زمان اساطیری در شعر فروغ فرّخزاد و غادة السّمّان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیّات فارسی، واحد خرم‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم آباد، ایران

2 استاد گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشکدة ادبیّات فارسی و زبان‌های خارجی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

3 استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، واحد خرم‌آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم آباد، ایران

چکیده

فروغ فرّخزاد و غادة السّمّان دو شاعرِ زنِ معاصر هستند. این دو برخلاف سنّت ادبی گذشتۀ سرزمین خود، تخیّلات شعری خویش را در قالب شعر نو عرضه می‌کرده‌اند؛ امّا به­کلّی از سنّت اندیشگی شرق دور نشده‌اند. درک از زمان در شعر این دو شاعر، همسان درک گذشتگان از زمان است. فروغ و غادة السّمّان، به­مانند گذشتگان، زمان را دایره‌وار می‌پندارند. درنظر ایشان، زمان از مبدأیی آغاز می‌شود و در زمانی به­پایان می‌رسد. این پایان به­معنی آغازی دیگر است. در دنیایی که زمان آن دایره‌وار است، مفاهیمی شکل می‌گیرد که در میان تمامی فرزندان بشر همسان و هماهنگ است و فروغ و غادة نیز از این قاعده مستثنی نیستند. نگارندگان پژوهش حاضر، براساس مکتب امریکایی ادبیّات تطبیقی و به­روش تحلیلی - توصیفی بدین یافتة اساسی رسیده­اند که درک فروغ فرّخزاد و غادة السّمّان از زمان، مشترک و همسان است. این امر سبب آن شده است که مفاهیم منشعب از درک دایره‌وار زمان در شعر این دو تکرار شود؛ مفاهیمی همچون انتظار، دیرکردگی، گذشتۀ بازگشتنی، حال تکراری و آینده‌محوری که از مهم‌ترین مفاهیم زمان اساطیری است و در شعر این دو شاعر بررسی و تحلیل شده است.

 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

الزّمن الأسطوری فی شعر فروغ فرّخزاد وغادة السّمّان

نویسندگان [English]

  • علیرضا شهرستانی 1
  • میرجلال الدین کزازی 2
  • مسعود سپه وندی 3
1 طالب الدّکتوراه فی فرع اللّغة الفارسیّة وآدابها، جامعة خرم‌آباد الإسلامیّة الحرّة، خرم آباد، إیران
2 أستاذ فی قسم اللّغة الفارسیّة وآدابها، کلّیّة الأدب الفارسی واللّغات الأجنبیّة،جامعة علّامه طباطبایی، طهران، إیران
3 أستاذ مساعد فی قسم اللّغة الفارسیّة وآدابها، جامعة خرم‌آباد الإسلامیّة الحرّة، خرم آباد، إیران
چکیده [English]

فروغ فرّخزاد وغادة السّمّان شاعرتان معاصرتان جسّدتا أحلامهما فی نطاق الشّعر الحرّ مع بقاءهما علی الالتزام بالعقلیّة الشّرقیّة. ثمّ إنّ فهمهما لمسألة الزّمن یکاد یضاهی فهم الشّعراء الماضیین لها. فی السّیاق المتّصل، یدور الزّمن فی رؤیة الشّاعرتین فی حرکة استداریة تبدأ من نقطة زمنیّة معیّنة ویَنتهی فی نقطة ذاتها. هذه الحرکة الدّائریّة للزّمن تتکرّر کلّ یومٍ لتتشکّل عبرها مفاهیم مکرّرة یتساوی فهمها لدی أبناء البشر بمن فیهم الشّاعرتان فرّخزاد والسّمّان. ترمی هذه الورقة البحثیة اعتماداً علی المنهج الوصفی التّحلیلی وفی ضوء المدرسة الأمریکیة للأدب المقارن، إلی دراسة مفهوم الزّمن من منظور الشّاعرتین وممّا توصلنا إلیه عبر هذا البحث، أنّ للشّاعرتین فرّخزاد والسّمّان فهم مشترک لمسألة الزّمن فی کثیر من الآراء الّتی عبّرتا عنها فی غضون شعرهما والّتی تتمحور حول الانتظار والتّأخّر والماضی المُعاد والحال الرّوتین والتّطلّع إلی المستقبل وما إلی ذلک من مفاهیم أسطوریة تناولناها فی مقالنا هذا بالبحث والدّراسة.

