معادل‌یابی واژگان و عبارات در ترجمه عربی دفتر چهارم مثنوی معنوی (مطالعه موردی ترجمه علی عبّاس زلیخه)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات عربی، دانشکدة ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه زبان و ادبیّات عربی، دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

چکیده

ترجمة متون ادبی به­ویژه شعر در انتقال اطّلاعات و تبادل فرهنگ­ها بسیار مهم است. با این­حال، دشواری­هایی نیز دارد. مترجم متون ادبی باید شرایط ویژه­ای داشته باشد که نتیجة آن، درک دقیق و عمیق زبان مبدأ و تسلّط کافی به زبان مقصد، برای انتقال بار معنایی متون ادبی است. با توجّه به اینکه اساسی­ترین هدف ترجمه از زبانی به زبان دیگر، یافتن معادل برای القای معنی و پیامی از زبان نخست به زبان دوم است، نگارندگان بر آن شدند تا با تطبیق ترجمة عربی مثنوی معنوی با متن فارسی آن به­روش توصیفی - تحلیلی، حوزة واژگان و عبارت­های ترجمة عربی را نقد و بررسی کنند و میزان موفّقیّت مترجم را در این­باره مشخّص سازند. نتیجة بررسی و تحلیل نشان داد که معیارهای صحّت و درستی ترجمه در برخی از موارد در ترجمة عربی اشعار رعایت نشده است و علی عبّاس زلیخه در مواردی در انتقال بار معنایی و روح حاکم بر اشعار مولانا موفّقیّت چندانی نداشته است. مترجم، ضمن پایبندی بیش از حد به ترجمة واژه­به­واژة زبان مبدأ، معنا و مفهوم مورد نظر شاعر ایرانی را تاحدودی مختل کرده است.
 


کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

مطابقة الکلمات والعبارات فی الترجمة العربیة لکتاب الرابع للمثنوی (دراسة ترجمة علی عبّاس زلیخه)

نویسندگان [English]

  • ناهید ایازی 1
  • سیمین ولوی 2
1 طالبة الدّکتوراه فی فرع اللّغة العربیّة وآدابها، کلّیّة الآداب والعلوم الإنسانیّة، جامعة حر، طهران مرکز، طهران، إیران
2 أستاذ مشارک فی اللّغة العربیّة وآدابها، کلّیّة الآداب والعلوم الإنسانیّة، جامعة حر، طهران مرکز، طهران، إیران
چکیده [English]

تعد ترجمة النصوص الأدبیة، خاصة الشعر، ذات أهمیة کبری فی نقل المعلومات وتبادل الثقافات. ومع ذلک، فإن لهذا العمل بعض الصعوباب. یجب أن یکون لمترجم النصوص الأدبیة شروط خاصة، مما یؤدی إلى فهم دقیق وعمیق للغة المصدر والتحکم الکافی فی اللّغة المستهدفة لنقل الحمل الدّلالی للنّصوص الأدبیّة. بالنّظر إلى أنّ الغرض الأهم من التّرجمة من لغة إلى أخرى هو کشف المعادلة لإیحاء المعنى والرسالة من اللّغة الأولى إلى اللّغة الثّانیة، قرّر المؤلفون بمقارنة التّرجمة العربیّة للمثنوی المعنوی مع نصّها الفارسی علی أساس منهج وصفی - تحلیلی ویعیّنوا مدی نجاح المترجم فی هذا الصّدد. أظهرت نتائج الدّراسة أنّ معاییر الصّحّة التّرجمة ودقّتها لم تراعِ فی التّرجمة العربیّة للقصائد فی بعض الحالات، وأنّ علی عبّاس زلیخة لم ینجح فی نقل العبء الدّلالی والرّوح الّتی تحکم شعر المولوى. وأنّ المترجم التزم کثیرا بترجمة الکلمة بالکلمة والتّمسک باللّغة المصدر، یعطل معنى الّذی یریده الشّاعر الإیرانی.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الأدب المقارن
  • الکتاب الرّابع للمثنوی
  • ترجمة المثنوی
  • نقد الترّجمه
  • عبّاس زلیخة

