نوع مقاله : مقاله پژوهشی
چکیده
هدف این مقاله، بررسی تطبیقی موسیقی شعر فرّخی یزدی و معروف الرّصافی است. برای رسیدن به این مقصود، موسیقی اشعار این دو شاعر به دو قسم موسیقی بیرونی و درونی تقسیم‌بندی شده است. در قسمت موسیقی بیرونی به بررسی وزن، قافیه و ردیف و در قسمت موسیقی درونی، تکرار با دو زیر شاخة واجآرایی و تکرار لفظ و همچنین جناس و سجع بررسی شده است. نتایج این بررسی نشان میدهد که تنوّع بحور در شعر رصافی بسیار بیشتر از شعر فرّخی است. در مقابل، قافیه‌های فرّخی نسبت به قافیه‌های رصافی، نرم‌تر و طولانی‌ترند و برعکس، رصافی به انتخاب قافیه‌های خشن‌تر و کوتاه‌تر تمایل بیشتری نشان داده است. استفاده از ردیف نیز که از ویژگی‌های شعر فارسی است، از عوامل دیگری است که سطح موسیقایی اشعار فرّخی را بالا برده است. در صنعت تکرار نیز ائتلاف میان لفظ و معنی عبارات در شعر دو شاعر به چشم می خورد. در شعر فرّخی، مصوّت «آ» و صامت‌های «ش» و «م» و در شعر رصافی مصوّت «ی» و صامت‌های «ش» و «س» بیشترین بسامد را دارند که با توجّه به دیدگاه‌های ناقدان عرب خاصیّت موسیقایی و معنایی آن‌ها تبیین شده است. در بهره‌گیری از جناس و سجع نیز شباهت زیادی میان این دو مشهود است. جناس زائد، اشتقاق، شبه اشتقاق و تام به ترتیب بیشترین بسامد را در دیوان دو شاعر به خود اختصاص داده‌اند.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
دراسةٌ مقارنةٌ لموسیقی شعر معروف الرّصافی وفرّخی یزدی
چکیده [English]
یهدف هذا المقال إلی دراسة مقارنة بین موسیقی الشعر فی دیوان فرّخی یزدی ومعروف الرّصافی. للوصول إلی هذا الهدف قسّمنا موسیقی شعرهما إلی الموسیقی الخارجیة والموسیقی الدّاخلیة. فی قسم الموسیقی الخارجیة تطرقنا إلی البحور الشعریة والقافیة والرّدیف فی أشعارهما؛ وفیما یتعلّق بقسم الموسیقی الداخلیّة درسنا ظاهرة التکرار وفروعها من (تکرار الحروف وتکرار اللفظ)، کما درسنا الجناس والسّجع أیضاً. نتائج هذه الدراسة تبیّن أنّ البحور الشعریة فی دیوان الرّصافی أکثر من فرّخی یزدی تنوّعاً. ولکن قوافی شعر فرّخی أکثر طولاً ولیونة بالنّسبة لشعر الرّصافی. زد علی ذلک استخدام الردیف الّذی یعدّ من خصائص الشّعر الفارسی قد ارتفع موسیقی شعر فرّخی یزدی؛ وفی ظاهرة التکرار نشاهد ائتلاف اللّفظ والمعنی فی دیوان هذین الشاعرین وفی هذا القسم شاهدنا أن فی شعر فرّخی مصوّت «آ» وصامت «ش» و «م» وفی شعر الرّصافی مصوّت «ی» وصامت «ش» و «س» یحتلّ فی المرتبة الأولی، ما بیَّنَ خصائص هذه الحروف من الوجهة الموسیقیة والمعنویة علی رأی النقاد؛ وفی استخدام الجناس والسّجع نشاهد وجوه التّشابه بین الشّاعرین أیضاً، حیث استخدما أنواع الجناس من الزّائد والاشتقاق وشبه الاشتقاق والتّام علی السواء فی دواوینهما.
کلیدواژه‌ها [English]
- الکلمات الدّلیلیّة:معروف الرّصافی
- فرّخی یزدی
- الشّعر العربی والفارسی المعاصرین
- الموسیقی الخارجیة
- الموسیقی الدّاخلیة
)