عنصر تکرار در دیوان‌های نثری یحیی سماوی و شعر سپید احمد شاملو

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه زبان و ادبیات عربی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

2 دانش آموختۀ دکتری زبان و ادبیات عربی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

چکیده

قصیدة النثر یا شعر سپید به عنوان پدیده­ای نو در ادبیات فارسی و عربی، افق­ های تازه­ای را در برابر دیدگان گشود که نماد کامل خروج از شعر سنّتی و دگرگونی شدید آن است. این نوع شعری جدید اگرچه در رابطه با موسیقی و وزن­های عروضی دگرگونی شدیدی ایجاد کرده است، اما خالی از عناصر موسیقی نیست و شاعر با شگردهای مختلف این خلأ را پر کرده­است. یکی از عناصری که نقش مهمی در تقویت موسیقی داخلی این نوع ادبی و برجسته کردن مضمون دارد، عنصر تکرار است. این پژوهش بر آن است تا با روش تحلیلی-توصیفی، کارکرد عنصر تکرار را در دیوان های نثری شاعر معاصر عراقی یحیی سماوی و شعر سپید احمد شاملو بررسی کند. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان می­دهد؛ پدیده تکرار در شکل­های مختلف به کار گرفته شده­است و این عنصر علاوه بر اینکه بخشی از موسیقی درونی را ایجاد کرده و ساختار آهنگین آن را ارتقا بخشیده است، باعث اغنای جنبه دلالی و زیبایی این نوع ادبی گردیده است.  تکرار در قصاید سماوی و شاملو نقش مهمی در انسجام شعر و لذّت شنیداری و تقویت ساختار آهنگین متن، انتقال احساسات و عواطف درونی شاعر، فضا سازی و نفوذ بیشتر کلام در جان خواننده، دیداری کردن تصویر و حفظ آن در ذهن مخاطب، برجسته کردن مفهوم و تبیین جهت­گیری­های فکری هر دو شاعر و انسجام و تماسک متن داشته است، و به ­عنوان یکی از مهم­ ترین ویژگی­های سبکی هر دو شاعر به شمار می­رود.
 


کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative Study of Function of the Element of Repetition in Prose Books by Yahyã Samãvi and Blank Poems by Ahmad Shãmlü

نویسندگان [English]

  • Yahya maroof 1
  • Behnam Bagheri 2
1 Professor, Department of Arabic Language and Literature, Razi University of Kermanshah, Kermanshah, Iran
2 PhD student, Arabic language and literature, Razi University of Kermanshah, Kermanshah, Iran
چکیده [English]

Prosaic Odes or blank poem as a new phenomenon in Persian and Arabic literature, opened a new horizons for the viewers, which is a complete symbol of the departure from traditional poetry and its drastic transformation. Although this new type of poetry has made a drastic change in terms of music and prosodic rhythms, it is not devoid of musical elements and the poet has filled this gap with various tricks. One of the elements that plays an important role in strengthening the internal music of this type of literature and highlighting the theme is the element of repetition. This research intends to investigate the function of repetition in the prose collections of the contemporary Iraqi poet Yahyã Samãvi and the Blank Poems by Ahmad Shãmlü through analytical-descriptive method. The results of this study show; The phenomenon of repetition has been used in various forms. In addition to creating a part of the inner music and improving its melodic structure, the element has enriched the semantic aspect and beauty of this type of literature. Repetition in celestial and inclusive poems plays an important role in the coherence of the poem and the pleasure of listening and strengthening the melodic structure of the text, conveying the poet's inner feelings and emotions, creating space and more influential  words in the reader's soul, seeing the image and keeping it in the audience's mind. And it has had the explanation of the intellectual orientations of both poets and the coherence and adherence of the text, and is considered as one of the most important stylistic features of both poets

کلیدواژه‌ها [English]

  • Comparative Literature
  • Prosaic Ode
  • Blank Verse
  • Shãmlü
  • Samãvi
  • Melody
  • Repetition

عنوان مقاله [العربیة]

دراسة مقارنة لتوظیف عنصر التکرار فی الدواوین النثریة لیحیی السماوی وقصیدة النثر لأحمد شاملو

چکیده [العربیة]

