بازتاب فلسفه در شعر شفیعی کدکنی (براساس رویکرد اگزیستانسیالیسم)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد ماکو، دانشگاه آزاد اسلامی، ماکو، ایران

2 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم، قم، ایران.

3 استادیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکدi ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

چکیده

فلسفه و ادبیات هرچند متعلّق به دو حوزة متفاوت علم و هنر هستند که هدف یکی کشف دانش و دیگری خلق زیبایی و لذّت‎بخشی است، با این‌همه ارتباط‌هایی نیز بین این دو حوزه وجود دارد. ادبیات گاهی جلوه‌گاه افکار و اندیشه‌های فلسفی و تفسیر و تبیین این افکار می‌شود و شاعران و نویسندگان برای غنائی معنایی و محتوایی آثار خود افکار فلسفی را در آثار خود وارد می‌کنند و هم‌زمان، فلسفه برای سهولت انتقال، به زبان ادبیات و هنر نیاز دارد. افکار فلسفی در قالب زبان ادبی دل‌نشین‌تر و زیباتر، قابل بیان است. در نوشتار پیش رو پس از بحثی درمورد رابطة فلسفه و ادبیات به بحث درمورد افکار فلسفی شفیعی کدکنی با تکیه بر اگزیستانسیالیسم پرداختیم. دیدگاه‌های وجودی در اشعار شفیعی کدکنی به‎شکلی گسترده وارد شده است و این اندیشه‌ها در بسیاری موارد بر پاره‌ای از اشعار شاعر، نظام و وحدت معنایی بخشیده است و شاعر، فکری فلسفی را در این اشعار پرورده است. دیدگاه‌های فلسفی شفیعی همچون اومانیسم، آزادی فلسفی، وانهادگی انسان، حق انتخاب و آزادی انسان و... سبب غنای محتوایی و اندیشگی اشعار او شده است. روش پژوهش حاضر توصیفی- تحلیلی است و تلاش شده است تا نمودهای اندیشه‌های فلسفی در اشعار شفیعی کدکنی، از متن استخراج شده و مورد بحث و بررسی قرار گیرد. نتایج پژوهش حاضر، نشانگر این است که اگزیستانسیالیسم و دیدگاه‌های اگزیستانسیالیستی بخش قابل‌توجّهی از رویکرد فکری شفیعی کدکنی را به خود اختصاص داده و او از اصول این مکتب فکری همچون؛ آزادی انسان، تعهّد و مسئولیت، اختیار و انتخاب، انسان‌گرایی و... در جهت غنای محتوایی شعر خود بهره برده و به برخی اشعار خود، رنگی فلسفی زده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Investigation in the Relation between Philosophy and Literature in Shafii Poems (with Emphasis to Existentialism)

نویسندگان [English]

  • Yagub Noruzi 1
  • Askar Babazadeh Aghdam 2
  • Majid Mohammadi 3
1 Assistant Professor of Persian Language and Literature Dept, University of Islamic Azad University, Maku branch, Iran
2 Assistant Professor of Department of Arabic language and literature, University of Mystery and Quran Studies, Qom, Iran.
3 Assistant Professor of Department of Arabic Language and Literature, University of Razi, Kermanshah, Iran
چکیده [English]

although the philosophy and literature each other belong to the other branches of scince and art and this two branchs have a different purpose when literature have a aesthetic fiction and philoshophy fallow the discovery of knowledge but have a some relation between these two. Literature some time be Reflection of philosophical concepts and poets for a thematic richness of his arts embellish poems with a philosophical ideas.in the other hand poets as a Thoughtful people, bring his philosophic point views in his poems. In this article in addition to above topics, will discuss about shafii kadkanis philosophic point views. And will try bring his view of points about man, existence, meaning of life, determinism and authority, philosophical release and some other related topic. In the end we came to the conclusion that this point views result to the richness of his poem.This thoughts widespread in Shafii kadkani poems and who bring thoughts about humanism, existance, freedom and etc in his poems that shows his existentialist Thoughts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Comparative Literature
  • philosophy
  • Existentialism
  • Shafii Kadkani
  • Poem

عنوان مقاله [العربیة]

صدی الفلسفة فی شعر محمد رضا شفیعی کدکنی (علی أساس النزعة الوجودیة)

چکیده [العربیة]

علی‌ رغم من أن الفلسفة والأدب ینتمیان إلی مجالین مختلفین فی‌ العلم والفن؛ یهدف أحدهما کشف العلم والآخر الجمال والمتعه. لاتزل هناک علاقات بینهما. الأدب فی بعض الأَحیان یکون مشهد الأفکار الفلسفیة وتبیینها. والشعراءِ والکتّاب یستعلمون هذه الأَفکار فی آثارهم ثراء لأعمالهم العلمیّه والأدبیَّه. بینما تحتاج الفلسفة باللّغة والأدب لسهولة إنتقاله وتکون الأفکار الفلسفیّة فی جرّ اللّغة الأدبیّة أکثر جمالا ومتعة. فی هذا المقال بعد دراسة الطاقة بین الفلسفة والأدب نناقش الأفکار الفلسفیّة للشفیعی الکدکنی إعتماداً علی الوجودیّة. قد دخل آراءِ الوجودیَّة علی نصاق واسع فی قصائد الشفیعی وفی کثیر من الأحیان أعطت هذه الافکار معنی لبعض قصائد الشاعر وقد طوّر الشّعر فکره الفلسفیّة فی هذه القصائد. قد سببت النظرات الفلسفیّه للشفیعی مثل إلانسانیّة والحریّة الفلسفیّة والتمنّی من إلانسان والأختیار والحریّة ثراء فی مضمون أشعاره. إنّ منهج المَبحث الحاضر وصفیّ –تحلیلیّ وقد حاول الکاتب بأن یستخرج من النصّ تجلیّات الأفکار الفلسفیّة فی قصائد الشفیعی الکدکنی ویناقش فیها؛ والحاصل من المقالة هو إنّ النظر الوجودیّة والوجودیّة تحتل جزوا هاما من النهج الفلسفی للشفیعی وهو أحد مبادی هذه المدرسة الفکریّة، مثل استخدام حریّة الإنسان والالتزام والمسؤولیّه والإرادَه والاختیارِ و... للثراءِ فی فحوی شعره وإضفاء لون فلسفی علی بعض قصائده.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الأدب المقارن
  • الفلسفة
  • الوجودیّة
  • الشفیعی الکدکنی
  • الشعر

