نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

اثر پیش­روی به تحلیل تطبیقی مقامه­نویسی در ادبیّات عربی و فارسی و تأثیرپذیری مقامه­نویسی فارسی از نوعِ عربی آن اختصاص دارد، به همین منظور، پژوهش حاضر بر آن است میزان کمّی عنصر مکان و نقش کیفی آن را همراه با شخصیّت قهرمان در مقامات همدانی و حمیدی بررسی کند تا: 1. شناختی کامل از محلّ حکایت هر مقامه در دو سطح مکانی کلان و خرد به دست آورد. 2. عملکرد شخصیّت قهرمان و تغییر چهرة او را در پیوند با مکان­های رخداد ماجرا تحلیل کند. 3. میزان توانایی و ابتکار دو نویسنده را در چهره­سازی از قهرمان با هدف هماهنگی وی با محیط پیرامون و پیشبرد موضوع مقامات بسنجد.
          یافته­های پژوهش، نشان می­دهد که همدانی و حمیدی تلاش کرده­اند، تصویرگر زیست محیط، آداب، سنن، تمدّن و فرهنگ قلمرو اسلام باشند. همدانی با طرح معضل گدایی و نیرنگ­بازی به دنبال افشای شیوه­های طرّاری در ممالک اسلامی است. در مقابل، حمیدی، مقامات خود را تنها به قصد تقلید و معارضه با مقامات همدانی نگاشته است؛ به همین دلیل نتوانسته مانند همدانی از قابلیت­های مکان در طرح داستانی مقامات خود بهره ببرد.
 
 

کلیدواژه‌ها

• واژگان کلیدی: مقامات همدانی
• مقامات حمیدی
• نمایه مکانی
• قهرمان

عنوان مقاله [English]

دراسة مقارنة لظاهرة المکان وشخصیّة البطل فی المقامات العربیة والفارسیة مقامات الهمذانی والحمیدی نموذجین

چکیده [English]

الملخّص
یقوم هذا البحث بالمقارنة بین مقامات الهمذانی والحمیدی، مع الترّکیز علی دراسة کمیة وکیفیة للأمکنة الخاصّة والعامة فیهما، ویحاول دراسة جمالیات أبعاد المکان الزمنیة، والاجتماعیة، والفیزیائیة والنّفسیة، وأبعاد شخصیّات الأبطال وموضوعاتها القصصیة وتنسیقها مع جمالیات المکان، کما أنّ هذه الدّراسة تبحث مدی نجاح الهمذانی والحمیدی فی توظیف تلک الشّخصیّات والأمکنة لتحقیق غایات المقامات وأهدافها؛ هذا وأنّ الدّراسة تعالج أیضا تأثیر المقامات العربیة فی المقامات الفارسیة.
     من النتائج الّتی توصل إلیها الدراسة هی: أنّ الاحتیال والکدیة ظاهرتان قدیمیتان عرفتهما المجتمعات الإسلامیة ونجح الهمذانی فی فضح المحتالین والکشف عن حیلهم، وهی لا تخلو من فوائد تعلیمیة منها الوعظ بمختلف أشکاله، أما القاضی حمید الدّین البلخی فقد قلّد الهمذانی فی مقاماته واقترب إلیه فی أصول کتابته فتأثّر فی توظیف عنصر المکان بمقامات الهمذانی، فهو لا یصف الأمکنة ولهذا أمکنة الأحداث فی مقامات الحمیدی مجهولة وغیر دقیقة.
 
.

کلیدواژه‌ها [English]

• الکلمات الدّلیلیّة: الفهرس المکانی
• الأمکنة العامة
• الأمکنة الخاصة
• البطل