عنوان مقاله [العربیة]

Equivalance of Words and Phrases in Arabic Translation of the Fourth Book of Masnavi Manavi (Case Study of Ali Abbas Zolikheh's Translation)

چکیده [العربیة]

The translation of literary texts, especially poetry, is of great importance in the transmission of information and the exchange of cultures. However, it also has some difficulties. The translator of literary texts must have special conditions, the result of which is a precise and deep understanding of the source language and sufficient expert of the target language to convey the semantic concept of literary texts. Given that the main purpose of translating from one language to another is to find an equivalent to convey meaning and message from the first language to the second language, the authors decided to translate some of the verses of the fourth book of Masnavi into Arabic in an analytical descriptive, comparative way. The authors decided to compare the Arabic translations of Masnavi with its Persian text in a descriptive-analytical way, to criticize the field of words and phrases of the Arabic translation, and to determine the degree of success of the translator. The results of the study and analysis show that the criteria of accuracy of translation have not been observed in some cases in the Arabic translation of poems, and Ali Abbas Zolikheh has not been very successful in translating the semantic concept and the dominating spirit of Rumi's poems. The translator, while adhering too much to the word-to-word translation and the source language, has distorted the meaning and concept of the Iranian poet.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • Comparative Literature
  • Masnavi Fourth Book
  • Masnavi Translation
  • Translation Criticism
  • Abbas Zolikheh
اقبالی، عبّاس (1388).گامی در ترجمة شعر کلاسیک عربی. تهران: علمی و فرهنگی.
اکبرآبادی، ولی­محمّد (بی­تا). شرح مثنوی. چاپ سنگی لکهنو.
ایوب، خواجه (1377). اسرار الغیوب شرح مثنوی معنوی. تصحیح، محمّدجواد شریعت، تهران: اساطیر.
بهرامی، محمّد (1384). نظریّه­پردازان ترجمه. فصلنامة پژوهش­های قرآنی، 15 (42-43)، 18-41.
الجاحظ، ابو عثمان عمرو بن بحر (1965).الحیوان. القاهرة: مطبعة مصطفی البانژ الحلبی.
زلیخه، علی عبّاس (بی­تا). المثنوی المعنوی لجلال الدین الرومی. بی­جا.
زمانی، کریم (1389). شرح جامع مثنوی معنوی دفتر چهارم. تهران: اطّلاعات.
سیفی، محسن و نجمه فتحعلی­زاده (1394). دشواری ترجمة زبان عرفانی (بررسی موردپژوهانة غزلیات مختارة من دیوان شمس تبریزی). پژوهش­های ترجمه در زبان و ادبیّات عربی، 5 (13)، 35-57.
شرا، عبدالعزیر (بی­تا). جواهر الآثار فی ترجمة مثنوی مولانا خداوندگار محمّد جلال الدبن البلخی الرّومی. تهران: دانشگاه تهران.
شمس­آبادی، حسین (1380). تئوری ترجمه و ترجمة کاربردی از عربی به فارسی. تهران: چاپار.
شهپرزاد، کتایون (1384). مقابله و بررسی آثار ترجمه­شده. تهران: سمت.
شهیدی، جعفری (۱۳۷۳). شرح مثنوی شهیدی. ت‍ه‍ران­: ع‍ل‍م‍ی­ و ف‍ره‍ن‍گ‍ی.
صفوی، کوروش (1370). شیوة نقد ترجمه. مجلّة کلک، اعداد (23 و 24)، 123-131.
----------- (1382). طرح چند ملاک درون زبانی در نقد نظام­مند ترجمه. مطالعات ترجمه، 1 (3)، 7-18.
مولوی، جلال­الدّین بلخی (1929). مثنوی معنوی. تصحیح: رینولد نیکلسون. لندن: بریل.