بررسی تطبیقی مدایح نبوی در دیوان بوصیری و خاقانی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

اشتراک ادیبان اسلامی در ستایش پیامبر (ص) میراثی از تفکّر و عاطفۀ دینی مشترک است که بستری مناسب جهت مقایسۀ این نوع ادبی به ویژه میان تمدّن ایران و عرب را فراهم می­آورد. در این راستا، بررسی مدایح نبوی بوصیری، شاعر مصری و خاقانی شروانی که هر یک به دلیل فراوانی ابیاتشان در مدح پیامبر به نوعی افتخار شاعر پیامبر بودن خویش را به همراه دارند، جلوۀ محسوسی به پیوند ادبیّات این دو ملّت می­دهد.
      این دو شاعر، که به فاصلۀ کمتر از یک قرن با یکدیگر می­زیسته­اند، اشعار آن­ها از وجوه مشترک قابل ملاحظه­ای برخوردار است؛ وصف معجزات پیامبر (ص)، مقام و منزلت ایشان، ذکر مناقب و فضایل، ستایش اهل‌بیت (ع) و نیز توسّل و شفاعت از پیامبر (ص) از جمله محورهای یکسان آن­ها در مدح حضرت رسول است، با این تفاوت که بوصیری، شاعری موضوع­گرا بوده و در غالب موارد به شکلی جامع، مفصّل و با ذکر جزئیّات به بیان مطالب می­پردازد در حالی که خاقانی شاعری اسلوب­گرا بوده و اغلب توصیف­هایش صریح، کوتاه و موجز است.
      پژوهش حاضر با رویکردی تطبیقی تحلیلی به مقایسۀ مدایح نبوی موجود در دیوان بوصیری و خاقانی
می­پردازد تا در خلال آن وجوه اشتراک و افتراق این دو شاعر نامدار در شیوۀ سخن­پردازی نمایان گردد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

دراسة مقارنة لمدائح النّبویة فی دیوان البوصیری وخاقانی

چکیده [English]

إنّ اشتراک بعض الأدباء المسلمین على اخلاف قومیاتهم فی مدح الرسول (ص) وهو المیراث الخالد المعبّر عن أفکار وعواطف دینیة مشترکة تتیح لنا المقارنة بین الأدب الایرانی والعربی. وعلى ضوء ذلک جاءت هذه الدّراسة لمدائح نبویة للشّاعر المصری البوصیری وخاقانی شروانی کلّ واحد منهما یعتبر شاعر عملاق فی مدح الرّسول لکثرة أشعاره فی هذا المجال؛ وقد عاش کلّ منهما فی عصر کان له أثر بارز فی أدب تلک الفترة لکلا القومین.
     ورغم وجود فاصل زمنی بین الفترة الّتی عاش فیها الشّاعران بأقلّ من قرن إلّا أنّ هناک فی أشعارهما وجوه تشابه واضحة. فمن جملة المحاور المشترکة بین الشّاعرین هو الحدیث عن معجزات الرّسول (ص) وعن مقامه ومنزلته ومناقبه وفضائله ومدح أهل بیته والتّوسل به وطلب الشّفاعة منه؛ غیر أنّ الشاعر البوصیری کان یهتمّ بالمعانی وکان فی أغلب الأحیان شاعراً مکثراً مولعاً بذکر التّفاصیل والدّقائق فی حین أنّ خاقانی کان بهتمّ بالأسلوب مستخدماً تعابیر صریحة؛ قصیرة وموجزة. وقد تناول هذا البحث دراسة مقارنة تحلیلیّة بین المدائح النّبویة الّتی وردت فی دیوان البوصیری والأخرى الّتی فی دیوان خاقانی لتوضیح أوجه التّشابه والتّباین لدی الشّاعرین المجیدین.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الکلمات الدّلیلیّة: المدائح النّبویة
  • البوصیری
  • خاقانی شیروانی
  • الأدب المقارن
  • الثّقافة الدّینیة المشترکة