 

 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الأدب المقارن
  • رؤیة أسطوریّة
  • الزّمن الأسطوری
  • فروغ فرّخزاد
  • غادة السّمّان

عنوان مقاله [العربیة]

Mythological Time in the Poems of Forough Farrokhzad and Gada al-Saman

چکیده [العربیة]

Forough Farrokhzad and Ghada al-Saman are two contemporary female poets. Unlike the past literary traditions of their land, they have presented their own poetic imagery in the form of new poems, but they have not completely departed from the tradition of Eastern thoughts. Understanding the time of poem is the same as understanding of their past ancestors. Forough and Ghada al-Saman, such as in their past ancestors believe in the circular time. In their views, time starts from the origin and ends in the time. This end means another beginning. In a world where time is circular, concepts are formed that are consistent and harmonious with all human children, and Forough and Ghada are not exceptional. In this research, based on the American School of Comparative Literature, the authors have come to the basic analytical method of the conclusion that Forough Farrokhzad and al-Saman understand of time that is common and identical. This has led to diverging notions of circular understanding of time in these two poems. The concepts such as expectation, delay, recursive past, repetition, and futurism, which are among the most important concepts of mythological time are analyzed.

کلیدواژه‌ها [العربیة]

  • Comparative Literature
  • Mythological Insights
  • Mythological Time
  • Forough Farrokhzad
  • Ghada al-Saman
آقانبی قلهکی، مینا (1388). زبان تصویری: زمان و مکان اساطیری و نمادهای آن. کتاب ماه هنر، (132)، 102-107.
استروس، کلود لوی (1386). بررسی ساختاری اسطوره. ترجمۀ بهاره مختاریان و فضل­الله پاکزاد. مجلّۀ ارغنون، چاپ دوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 135-161.
اکبری­زاده، مسعود و هدایت­اله تقی­زاده ( 1393). اسطوره در شعر شعرای تموزی معاصر عرب، پژوهشنامه ادب غنایی دانشگاه سیستان و بلوچستان، 12 (23)، 27-46
الیاده، میرچا (1375). اسطورۀ بازگشت جاودانه. ترجمۀ بهمن سرکاراتی. تهران: قطره.
-------- (1393). چشم­اندازهای اسطوره. ترجمۀ جلال ستاری. چاپ اوّل. تهران: توس.
جیدة، عبدالحمید (1980) الإتّجاهات الجدیدة فی الشعر العربی المعاصر، الطّبعة الأولی، بیروت: مؤسّسة نوفل.
داوودی مقدم، فریده و طاهره افسری (1395). عصیان و هنجارگریزی در شعر فروغ و غادة السّمّان. فصلنامة ادب عربی، 8 (2)، 93-112.
رحیمیان، مهدی (1379). زمان در هنر مقدّس: زمان در اندیشه­های فلسفی. فصلنامة هنر، (46)، 126-136.
رشیدیان، بهزاد (1370). بینش اساطیری در شعر معاصر. چاپ اوّل، تهران: گستره.