مراجع

ابراهیمیان، حسین (1381). انسان‌شناسی، اسلام-اگزیستانسیالیسم- اومانیسم. تهران: نشر نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری معاونت امور اساتید و دروس معارف اسلامی.
احمدی، بابک (1381). هایدگر و تاریخ نیستی. تهران: نشر مرکز.
ارسطو (1343). فن شعر. ترجمة عبدالحسین زرین‌کوب. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
انوشیروانی، علی‎رضا (1392). مطالعات بینارشته‌ای ادبیات تطبیقی. ادبیات تطبیقی (فرهنگستان زبان و ادب فارسی)، (7)، 3-9.
اونامونو، میگل. د (1394). درد جاودانگی. ترجمة بهاءالدین خرمشاهی. تهران: ناهید.
جعفری، محمدتقی (1381). امام حسین شهید فرهنگ، پیشرو انسانیت. تهران: مؤسسة تدوین و نشر آثار علامه جعفری.
جمال‎پور، بهرام (1371). انسان و هستی. تهران: هما.
دیچز، دیوید (1373). شیوه‌های نقد ادبی. ترجمة غلامحسین یوسفی و محمدتقی صدقیانی. چاپ چهارم. تهران: علمی.
روزبه، محمدرضا و دانیاری، کیانوش (1396). اگزیستانسیالیسم شعری و نحوه تحقق آن با تمهیدات بیانی. کاوش‎نامه، 18 (34)، 95-125.
زینی‎وند، تورج (1392)، ادبیات تطبیقی: از پژوهش‎های تاریخی-فرهنگی تا مطالعات میان‎رشته‎ای. فصلنامه مطالعات میا‎ن‎رشته‎ای، 5 (3)، 35-21.
سارتر، ژان پل (1391). اگزیستانسیالیسم و اصالت بشر. ترجمة مصطفی رحیمی. تهران: نیلوفر.
سارتر، ژان پل (1384). تهوّع. ترجمة امیرجلال‏الدین اعلم. چاپ هشتم. تهران: نیلوفر.
سید حسینی، رضا (1391). مکتب‌های ادبی. جلد 2. چاپ شانزدهم. تهران: نگاه.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1392). جهان در مقدم صبح بهاران (یک‌صد و یک شعر منتشرنشده از شفیعی کدکنی). مجلة بخارا، 15 (98)، 6-59.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1376). آیینه‌ای برای صداها. چاپ اول. تهران: سخن.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1377). شعر جدولی (آسیب‌شناسی نسل خردگریز). مجلة بخارا، (1)، 59-47.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1385). هزارة دوم آهوی کوهی. چاپ چهارم. تهران: علمی.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1387). بهار کاغذین (پنجاه شعر چاپ‌نشده شفیعی کدکنی). مجله بخارا، (68-67)، 7-32.
عباسی، حبیب‌الله (1378). سفرنامه باران. تهران: روزگار.
فتوحی، محمود (1377). هزارة دوم شعر فارسی. کتاب ماه ادبیات و فلسفه، (17)، 20-23.
فلین، توماس (1390). اگزیستانسیالیسم. ترجمة حسین کیانی. تهران: بصیرت.
کلنبرگ، جیمز (1384). کرکگور و نیچه. ترجمة ابوتراب سهراب و الهام عطاردی. تهران: نگاه.
کمالی، سید مجید (1390). پیوند پدیدارشناسی و هرمنوتیک در هستی‌شناسی هایدگر. خوانشی از کتاب هستی و زمان هایدگر. کتاب ماه فلسفه، (44)، 16-27.
کوندرا، میلان (1385). رمان، حافظه و فراموشی. ترجمه خجسته کیهان. چاپ اول، تهران: علم.
مجتهدی، کریم (1387). ملاحظاتی در رابطة احتمالی فلسفه و ادبیات. نشریة‌ فرهنگ، (65)، 99-130.
مصلح، علی‌اصغر (1387). فلسفه‌های اگزیستانس. چاپ دوم، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
مک کواری، جان (1377). فلسفة وجودی. ترجمة محمد سعید حنایی. تهران: هرمس.
ملکیان، مصطفی (1373). تاریخ فلسفة غرب. جلد چهارم. قم: حوزه و دانشگاه.
نوالی، محمود (1386). فلسفه‌های اگزیسـتانس و اگزیستانسیالیسـم تطبیقـی. تبریـز: دانشـگاه تبریز.
وزیری، علینقی (1329). زیبایی‌شناسی در هنر و طبیعت. تهران: دانشگاه تهران.
هرگنهان، بی.آر (1397). درآمدی بر تاریخ روان‎شناسی. ترجمه یحیی سید محمدی. تهران: ارسباران.
یاسپرس، کارل (1390). زندگی‎نامه فلسفی من. ترجمه عزت‌الله فولادوند. تهران: هرمس.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار