الابن والأب فی القصتین «رستم وسهراب» و«بدرالدین وعجیب» (دراسة عناصرهما)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 أستاذ مساعد فی قسم اللّغة الفارسیة وآدابها، کلّیّة العلوم الإنسانیة، جامعة پیام نور، تهران، إیران

2 أستاذ مساعد فی قسم اللّغة العربیة وآدابها، کلّیّة العلوم الإنسانیة، جامعة پیام نور، تهران، إیران

چکیده

یلفتنا دراسة الأساطیر والأعمال الأدبیة القدیمة والحدیثة، أنّنا نقرأ قصصاً موضوعها الصراع بین الأقارب؛ وخاصة بین الابن والأب. یعبّر عن هذا الموضوع بأشکال عدّة منها: الأسطورة والمأساة والسرد الدینی والملحمة والخرافة. وهی قریبة من بعضها البعض فی العناصر، والبنیة ولدیها فی الوقت عینه خصائصها الخاصة التی تقسّم بها وتمیّزها عن غیرها، لذلک نظراً لأهمیة هذا الموضوع، تشیر الدراسة هذه، إلی دراسة الابن والأب فی القصتین؛ قصة رستم وسهراب من قصص شاهنامه الفارسی وقصة بدر الدین وعجیب من قصص ألف لیلة ولیلة العربی. وبما أنّ هاتین القصتین تمثلان نوعین مختلفین من الأدب. اعتمدنا فی هذه الدراسة علی المنهج التحلیلی- الوصفی حسب منهج المقارنة علی طریقة المدرسة الأمریکیة فی الأدب المقارن. یمکننا رؤیة الهیکل العام للقصتین من خلال الترکیز علی موضوعهما وهو دراسة الابن والأب، علماً بأنّ أحدهما یمثل مأساة والأخری هی أسطورة. تشیر نتائج دراستنا إلی أنّ القصتین اشترکتا فی توظیف عناصر القصة، وتشابهت فی بدایتهما وفی التنویر النهائی أمّا الاختلاف فی کیفیة المعالجة التی بدات قضیة وطنیة عند سهراب، وفی حین بدات صراعا شخصیا عند عجیب، فخاتمة قصة رستم وسهراب تراجیدیة مأساویة بعد أن عرف الأب ابنه وقصة بدر الدین وعجیب کانت نهایتها مفرحة سعیدة. وفی النتیجة لاتخلو القصتان معاً من الفوائد التعلیمیة والأخلاقیة.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

The son and the father in “Rostam and Sohrab” and “Badr al-Din and Ajib” (A study of their elements)

نویسندگان [English]

  • Mahmood Kamali 1
  • Eisa Zare darniyani 2
1 Assistant Professor of Department of Persian Language and Literature, Faculty of Humanities, University of Payam noor, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Department of Arabic Literatures, Faculty of Humanities, University of Payam noor, Tehran, Iran
چکیده [English]

Research on myths and old or new literary works leads to stories about the battle between relatives, especially the battle between the son and the father. These stories have emerged in multiple genres including, myths, tragedies, epics, and religious narratives. When it comes to form and structure, they have a lot of similarities, however, they are significantly different in their particular characteristics that distinguish them from others. For instance; the story of Rostam and Sohrab in Shahnameh and the story of Badr-al-din and Ajaib from the stories of One Thousand and One Nights which belong to two different literary types. This research, considering that one is a tragedy and the other is a myth, examines their similarities and differences. This research is conducted using an analytical-descriptive method and is based on the American school of comparative literature studies. It. Precisely, targets the general structure of the two stories by emphasizing the subject of the son-father battle. As the findings have indicated, the two stories are similar in elements and some themes Such as the anonymity of the father, marriage for one night, the absence of the father and searching him, the quarrel between the son and the father, etc. However, the difference between the two stories is in the manner of the quarrel. Additionally, the battle in the story of Rostam and Sohrab is a national issue, but in the story of Badr-al-din and Ajib, it is considered as a personal issue. In the story of Rostam, the proposal of marriage is by a woman means Tahmineh and ,finally, the two stories are full of educational, training and moral benefits.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Son and Father
  • Shahnameh
  • One Thousand and One Nights
  • Rostam and Sohrab
  • Badr-al-din and Ajib

عنوان مقاله [العربیة]

پدر و پسر در داستان‌ «رستم و سهراب» و داستان «بدرالدین و عجیب» (بررسی ساختار آن دو)

چکیده [العربیة]

پژوهش درباره اسطوره‌ها و آثار ادبی قدیم و جدید، ما را متوجه داستان‌هایی می کند که موضوع آن نبرد بین خویشان به ویژه نبرد بین پسر و پدر است. این داستان‌ها به صورت‌های گوناگونی از جمله اسطوره، تراژدی، حماسه و روایات دینی به وجود آمده‌اند. آنها در شکل و ساختار شبیه به هم هستند اما ویژگی‌های خاص خود را دارند که آنها را از بقیه ممتاز می کند؛ مانند داستان رستم و سهراب شاهنامه و داستان بدرالدین و عجیب از داستان‌های هزار و یک شب که از دو نوع مختلف ادبی هستند و این پژوهش با توجه به اینکه یکی تراژدی و دیگری افسانه است، به بررسی شباهت‌ها و تفاوت‌های آنها پرداخته می شود. این پژوهش با روش تحلیلی - توصیفی با محوریت مکتب آمریکایی در ادبیات تطبیقی به ساختار کلی دو داستان با تاکید بر موضوع پسر و پدر می‌پردازد. یافته‌های پژوهش نشان‌دهنده آن است که دو داستان در عناصر و بعضی از موضوعات شباهت دارند؛ مانند گمنامی پدر، ازدواج به مدت یک شب، غیبت پدر و جستجوی او، نزاع پسر و پدر و... اما اختلاف دو داستان در چگونگی نزاع است و همچنین نبرد در داستان رستم وسهراب یک قضیه ملی است اما در داستان بدرالدین وعجیب قضیه شخصی است و پیشنهاد ازدواج در داستان رستم از سوی زن یعنی تهمینه است و... در نهایت دو داستان آکنده از فواید تعلیمی، تربیتی و اخلاقی‌اند.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • پدر و پسر
  • شاهنامه
  • هزار و یک شب
  • سهراب و رستم
  • بدرالدین و عجیب
أحلام، عبداللطیف هادی (2004). اللغة فی القصة القصیرة. بیروت: دارالبیضاء.
اخوت، احمد (1371). دستور زبان داستان. تهران: نشر فردا.
بیگ‌زاده، خلیل (1397). «دراسة مقارنة للتبئیر السردی من وجهة نظر جیرار جینیت». کاوش‌نامه ادبیات تطبیقی، 8 (32)،51-67.
پاتر، آنتونی (1384). نبرد پدر و پسر در ادبیات جهان. ترجمة محمود کمالی. تهران: ایدون.
تسوجی تبریزی، عبداللطیف (1383). هزار و یک شب. تهران: هرمس.
جاسم، فاطمة عیسی (2005). غائب طعمة فرمان روائیا. بغداد: دارالشؤون الثقافیة.
خانلری، جواد (1395). بررسی تاریخی نقش تخیل و خیال در دو داستان ألف لیله و لیله و رسالة حیبن یقظان. فصلنامه مطالعات تاریخ و تمدن ایران و اسلام، 1 (1)، 40-51.
الخصوصی، سعید علی (1951). ألف لیلة ولیلة. الأزهر: المطبعة والمکتبة السعیدیة.
دارابی، جعفر (1384). نظریههای روانشناسی شخصیت. تهران: آییژ.
رسمی، عاتکه؛ رسمی، سکینه (1395). مقایسه نبرد پدر و پسر در داستان های رستم و سهراب و کوراوغلو و کرداوغلو. فصلنامه فرهنگ و ادبیات عامّه، 4 (11)، 175-194.
رشدی، رشاد (1975). فن القصة القصیرة.بیروت: دار العودة.
الزغول، عارف أحمد (2013). مأساة سهراب ورستم/ دراسة تتبعیّة وصفیة.مجلة اتحاد الجامعات العربیة للآداب، (1)، 905-933.
زیتونی، لطیف (2002). معجم مصطلحات نقد الروای. لبنان: مکتبة ناشرون.
سلامی، محمود؛ پنجه‌شاهی، پرستو (1390). بررسی تطبیقی نبرد پدر و پسر در دو افسانه ژرمنی و ایرانی، رستم وسهراب، هیلد براند و هادوبراند. فصلنامه مطالعات ادبیات تطبیقی، 5 (16)، 99-117.
شکری، غالی (1970). ادب المقاومة. القاهرة: دار المعارف.
الضبع، مصطفی (1990). استراتیجیة المکان. القاهرة: الهیئة المصریة العامة لقصور الثقافة.
عباسی، علی (1385). پژوهشی بر عنصر پی رنگ. مجله پژوهش زبان‌های خارجی، 12 (33)، 103-85.
عجلی، سارا؛ خاتمی، سید احمد؛ اسماعیل­پور مطلق، ابوالقاسم (1399). تحلیل تطبیقی سهراب در شاهنامه و ببهروواهن در مهابهارت. مجلة پژوهشنامه ادب حماسی، 16 (1)، 211-230.
عظیمی والأخرون (1389). تحلیل العناصر القصصیة فی قصة مقعد رونالدو للقاص الفلسطینی المعاصر، محمود شقیر. مجلة الجمعیة الایرانیة للغة العربیة وآدابها، (14)، 19-35.
علوش، سعید (1985). معجم المصطلحات الادبیة المعاصرة. بیروت: دارالکتاب العربی.
علیزاده، ناصر؛ آیدنلو، سجاد (1385). بازشناسی مضمون حماسی، اساطیری رویارویی پدر و پسر در روایتی از تذکرة الأولیاء. فصلنامه پژوهش­های ادبی، (12 و 13)، 191-208.
فاتح، عبدالسلام (1991). الحوار القصصی، تقنیاته وعلاقاته السردیة. بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات.
الفردوسی، ابوالقاسم (1932). الشاهنامه. مترجم: الفتح بن علی البنداری (مصصح: عبدالوهاب عزام). القاهرة: مطبعة دار الکتب المصریة.
فردوسی، ابوالقاسم (1376). شاهنامه. به­تصحیح سعید حمیدیان. تهران: قطره.
قاسمی اصل، زینب (1391). بررسی عناصر داستانی الف لیلة ولیلة. استاد راهنما جواد اصغری. پایان‎نامة کارشناسی‏ارشد. تهران: دانشگاه تهران.
القبانی، حسن (1979). فن کتابة القصة. بیروت: دارالجیل.
کمالی، محمود (1388). بررسی تطبیقی داستان رستم و سهراب با برخی موارد مشابه در اساطیر جهان. مجلة پژوهش زبان‌های خارجی، (55)، 117-129.
لحمدانی حمید (1989). أسلوبیة الروایة مدخل النظری. مصر: دارالبیضاء.
محمدی، حسین؛ حسن‌زاده دستجردی، افسانه؛ عزیزی‌فر، امیرعباس (1395). تحلیل مقایسه‎ای پدر و پسر در تراژدی‎های ایرانی و یونانی، رستم و اسفندیار، رستم و سهراب و ادیپوس و شهریار. متنپژوهی ادبی، 22 (77)، 125-141.
مدخلی، یاسر (2007). أزمة المسرح السعودی. لامک: لانا.
مرادیان قبادی، علی اکبر (1397). إسلامیة السرد فی حکایات ألف لیلة ولیلة. مجلة آفاق الحضارة الإسلامیة،21 (2)، 147-168.
میرصادقی، جمال (1391). عناصر داستان. تهران: سخن.
وهبة، المجدی؛ المهندس، کامل (1979). معجم المصطلحات العربیة فی اللغة والادب. بیروت:مکتبة لبنان.