نقش جمله‌های عربی در ایجاد گفتمان درّۀ نادره (بر پایۀ رویکرد فرکلاف)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشتۀ زبان و ادبیّات فارسی، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

2 دانشیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

3 دانشیار گروه زبان و ادبیّات انگلیسی، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

چکیده

یکی از مطرح‌ترین رویکرد‌ها در تحلیل انتقادی گفتمان، رویکرد فرکلاف، زبان‌شناس انگلیسی است. از نظر وی تحلیل گفتمان در سه سطحِ توصیف، تفسیر و تبیین بررسی می‌شود. در پژوهش حاضر به دنبال آن هستیم که نشان دهیم بسیاری از جمله‌های عربی به کار رفته در درّۀ نادره تألیف میرزامهدی‌خان استرآبادی را می‌توان همچون واژه برشمرد و برای آن نقش گفتمانی در نظر گرفت. برای این منظور، جمله‌های عربی سه بخش از کتاب را با گزینش تصادفی، در سطح توصیف بررسی کردیم. یافته‌های پژوهش نشان داد که حدود 70%  از 320 جملۀ عربی به‌کار رفته در بخش‌های بررسی‌شده، دارای ویژگی‌های تقسیم‌بندی گفتمانی فرکلاف است. بر پایۀ تحلیلی که در متن مقاله صورت گرفت، مشخّص شد که درّۀ نادره، متنی دارای ساختارهای گفتمان‌مدار است؛ به‌گونه‌ای که می‌توان در لایه‌های زیرین آن، مناسبات پیچیدۀ قدرت در دورۀ افشاریّه را نشان داد. در این میان، جمله‌ها و عبارت‌های عربی نقش‌های مهمّی، ازجمله: پاک‌نشان دادن دامن نادر از غصب حکومت صفویه، تأکید بر شدّت رخدادهای دوران، دورنگاه‌داشتن خود از کشمکش‌های دربار، به‌دست‌آوردن دل جانشینان نادر، توجیه هواداری پیشین خود از نادر در روزگار جانشینان وی و... را بر عهده دارند.
 

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Role of Arabic Sentences in Creating the Discourse in Darriyih Nadirh (due to Fairclough's Approach)

نویسندگان [English]

  • Nasrin Khani 1
  • Gholamreza Salemian 2
  • Amer Ghaytouri 3
1 PhD Student of Persian Language and Literature, Razi university, Kermanshah, Iran
2 Co-responding author, Associate Professor of Persian Language and Literature, Razi university, Kermanshah, Iran
3 Associate Professor, Department of English Language and Literature, Faculty of Literature and Associate Professor of Linguistics, Razi university, Kermanshah, Iran
چکیده [English]

One of the most important approaches in critical discourse analysis is the approach of Fairclough, an English linguist. According to him, discourse analysis is examined at three levels of description, interpretation and explanation. In the present study, we seek to show that many of the Arabic sentences used in Darriyih Nadirh by Mirza Mahdi Khan Astarãbãdi can be considered as a word and they are considered as a discourse roles. For this purpose, we examined the Arabic sentences of a part of the book by random selection at the description level. Findings showed that about 70% of the 320 Arabic sentences used in the studied sections have the characteristics of Fairclough's discourse classification. Based on the analysis made in the text of the article, it was determined that Darriyih Nadirh is a text with discourse-oriented structures; in such a way that the underlying layers can show the complex power relations in the Afshãrid period. In the meantime, Arabic phrases and expressions play important roles, including: showing the pure skirt of Nãdir from the usurpation of the Safavid rule, emphasizing the severity of the events of the time, avoiding the conflicts of the court, winning the hearts of Nãdir’s successors, justifying his former support for Nãdir and his late ... are in charge

کلیدواژه‌ها [English]

  • Norman Fairclough
  • Arabic Words
  • Darriyih Nadirh
  • Mirza Mahdi Khan AstarãbãdCritical Discourse Analysisi

عنوان مقاله [العربیة]

دور الجمل العربیة فی خلق خطاب النقدی فی درّة نادرة (بناء على النهج الفیرکلاف)

چکیده [العربیة]

