میهن ‌دوستی در شعر ملک الشعرای بهار و جمیل صدقی زهاوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

همزمان با انقلاب مشروطه در ایران و انقلاب مردم عراق علیه عثمانی­ها، شاعرانی پا به عرصه­ی ادبیات نهادند که وطن­ خواهی و میهن ­دوستی یکی از مضمون­های مشترک اشعارشان است؛ میهن­دوستی این شاعران در قالب موضوعاتی همچون؛ استعمار ستیزی، عدالت خواهی، نفی استبداد، آزادی­ طلبی و... خود را نشان داد؛ این شاعران، خواهان آزادی و پیشرفت کشورشان بودند و رشد و ترقی وطن خود را در گرو آزادی بیان و اندیشه و گاه آزادی زنان می­دیدند. برخی از آنان با پیروی از فرهنگ مغرب زمین، آزادی زنان از حجاب را نوعی گام نهادن در مسیر رشد و پیشرفت تلقی می­کردند و در اشعار خود، خواهان تحقّق این خواسته بودند. از جمله­ی این شاعران، بهار و زهاوی دو شاعر بنام معاصر ایران و عراق هستند که هر دو در یک دوره­ی زمانی می­زیستند و با یکدیگر دوستی دیرینه و گفت­وگوهای ادبی داشتند، آن دو در روزگاری زندگی می­کردند که بسیاری از مسایل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی دو کشور شبیه به یکدیگر است؛ بهار در عصر خفقان مشروطه و شاهان قاجار و زهاوی در دوران پر اختناق پادشاهان عثمانی زندگی می­کرد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

الوطنیات فی أشعار ملک الشعراء بهار و جمیل صدقی الزهاوی

چکیده [English]

مع انطلاق النهضة الدستوریة فی ایران و ثورة الشعب العراقی ضد العثمانیین قد ظهر جیل من الشعراء الذین غلب الاتجاه الوطنی علی أغراضهم الشعریة و تجلّی هذا الاتّجاه فی معان شتّی کالنضال ضد الاستعمار و الاستبداد و ابتغاء العدل و الحریة و ... و إنّهم یعملون علی تحریر بلادهم و تطویرها و یرون تقدّم وطنهم فی حریة التعبیر و حریة النّساء، و منهم من قد تأثّر من الثقافة الأروبیة و طالب بترک الحجاب و اعتبر السّفور نوعاً من الرقی و التقدّم؛ ملک الشعراء بهار و جمیل صدقی الزهاوی من أبرز هذه الشعراء فی الأدبین العربی و الفارسی و اللذین عاشا فی فترة واحدة و ظروف سیاسیة، اجتماعیة، ثقافیة و اقتصادیة مشترکة، حیث عاش الاوّل فی عهد النهضة الدستوریة و ممارسات ملوک القاجار التعسفیة و الآخر فی عصر العثمانیین الذین قد استأثروا بالحکم فی معظم البلاد الاسلامیة.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الکلمات الدلیلیة: الوطنیات
  • بهار
  • الزهاوی
  • الحریة
  • الاستعمار
  • الاستبداد
  • المرأة
  • الأدب المقارن
  1. کتابنامه

    الف. کتاب ها

    1. آرین پور ،یحیی (1382هـ ش)؛ از نیما تا روزگار ما، چاپ سوم، تهران، زوار.
    2. آشوری، داریوش (1352 هـ ش)؛ فرهنگ سیاسی، چاپ  ششم، تهران، مروارید.
    3. باباچاهی، علی (1386 هـ ش)؛ شعر امروز زن امروز، تهران، ویستار.
    4. البدیع یعقوب، امیل (2004م)؛ معجم الشعراء منذ بدء عصر النهضة، ج2، بیروت، الطبعة الأوّلی، دار صادر.
    5. البصری، میر شاؤل (1994م)؛ أعلام الأدب فی العراق الحدیث، تقدیم جلیل العطیّة، ج2، الطبعة الأوّلی، دار الحکمة.
    6. البطیء، رفائیل (1932م)؛ الأدب العصری فی العراق العربی، ج2، قسم المنظوم ، مصر، المطبعة السلفیة.
    7. البعینی، نجیب (2009م)؛ موسوعه الشعراء العرب المعاصرین، دراسات و مختارات، ج2، الطبعة الأوّلی، لبنان، دار المناهل.
    8. بهار، محمد تقی (1368 هـ ش)؛ دیوان اشعار، جلد 1 و2، تهران، توس.
    9. بیگدلو، رضا (1380 هـ ش)؛ باستان گرایی در تاریخ معاصر ایران، چاپ اوّل، تهران، مرکز.
    10. بیگدلی، علی (1368 هـ ش)؛ تاریخ سیاسی و اقتصادی عراق، چاپ اوّل، تهران، موسسه مطالعات و انتشارات تاریخی میراث ملل.
    11. التکریتی، منیر  بکر (1969م)؛ الصحافه العراقیه واتجاهاتها السیاسیة والاجتماعیة والثقافیة، بغداد، مطبعة الإرشاد.
    12. الجیوسی، سلمی خضراء (2001م)؛ الاتجاهات و الحرکات فی الشعر العربی الحدیث، ترجمه؛ عبد الواحد لؤلؤه، الطبعة الاوّلی، بیروت، مرکز دراسات الوحدة العربیة.
    13. الحافظه، علی (1987 م)؛ الاتجاهات الفکریة عند العرب فی عصر النهضة، 1798-1914،بیروت، نشر الأهلیة.
    14. زرین کوب، عبدالحسین (1378 هـ ش)؛ با کاروان حلّه، تهران، علمی.
    15. الزهاوی، جمیل صدقی (1928م)؛ دیوان اللباب، بیروت، مطبعة القاموس العام.
    16. .................................. (1979م)؛ دیوان، الطبعة الثانیة، بیروت، دار العوده.
    17. شفیعی کدکنی، محمد رضا (1383 هـ ش)؛ ادوار شعر فارسی، تهران، سخن.
    18. ضیف، شوقی (بی­تا)؛ تاریخ الأدب العربی عصر الدول والامارات العراق، الطبعة الرابعة، القاهرة، دار المعارف.
    19. عابدی، کامیار (1376 هـ ش)؛ به یاد میهن، چاپ اوّل، بی جا، رسالت.
    20. علی مهنا، عبد الله و نعیم خریس، علی (1990م)؛ مشاهیر الشعراء و الأدباء، الطبعة الأوّلی، بیروت، دار الکتب العلمیه.
    21. الفاخوری، حنا (1991م)؛ الموجز فی الأدب العربی و تاریخه، ج4، الطبعة الثانیة، بیروت، دار الجیل.
    22. فهمی، ماهر حسن (بی­تا)؛ أعلام العرب، بی­جا: الموسسة المصریة للعامة و الأنباء و النشر.
    23. المبارک، عبد الحسین (1970م)؛ ثوره 1920 فی شعر العراق ، الطبعة الأوّلی، بغداد، مطبعة دار البصری.
    24. المقدسی، أنیس (1980م)؛ أعلام الجیل الاوّل من شعراء العربیه فی القرن العشرین، الطبعة الثانیة، بیروت، مؤسسه نوفل.
    25. ندوشن، محمد علی (1383 هـ ش)؛ از رودکی تا بهار، جلد دوم، چاپ اوّل، بی­جا، نغمه زندگی.
    26. نصرتی، عبدالله (1379 هـ ش)؛ یادآر ز شمع مرده یادآر، همدان، مفتون همدانی.
    27. نوریان، پوران (1389 هـ ش)؛ بررسی جایگاه زن در شعر مشروطه (بهار، ایرج، نسیم شمال،عارف قزوینی و پروین اعتصامی)، پایان نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان.
    28. یزدانی، زینب (1378 هـ ش)؛ زن در شعر فارسی، تهران، فردوس.
    29. الوردی، علی (بی­تا)؛ لمحات اجتماعیه من تاریخ العراق الحدیث، ج5، بغداد، جامعة بغداد.
    30. الهلالی، عبد الرزاق (1976م)؛ الزهاوی، القاهرة، الهیئة المصریة العامة للکتاب.
    31. الوائلی، ابراهیم (1961م)؛ الشّعر السیاسی العراقی فی القرن التاسع عشر، بغداد، مطبعة العانی.

    ب.مجله ها

    1. فلاح، غلامعلی (1383 هـ ش)؛ بازتاب حضور سیاسی بیگانگان در دیوان محمد تقی بهار، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت معلم، س 13-12، ش49-47، زمستان، صص179-212.
    2. محسنی نیا، ناصر (1389 هـ ش)؛ جمیل صدقی زهاوی و زبان وادبیات فارسی، پژوهشنامه زبان وادبیات فارسی(گوهر گویا)، سال چهارم، شماره دوم، پیاپی 14، صص23-44.
    3. نیازی، شهریار و جهانگیر اصفهانی،آمنه و جهانگیر اصفهانی، زهرا (1386 هـ ش)؛ زن در شعر جمیل صدقی زهاوی، پژوهش زنان، دوره 5، شماره 1، بهار و تابستان، صص 155-172.