس در نقل منابع خود یعنی خداینامهها، امین بوده است.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
دراسة مقارنة فی آداب الحرب مرتکزة علی عیون الأخبار والشاهنامه
نویسندگان [English]
- وحید سبزیان بور 1
- کاوه قنبری 2
چکیده [English]
عندما نقارن أدب الحرب فی عیون الاخبار مع نظیره فی الشاهنامه یتبیّن لنا أن أدب الحرب وفنونه فی العهود القدیمة من تاریخ إیران،کان یتّبع مبادئاً خاصة متقدّمة؛ بما فیها أساسیَّات تصفیف الجیش التی کانت تحتوی علی حشد البیادق والخیَّالات وراکبوالفیلة والجند العسر، والقلب والمیمنة والمیسرة والمادَّتین. وکان للجیش الإیرانی علم التخطیطات العسکریة وعلم نفس الحرب؛ وکان یستفید من فنون خاصة لتحدید الوقت وتوقیت الزحف المناسب، وحشد الجیش وفقا لهبوب الریاح وضوء الشمس وتوفیر المیاه والعتاد، والحفاظ علی المعلومات، ودسائس البیات والدفاع ضدها، وفتح الحصون، وأخیرا رفع معنویات الجنود وزرع الیأس فی قلب العدوّ. ومع مقارنة المؤَلَّفَین، إضافة إلى التعرف على بعض القواعد وآداب إیران القدیمة للحرب، یظهر لنا أن الشاهنامه بالتحدید فی مجال فنون الحرب خلافا لبعض الباحثین، فقد تأثرت بالآداب والثقافة الإیرانیة القدیمة. ومن خلال المقارنة بین الکتابین اللذین ذکرناهما أعلاه وباستخدام الأسلوب التأریخی والتحلیلی إننا نرید أن نعطی مؤشرات من الجیش الإیرانی فی العهود القدیمة، وما إلی ذلک سنشیر إلی أن الفردوسی کان أمیناً فی نقل مصادره المعروفة فی خداینامه.
کلیدواژه‌ها [English]
- الکلمات الدّلیلیة: أدب المقارن
- جیش إیران القدیم
- عیون الأخبار
- الشاهنامة
- ابن قتیبة
- الفردوسی
)