واحدة من الأسالیب الجدیدة لتحلیل النص هو تحلیل الخطاب النقدی. وبهذه الطریقة ، بالإضافة إلى الخصائص الصوتیة واللغویة والأدبیة للنص، یُولى الاهتمام لعوامل خارج السیاق (السیاق ، الثقافی ، الاجتماعی ، إلخ)، بهدف استخراج علاقات القوة والأیدیولوجیة من الطبقات الأساسیة للنص. أن تکون واحدة من أبرز النهج فی هذا الصدد هو نهج فیرکلاف. فی رأیه، یتم فحص تحلیل الخطاب على ثلاثة مستویات من الوصف والتفسیر والشرح. فی هذه الدراسة، نسعى لإظهار أن العدید من الجمل العربیة المستخدمة فی درّة نادرة، التی کتبها میرزامهیدی‌خان استرابادی، یمکن اعتبارها کلمة واحدة، ویمکن اعتبارها لهذا الدور الخطابی. تحقیقًا لهذه الغایة، درست الجمل العربیة ثلاثة أجزاء من الکتاب عن طریق الانتقاء العشوائی على المستوى الوصفی. أشارت نتائج البحث إلى أن حوالی 70٪ من الجمل العربیة البالغ عددها 320 المستخدمة فی الأقسام التی تمت مراجعتها لها میزات التقسیم للفیرکلاف. بناءً على ما قیل والتحلیل الذی أجری فی نص المقال، أصبح من الواضح أن درة نادرة له هیاکل الخطابیة، حیث أظهرت الطبقات الأساسیة علاقات القوة المعقدة فی فترة الأفشاریة، ومن بینها والجمل والعبارات العربیة هی أدوار مهمة، بما فی ذلک: براءة نادر لاغتصاب الحکومة الصفویة، والتأکید على شدة أحداث العصر، وحفظ المؤلف من نزاعات السیاسیة، واکتساب قلوب الخلفاء نادر.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • تحلیل الخطاب النقدی
  • نورمن فیرکلاف
  • درة نادرة میرزامهدی‌خان استرابادی

مراجع

ابراهیمی لیالکل، سارا (1392). تحلیل زیباشناختی درّۀ نادره میرزامهدی‌خان استرآبادی با توجّه به نظریّۀ رومن یاکوبسن. استاد راهنما: محمدعلی خزانه‌دارلو، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، رشت: دانشگاه گیلان.
استرآبادی، میرزامهدی‌خان (1341). درّۀ نادره. تصحیح سیّدجعفر شهیدی، تهران:
اشرفیان، ک. ز و م. ر. آرونوا (1356). دولت نادرشاه افشار. ترجمه: حمید امین، چاپ دوم، تهران: شبگیر.
آقاگل‌زاده، فردوس (1385). تحلیل گفتمان انتقادی. تهران: علمی و فرهنگی.
-------------- (1386). تحلیل گفتمان انتقادی و ادبیّات.  ادب پژوهی، سال اوّل، شمارۀ 1، 17-27.
-------------- و مریم سادات غیاثیان (1386). رویکردهای غالب در تحلیل گفتمان انتقادی. زبان و زبان‌شناسی، سال سوم، شمارۀ 5، 39-54.
بهبهانی، مرضیه؛ سیاوش خاکپور و مصطفی گرجی (1392). بررسی و تحلیل انتقادی گفتمان رمان سگ و زمستان بلند. مطالعات داستانی، سال اوّل، شمارۀ 4، 5-22.
پرگر، پریسا (1392). بررسی تطبیقی تاریخ‌نگاری تاریخ عالم‌آرای عباسی با تاریخ عالم‌آرای نادری. استاد راهنما: علی اصغر میرزایی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، اراک: دانشگاه اراک.
تاجیک، محمّدرضا (1379). مجموعه مقالات گفتمان و تحلیل گفتمانی. چ1، تهران: فرهنگ گفتمان.
جهانگیری، جهانگیر و علی بندرریگی‌زاده (1392). زبان، قدرت و ایدئولوژی در رویکرد انتقادی نورمن فرکلاف به تحلیل گفتمان. پژوهش سیاست نظری، شمارۀ 14، 87-82.
حاجی‌زاده، منصوره (1382). تاریخ‌نگاری میرزامهدی‌خان استرآبادی و تأثیر آن بر تاریخ‌نگاری در دوره‌های زندیه و متقدّم قاجاریه. استاد راهنما: محمدعلی کاظم بیگی، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه الزهرا (س).
حسینی سروری، نجمه (1393). تحلیل انتقادی گفتمان قصیده‌ای از سنایی غزنوی. کهن‌نامۀ ادب پارسی، سال پنجم، شمارۀ 1، 67-89.
رستمی، فاطمه و مهدی فراهانی منفرد (1391). بررسی و تحلیل گفتمان امارت‌محور در ظفرنامۀ شرف‌الدین علی یزدی. جستارهای تاریخی، سال سوم، شمارۀ 2، 45-64.
رشیدی، صفوراسادات؛ علی اکبر باقری خلیلی و غلامرضا پیروز (1396). گفتمان‌شناسی چوبک در تنگسیر. متن‌پژوهی ادبی، سال بیست و یکم، شمارۀ  72، صص35-62.
رضاپور، جعفر (1392). تحلیل گفتمانی تاریخ بیهقی. راهنما: قدسیه رضوانیان، پایاننامۀ کارشناسی ارشد، بابلسر: دانشگاه مازندران.
سالمیان، غلامرضا؛ کریم صیّدی و هاجر امیری کله‌جویی (1391). کاربرد عبارت‌های عربی در مرزبان‌نامه. کاوشنامة ادبیّات تطبیقی، سال دوم، شمارۀ8، 27-49.
سلطانی، سیّدعلی‌اصغر (1384). قدرت. گفتمان و زبان: سازوکارهای جریان قدرت در جمهوری اسلامی ایران، تهران: نشر نی.
صفا، ذبیح‌الله (بی‌تا). تاریخ ادبیّات در ایران. تهران: فردوس و مجید.
عربزاده، فاطمه؛ زهرا حیاتی و طاهره ایشانی (1395). تحلیل انتقادی گفتمان در باب اوّل بوستان سعدی.  پژوهش زبان و ادبیّات فارسی، شمارۀ 42، 1-30.
فاضلی، محمّد (1383). گفتمان و تحلیل گفتمان انتقادی. پژوهشنامۀ علوم انسانی و اجتماعی، سال چهارم، شمارۀ 4، 81-107.
فرکلاف، نورمن(1379). تحلیل انتقادی گفتمان. ترجمۀ فاطمه شایسته‌پیران و دیگران، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر مطالعات و توسعۀ رسانهها.
فقیه ملک‌مرزبان، نسرین و مرجان فردوسی (1392). گفتمان حکومتی در گلستان سعدی. پژوهشنامۀ علوم سیاسی، سال هفتم، شمارۀ 3، 7-40.
فولادی، شهرام (1393). بررسی جلوه‌های بلاغت در کتاب درّۀ نادره. استاد راهنما: محمدتقی آذرمینا و حمید طاهری، رسالۀ دکتری، قزوین: دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره).
قدسی، محدثه؛ محمّدجعفر یاحقّی و مه‌دخت پورخالقی چترودی (1393). بررسی متن نامۀ مسعود غزنوی به ارسلان‌خان در تاریخ بیهقی با روش تحلیل گفتمان انتقادی. جستارهای ادبی، شمارۀ 184، 71-103.
محسنی، محمدجواد (1391). جستاری در نظریه و روش تحلیل گفتمان فرکلاف. معرفت فرهنگی اجتماعی، سال سوم، شمارۀ 3 ، 63-86.
مهدی‌پور، اعظم، (1392). بررسی گفتمان قدرت و زبان در تاریخ بیهقی بر پایۀ رویکرد تاریخ‌گرایی نوین. راهنما: مهیار علوی‌مقدّم، پایاننامۀ کارشناسی ارشد، سبزوار: دانشگاه تربیت معلم سبزوار.
ناصری، زهره‌سادات؛ جلیل‌اله فاروقی هندوالان؛ امین ناصری و ابراهیم محمدی (1394). تحلیل گفتمان انتقادی داستان مرگ بونصر مشکان بر اساس رویکرد نورمن فرکلاف. علم زبان، سال سوم، شمارۀ 4، 85-110.
واحدی، وحیده‌سادات و زری‌سادات سیدرضایی (1395). تحلیل گفتمان انتقادی داستان‌های جلال آل احمد و سیمین دانشور. پژوهش‌های نقد ادبی و سبک‌شناسی، سال سوم، شمارۀ 25، 203-223.
یارمحمدی، لطف‌الله (1383).  گفتمان‌شناسی رایج و انتقادی. تهران: هرمس.
یورگنسن، ماریان و لوئیز فیلیپس (1389).  نظریّه و روش در تحلیل گفتمان. ترجمۀ هادی جلیلی، تهران: نی.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار