نوع مقاله : مقاله پژوهشی
چکیده
کلیدواژهها
عنوان مقاله [English]
ظهرت المقامة الفارسیة فی الأدب الإیرانی لأوّل مرّة فی المقامات الّتی أنشأها القاضی حمید الدّین بلخی فی القرن السّادس تقلیداً للمقامات العربیة. المقامات الحمیدیة الّتی لقیت رواجاً کبیراً وإقبالاً واسعاً بین أطیاف الشّعب الإیرانی فی عصر الکاتب أصبحت مصدر إلهام ومحاکاة لدی المترسّلین والنّاثرین بطریقة مباشرة أو غیر مباشرة. یمکن القول إنّ الأدیب الإیرانی سعدی شیرازی تأثّر فی الزّهریاته الّذی یُشبه المقامة شکلاً ومضموناً بالمقامات الحمیدیة بشکل آخر. ثمة وجوه تشابه بین حکایة «جدال سعدی با مدّعی» (الجدال بین سعدی والمدّعی) من حکایات «الزّهریات» ومقامة «فی الشّیب والشّباب» من المقامات الحمیدیة فی اللّغة والأسلوب ما یؤیّد فرضیة أنّ سعدی تأثّر فی أسلوبه البیانی ومیزاته الأدبیة بالقاضی حمید الدّین. من الملفت أنّ کلا الأدیبین وقعا تحت تأثیر المقامات العربیة. یرمی هذا المقال إلی رصد القوسم المشترکة الّتی تربط بین المقامتین أوّلاً ودراسة مدی تأثّرهما بالمقامات العربیة خاصّةً المقامات الحریریة ثانیاً.
کلیدواژهها [English]
1. ابراهیمی حریری، فارس (1383)؛ مقامهنویسی در ادب فارسی، تهران: دانشگاه تهران.
2. بهار، محمّدتقی (1370)؛ سبکشناسی، 3 جلد، چاپ ششم، تهران: امیرکبیر.
3. الجارم، علی؛ مصطفی، امین (1384)؛ البلاغة الواضحة، الطّبعة الرابعة، طهران: مؤسسة الصادق (علیه السّلام) للطباعة والنشر.
4. حریری، محمّد القاسم بن علی بن محمد بن عثمان (2005)؛ مقامات الحریری، بیروت: دار الکتب العلمیة.
5. حمیدی بلخی، قاضی حمیدالدّین (1365)؛ مقامات حمیدی، تصحیح رضا انزابینژاد، چاپ اوّل، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
6. خطیبی، حسین (1366)؛ فنّ نثر، چاپ اوّل،تهران: زوّار.
7. ذکاوتی قراگزلو، علیرضا (1378)؛ بدیعالزّمان همدانی و مقامات نویسی، چاپ اوّل، تهران: سوره.
8. سعدی، مصلحالدّین (1364)؛ گلستان، چاپ دوّم، تصحیح و توضیح غلامحسین یوسفی، تهران: خوارزمی.
9. سمیعی (گیلانی)، احمد (1370)؛ آیین نگارش، چاپ چهارم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
10. شمیسا، سیروس (1368)؛ نگاهی تازه به بدیع، چاپ دوّم، تهران: فردوس.
11. ----------- (1382)؛ سبکشناسی نثر، تهران: میترا.
12. شورل، ایو (1386)؛ ادبیّات تطبیقی، ترجمه: طهمورث ساجدی، تهران: امیرکبیر.
13. ضیف، شوقی (1956)؛ الفن ومذاهبه فی النّثر العربی، بیروت: مکتبة الدّراسات الأدبیة.
14. قدمیاری، کرمعلی (1389)؛ شرح و ترجمه مقامات بدیعالزّمان همدانی (همراه با تحلیل صرفی و بلاغی)، چاپ اوّل، ارومیه: دانشگاه ارومیه.
15. وحیدیان کامیار، تقی (1374)؛وزن و قافیة شعر فارسی، چاپ چهارم، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
16. هاشمی، احمد (1386)؛ جواهر البلاغة فی المعانی والبیان والبدیع، الطّبعة الأولی، قم: دار الفکر.
17. همایی، جلالالدین (1367)؛ فنون بلاغت و صناعات ادبی، چاپ چهارم، تهران: مؤسسه نشر هما.
ب: مجلّهها
18. امین مقدسی، ابوالحسن و ابوبکر محمودی (1390)؛ «مقایسه تحلیلی مقامات حریری و مقامات سیوطی»، مجلّۀ ادب عربی، دانشگاه تهران، شمارۀ 3، صص 113-133.
19. خالصی، عباس (1387)؛ «سعدی شیرازی»، ادبیّات و زبانها، مجموعه مقالات، نشریۀ داخلی، شمارۀ 50، صص 31-35.
20. خدابنده، نسرین (1389)؛ «مقایسه گلستان با مقامات» رشد آموزش زبان و ادبیّات فارسی، شمارۀ 95، صص 9- 11.
21. دادخواه، حسن و لیلا جمشیدی (1386)؛ «بررسی تطبیقی عنصر گفتوگو در مقامات حریری و حمیدی»، فصلنامۀ علوم اجتماعی و انسانی دانشگاه شیراز، شمارۀ 51، صص 125-144.
22. شاملی، نصرالله و زهرا قاسمنژاد (1389)؛ «اقتباسات قرآنی در مقامات حریری»، مجلّۀ زبان و ادبیّات فارسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد فسا، شمارۀ 2، صص 57-85.
23. شیخ، محمّد (1384)؛ «مبتکر واقعی فنّ مقامات»، الهیات و حقوق اسلامی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، شمارۀ 2، صص 79-90.
24. نبیلو، علیرضا (1390)؛ «بررسی تطبیقی عناصر داستان در مقامات حریری و حمیدی»، نشریۀ ادبیّات تطبیقی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، دورة جدید، شمارۀ 4، صص 227-258.
25. نظری منظم، هادی (1389)؛ «ادبیّات تطبیقی تعریف و زمینههای پژوهش»، نشریة ادبیّات تطبیقی، دانشگاه شهید باهنر کرمان، سال اوّل، شمارۀ 2، صص 221-237