زینی­وند، تورج؛ علی­اکبر احمدی و آرش کرمی (1392). بررسی تطبیقی بازآفرینی اسطورة پرومته در شعر معاصر عربی و فارسی، کاوش­نامة ادبیّات تطبیقی، 3 (10)، 81-101.
ستاری، جلال (1376). اسطوره در جهان امروز. چاپ اول، تهران: نشر مرکز.
سعادت، اسماعیل (1395). دانشنامۀ زبان و ادب فارسی. جلد اوّل. چاپ دوم، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
السمّان، غادة (1987)؛ عاشقة فی محبره. الطّبعة الرّابعة، بیروت: منشورات غادة السّمّان.
-------- (1992). أشهد عکس الرّیح. الطّبعة الثّانیة، بیروت: منشورات غادة السّمّان.
-------- (1993). رسائل الحنین علی الیاسمین. الطّبعة الرّابعة، بیروت: منشورات غادة السّمّان.
-------- (1996). اعتقال لحظة هاربة. الطّبعة السّادسة، بیروت: مطبعة دار الکتب.
-------- (1999). الأبدیة لحظة حب. الطّبعة الأولی، بیروت: منشورات غادة السّمّان
-------- (1385). دربندکردن رنگین‌کمان‌. ترجمۀ عبدالحسین فرزاد. چاپ چهارم، تهران: چشمه.
-------- (1386). ابدیّت، لحظۀ عشق. ترجمۀ عبدالحسین فرزاد. چاپ دوم، تهران: چشمه.
-------- (1387الف). زنی عاشق در میان دوات. ترجمۀ عبدالحسین فرزاد. چاپ چهارم، تهران: چشمه.
-------- (1387 ب). غم‌نامه‌ای برای یاسمن‌ها. ترجمۀ عبدالحسین فرزاد. تهران: چشمه.
-------- (1393). عاشق آزادی. ترجمۀ عبدالحسین فرزاد. چاپ اوّل، تهران: چشمه.
شایگان، داریوش (1380). بت‌های ذهنی و خاطرۀ ازلی. تهران: امیرکبیر.
شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1387)، شعر معاصر عرب، تهران: سخن.
صادقی شهپر، رضا (1382). نیما و دنیای آرمانی سمبولیست­ها»، نشریۀ اطّلاع­رسانی و کتابداری فرهنگی، (202)،
ضیمران، محمّد (1395). گذار از جهان اسطوره به فلسفه. چاپ پنجم، تهران: هرمس.
علوی مقدم، مهیار و مریم ساسانی (1386). بررسی تطبیقی بازآفرینی اسطوره­ها در شعر معاصر، فصلنامة مطالعات ادبیّات تطبیقی جیرفت، (3)، 145-163.
فرّخزاد، فروغ (1378). فروغ جاودانه، مجموعۀ شعرها و نوشته‌ها و گفتگوهای فروغ فرّخزاد به­انضمام نوشته‌هایی دربارۀ فروغ. به کوشش: عبدالرّضا جعفری. چاپ اوّل، تهران: تنویر.
--------- (1382). مجموعه اشعار. چاپ دوم، تهران:‌ نگاه.
کاسیرر، ارنست (1378) فلسفه صورت‌های سمبلیک. ترجمة یدالله موقن، تهران: هرمس.
کزّازی، میرجلال‌الدّین (1376). پرنیان پندار. چاپ اوّل، تهران: روزنه.
---------------- (1380). ازگونه‌ای دیگر. جستارهایی در فرهنگ و ادب ایران. چاپ دوم، تهران: نشر مرکز.
--------------- (1372). رؤیا، حماسه، اسطوره. چاپ اوّل، تهران: نشر مرکز.
محمدی، ابراهیم و مریم افشار (1393). ترجمان تصویری زمان اسطوره‌ای در سینمای بیضایی. فصلنامة نقد ادبی، 7 (25)، 185-210.
مختاری، محمد (1379). اسطورۀ زال. چاپ دوم، تهران: توس.
مدنی، نسرین (1386) ادبیات تطبیقی و تطبیق شعر معاصر عرب و شعر معاصر ایران. فصلنامة مطالعات ادبیات تطبیقی، (2)، 169-180
نادری نژاد، عفت و گرجی، مصطفی (1392). مفهوم درد و رنج در اشعار غادة السّمان و فروغ فرّخزاد. فصلنامة مطالعات ادبیات تطبیقی، (26)، 157-185