نشأت قصیدة النثر أو الشعر الأبیض کظاهرة جدیدة فی الأدبین العربی والفارسی، وفتحت آفاقاً جدیدة، وهی عملت علی خرق الشعر التقلیدی. ورغم أن قصیدة النثر أحدثت تحولاً عمیقاً فیما یتعلق بمسـألة الموسیقی والأوزان العروضیة، لکنها لیست خالیة من العناصر الإیقاعیة، بل یشغل الشاعر هذا الفراغ بالأسالیب المختلفة. یعدُّ التکرار أحد العناصر التی لها دور ممیّز فی تعزیز الإیقاع الداخلی وتأکید الفکرة فی هذا الجنس الأدبی. تحاول هذه الدراسة بالاعتماد علی المنهج الوصفی التحلیلی دراسة توظیف عنصر التکرار فی الدواوین النثریة للشاعر العراقی الحدیث یحیی السماوی وقصیدة النثر لأحمد شاملو. تبیّن من خلال هذه الدراسة؛ أن ظاهرة التکرار استخدمت بأشکال مختلفة، وإضافة إلی دورها فی إحداث الموسیقی الداخلیة و توفیر جوٍ موسیقیٍ مؤثرٍ فی النص، تسهم فی إغناء البعد الدلالی والجمالی لهذا النوع الأدبی. إن عنصر التکرار فی قصائد السماوی وشاملو له دور ممیّز فی تماسک الشعر وتلذذه وتعزیز البنیة الإیقاعیة، کما کان مؤثراً فی نقل أحاسیس الشاعر وانفعالاته، الفضاء النصی، تأثر القارئ، تشکیل الصورة البصریة وتثبیتها فی ذهن المتلقی، تسلیط الضوء علی الفکرة، وتبیین التوجهات الفکریة للشاعرین وتماسک النص. ویعتبر من أهم ممیزات أسلوب لکلّ واحد منهما.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • الأدب المقارن
  • قصیدة النثر
  • أحمد شاملو
  • یحیی السماوی
  • التکرار
آدونیس، علی احمد سعید (1978). زمن الشعر العربی. بیروت: دار العودة.
اسفندیارپور، هوشمند (1384). عروسان سخن. چاپ دوم، تهران: فردوس.
اسکلتن، رابین (1375). حکایت شعر. ترجمه مهرانگیز اوحدی، چاپ اوّل، تهران: میترا.
تقی، پورنامداریان (1374). سفر در مه. چاپ اول: زمستان.
الجیـار، مدحت سعید، (1984). الـصورة الـشعریة عنـد أبـی القاسـم الـشابی. لیبیـا: الـدار العربیة للکتاب.
الحاج، انسی (1960). دیوان لن. بیروت: دار مجلة الشعر.
زروقی، عبد القادر علی (2012). أسالیب التکرار فی دیوان «سرحان یشرب القهوة فی الکافیتیریا» لمحمود درویش (رسالة الماجستیر). الجزائر: جامعة باتنة.
زرّین­کوب، حمید، (1367). مجموعه مقالات. تهران: معین.
سلدن، رامان و ویدوسون پیتر (1384). راهنمای نظریه ادبی معاصر. مترجم عباس مخبر، چاپ سوم، تهران: طرح نو.
السماوی، یحیی (1993). جرح باتساع الوطن. الطبعة الأولی، جدة: عبد المقصود محمد سعید خوجة.
-------- (2008). مسبحة من خرز الکلمات. الطبعة الأولی، دمشق: دار تکوین للتألیف والترجمة والنشر.
-------- (2009). شاهدة القبر من رخام الکلمات. الطبعة الأولی، دمشق: دار تکوین للتألیف والترجمة والنشر.
-------- (2012). منادیل من حریر الکلمات. الطبعة الأولی، دمشق: دار تکوین للتألیف والترجمة والنشر.
-------- (2017). حدیقة من زهور الکلمات. الطبعة الأولی، دمشق: تموز للطباعة والنشر والتوزیع.
سید حسینی، رضا (1365). مکتب­های ادبی. ج1، چاپ دوم، تهران: زمان.
شاملو، احمد (1382). مجموعه آثار. چاپ چهارم، تهران: نگاه.
شرتح، عصام (2011). موحیات الخطاب الشعری فی شعر یحیی السماوی. الطبعة الأولی، دمشق: دار الینابیع.
شفیعی کدکنی، محمد رضا (1386). موسیقی شعر. چاپ 14، تهران: آگاه.
عبد الله، عناد خالد (1986). النقد التطبیقی التحلیلی. الطبعة الأولی، بغداد: دار الشؤون الثقافیة العامة.
علی­پور، مصطفی (1388). ساختار زبان شعر امروز. تهران: فردوس.
فلکی، محمود (1378). سلوک شعر. تهران: محیط.
کزازی، میرجلال الدین (1374). زیبایی شناسی سخن پارسی 3 (بدیع). چاپ سوم، تهران: کتاب ماد.
لوتمان، یوری (1994). تحلیل النص الشعری. بنیة القصیدة، ترجمة وتقدیم محمد فتوح أحمد، القاهرة: دار المعارف.
الملائکه، نازک (1962). قضایا الشعر المعاصر. الطبعة الأولی، بیروت: دار الآداب.
دشتی آهنگر، مصطفی، (1388). موسیقی شعر سپید فارسی. نامه پارسی، شورای گسترش زبان و ادبیات پارسی، شماره 48 و 49، 127- 149.
رحمانی، و دیگران (1393). زیبا شناسی تکرار در شعر توفیق زیاد شاعر مقاومت. مجله ادبیات پایداری دانشگاه شهید باهنر کرمان، شماره 11، 77- 106.
رحمدل، غلامرضا، و حسن روشن (1388). «موسیقی دیداری در شعر شاملو». مجله دانشکده علوم انسانی دانشگاه سمنان، شماره 28، 95- 106.
رسول­نیا، امیرحسن و مهوش حسن­پور (1395). بازتاب تکرار در سروده­های سعاد صباح و نادر نادر­پور. نشریة ادبیات تطبیقی دانشگاه شهید باهنر کرمان، شماره 15، 163- 185.
عمران­پور، محمد رضا (1386). اهمیت عناصر و ویژگی­های ساختاری واژه در گزینش واژگان شعر. نشریه گوهر گویا، شماره 1، صص 153- 180.
--------------- (1388). جنبه­های زیباشناختی هماهنگی در شعر معاصر. نشریه ادبیات پایداری دانشگاه شهید باهنر کرمان، شماره 25، 159- 187.
فیض الله زاده، عبد العلی و علی عدالتی نسب (1390). بررسی و نقد ساختار و محتوای شعر سپید عربی. پژوهشنامه نقد ادب عربی، شماره 1، 35- 152.
مدرسی، فاطمه و محمد بامدادی (1389). نگاهی به موسیقی شفیعی کدکنی. مطالعات زبانی بلاغی، شماره 1، 115- 140.
نقابی، عفت، و معصومه فرج­پور (1392). جلوه­های خاص موسیقی تصویری و زبانی در هزاره دوم آهوی کوهی. ادبیات پارسی معاصر پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، شماره 3، 153- 172.
السماوی، یحیی  (2017). العراق، صحیفة المثقف الإلکترونی، العدد: 3963.