پژوهشی تطبیقی در عناصر روایتِ «مرد مصلوب» اثر احمد شاملو و «المسیح بعد الصّلب» سرودة بدر شاکر السّیاب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

احمد شاملو در ادبیّات فارسی و بدر شاکر السّیاب در ادبیّات عربی، از شاعرانی هستند که مضمون­های گوناگونی را در قالب شعر روایی، ارائه نموده­اند؛ تا به وسیلة آن، مفاهیم ژرف­تر و گسترده­تری را به مخاطب خود عرضه نمایند. این پژوهش، کوششی در بررسی تطبیقی عناصر مشابه روایت، بر اساس رویکرد نقدی ادبیّات تطبیقی (مکتب آمریکایی)، در قصیدۀ «مرد مصلوب» اثر احمد شاملو و قصیدۀ «المسیح بعد الصّلب» سرودة سیاب، به هدف دستیابی به زیباشناختی عناصر روایی دو شاعر و استفادة آن­ها از ابزارها و فضاهای تکنیکی و هنری روایت در این دو سروده است. پژوهش حاضر، نشان می­دهد که هر دو شاعر در روایت خود، از عناصر روایی مانند پیرنگ، صحنه­پردازی، کشمکش، گفتگو، وصف، زاویة دید و بن­مایه، به شکل هنرمندانه­ای بهره گرفته­ و با آفرینش تصاویر و فضاسازی­های مناسب،تأثیر چشمگیری بر ذهن و روان مخاطب بر جای
گذاشته­اند.
.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

دراسة مقارنة فی عناصر روایة «الرجل المصلوب» لأحمد شاملو و «المسیح بعد الصّلب» لبدر شاکر السّیاب

چکیده [English]

من الشعراء الذین أبدعوا المضامین المختلفة عبر القوالب الروائیة الشعریة، أحمد شاملو، فی الأدب الفارسی، وبدر شاکر السّیاب، فی الأدب العربی. هذه الدّراسة تسعی إلی بحث مقارن فی العناصر المماثلة للروایة، علی أساس الدّراسات النقدیة المعتمدة علی الأدب المقارن (المکتب الأمریکی)، فی قصیدتی «الرجل المصلوب» لأحمد شاملو و «المسیح بعد الصّلب» لبدر شاکر السّیاب، بغیة الحصول علی العناصر الجمالیة الروائیة لهذین الشاعرین، استخدام الشّاعرین للأدوات والأجواء الفنیة للروایة فی هاتین القصیدتین. الدراسة هذه تُبدی لنا أنّ کلا الشاعرین استخدما العناصر الروائیة ذات طابع فنی فی روایتهما، ومنها: الحبکة، الفضاء، الصراع، الحوار، الوصف، رؤیة النظر، المغزی. وأثّرا علی فکر المخاطب وروحه بشکل رائع، بخلقهما الصور والأجواء المناسبة فی روایتهما.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الکلمات الدّلیلیّة: الأدب المقارن
  • الشعر المعاصر فی أدبین الفارسی والعربی
  • الروایة
  • أحمد شاملو
  • بدر شاکر السّیاب
1. اخوت، احمد (1371)؛ دستور زبان داستان، اصفهان: نشر فردا.
2. انوشه، حسن (1381)؛ دانشنامه ادب فارسی، جلد دوّم، تهران: وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی.
3. براهنی، رضا (1361)؛ قصّه‌نویسی، تهران: نشر نو.
4. پرین، لورانس (1378)؛ ادبیّات داستانی ساختار، صدا و معنی، ترجمه سلیمانی و فهیم نژاد، تهران: نشر رهنما.
5. پورنامداریان، تقی (1381)؛ تأملی در شعر احمد شاملو سفر در مه، تهران: نگاه.
6. تودوروف، تزوتان (1385)؛ نظریة ادبیّات، ترجمة عاطفه طاهایی، تهران: اختران.
7. حسینی خاتون‌آبادی، محمّد باقر (1375)؛ ترجمة اناجیل اربعه، چاپ اوّل، به کوشش رسول جعفریان، تهران: نقطه.
8. حدیدی، جواد (1373)؛ از سعدی تا آراگون، تأثیر ادبیّات فارسی در ادبیّات فرانسه، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
9. الخطیب، حسام (1999)؛ آفاق الأدب المقارن عربیاً وعالمیاً، الطّبعة الثّانیة، دمشق: دار الفکر.
10. داد، سیما (1383)؛ فرهنگ اصطلاحات ادبی، چاپ دوّم، تهران: مروارید.
11. دونانورتون، ساندرا (1382)؛ شناخت ادبیّات کودکان، ترجمة منصوره راعی و دیگران، تهران: قلمرو.
12. رجائی، نجمه (1381)؛ اسطوره­های رهایی، مشهد: دانشگاه فردوسی.
13. سلاجقه، پروین (1384)؛ نقد شعر معاصر، امیرزادۀ کاشی­ها، احمد شاملو. تهران: مروارید.
14. السّیاب، بدر شاکر (2000)؛ الأعمال الشّعریة الکاملة، بغداد: دار الحریه للطباعه والنّشر.
15. شاملو، احمد (1383)؛ مجموعة آثار، چاپ پنجم، تهران: نگاه.
16. کمری، علیرضا (1389)؛ درآمدی بر مطالعة نشانه­شناختی روایت؛ مقوله­ها و مقاله­ها، بررسی ادبیّات دفاع مقدس، به کوشش محمّد قاسم فروغی جهرمی، جلد اوّل، تهران: خانة کتاب و حفظ آثار و ارزش­های دفاع مقدس.
17. لیوینگستن، پیزلی (1384)؛ دانشنامه زیبایی‌شناسی «روایت»، ترجمة گروه مترجمان، تهران: فرهنگستان هنر.
18. مستور، مصطفی (1379)؛ مبانی داستان کوتاه، چاپ اوّل، تهران: نشر مرکز.
19. مقدادی، بهرام (1378)؛ فرهنگ اصطلاحات نقد ادبی از افلاطون تا عصر حاضر، تهران: فکر روز.
20. میرصادقی، جمال (1380)؛ عناصر داستان، چاپ چهارم، تهران: سخن.
21. ------------ (1382)؛ ادبیّات داستانی، چاپ چهارم، تهران: علمی.
22. ولک، رنه و آستون وارن (1373)؛ نظریة ادبیّات، ترجمة ضیاء موحد و پرویز مهاجر، تهران: علمی و فرهنگی.
23. یونسی، ابراهیم (1365)؛ هنر داستان‌نویسی، تهران: سهروردی.
ب: مجلّه­ها
24. اکرمی، میرجلیل و محمّد پاشایی (1392)؛ «تأمّلی در پیرنگ و شخصیّت پردازی تهران مخوف»، فنون ادبی، سال پنجم، شماره 2 (پیاپی 9)، صص 1-20.
25. باقی­نژاد، عبّاس (1392)؛ «روایت شاعرانه و شعر روایی اخوان ثالث»، فصلنامة بهارستان سخن، سال دهم، شمارة 24، صص 217-236.
26. پارسانسب، محمّد (1388)؛ «بن­مایه، تعاریف، گونه­ها، کارکردها و...»، فصلنامة نقد ادبی، سال اوّل، شمارة 5، صص 7-40.
27. پورنامداریان، تقی و محمّد خسروی شکیب (1387)؛ «دگردیسی نمادها در شعر معاصر»، تهران، دوفصلنامۀ علمی - پژوهشی پژوهش زبان و ادبیّات فارسی، شماره یازدهم، صص 147-162.
28. جعفری، اسدالله (1391)؛ «پیرنگ و بررسی آن در داستان سیاوش»، متن­شناسی ادب فارسی، شمارة 2، (پیاپی 14)، صص 93-108.
29. خادمی کولایی، مهدی (1386)؛ «نمودهای اساطیری انبیا و آئین­گذاران در شعر شاملو»، پیک نور، سال پنجم، شماره سوّم، صص 128-142.
30. دادخواه، حسن و محسن حیدری (1385)؛ «رمانتیسم در شعر بدر شاکر السّیاب»، نشریۀ دانشکدۀ ادبیّات و علوم انسانی کرمان، دورۀ جدید، شمارۀ 19 (پیاپی 16)، صص 113-128.
31. رجائی، نجمه و علی‌اصغر حبیبی (1390)؛ «تکنیک نقاب در قصیدة «المسیح بعد الصّلب» بدر شاکر السّیاب»، ادب عربی، سال 3، شماره 1 (پیاپی 3)، صص 85-114.
32. رخشنده­نیا، اکرم و کبری روشنفکر (1391)؛ «تحلیل عناصر داستان «الشّاعر والملک الجائر» ایلیا ابوماضی»، لسان مبین، سال چهارم، دورة جدید، شمارة نهم، صص 105-119.
33. شادروی منش، محمّد و اعظم برامکی (1391)؛ «شگردهای روایت در شعرهای روایی مهدی اخوان ثالث»، ادب فارسی، دورة 2، شمارة 2، شمارة پیاپی 10، صص 83-102.
34. طاهری، علیرضا و زینب یدملّت (1390)؛ «جنبه­های نمایشی اشعار احمد شاملو»، بوستان ادب، سال سوّم. شمارۀ سوّم (پیاپی 9)، صص 86-102.
35. گودرزی لمراسکی، حسن (1391)؛ «شخصیّت پردازی در نمایشنامه سوگنامة حلاج»، دوفصلنامه علمی پژوهشی نقد ادب معاصر عربی، سال دوّم، شمارة دوّم، صص 18-36.
36. مرتضوی، سید جمال‌الدّین (1388)؛ «فرایند روایت در شعر اخوان»، فصلنامه دانشکده ادبیّات و علوم انسانی، سال چهارم، شمارۀ 14 و 15، صص 187-195.
37. نظری منظم، هادی (1389)؛ «ادبیّات تطبیقی، تعریف و زمینه­های پژوهش»، نشریة ادبیّات تطبیقی دانشکدة علوم انسانی دانشگاه کرمان، سال اوّل، شمارۀ 2، صص 221-237.