بررسی نماد خورشید در شعر امل دنقل و شفیعی کدکنی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

دو شاعر متعهّد و اجتماعی مصر و ایران؛ یعنی امل دنقل و شفیعی کدکنی، «خورشید» را به عنوان نمادی نو در مفاهیمی چون عدالت، آزادی، حقیقت و... به کار گرفته‌اند. با نگاهی به شعر این دو شاعر درمی­یابیم که نماد خورشید، پیام­آور امیدها، آرزوها و آرمان­های از دست رفته یا دست نایافتنی‌ای است که غبار تیرۀ ابرهای ظلم و بی­عدالتی و جهل، چون پرده‌ای در مقابل تشعشع انوار حقیقت و عدالت­پرور خورشید قرار گرفته است. هر دو شاعر تأکید می‌کنند؛ تنها راه برون­رفت از این سایه­های تاریک و ظلمانی، کنار زدن حجاب‌هایی است که فراروی خورشید تابان حقیقت و عدالت قرار گرفته است. از سوی دیگر، خورشید در شعر این دو، بازتاب روشنی از عشق، محبّت و انسانیت است که در مقابل آن، سیاهی و تاریکی قرار دارد که آن هم بازتابی از ظلم و کینه و ددمنشی می­باشد که انسان معاصر به آن دچار شده است. با توجّه به اهمیّتی که بازشناسی مسائل سیاسی و اجتماعی و بازخورد نمادین آن در فرآورده‌های ادبی ملل دارد، این مقاله سعی دارد با رویکردی تطبیقی به بررسی کاربرد نماد خورشید، که یکی از پر بسامدترین نمادهای ادبی - اجتماعی در شعر این دو شاعر است، بپردازد.
.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

البحث عن رمز الشمس فی أشعار أمل دنقل وشفیعی کدکنی

چکیده [English]

بسبب سیطرة الإختناق وهیمنة الأنظمة الإستبدادیة علی المجتمعات، خاصة مجتمعات العالم الثالث، معظم الشعراء کانوا مضطرین لاستخدام الرمز فی أشعارهم حتّی یعبروا بواسطته عن الحرّیة وأفکارهم حول العدالة ومکافحة الظلم بصورة رمزیة؛ من هذا المنطلق استخدم شاعران ملتزمان من مصر ومن ایران، أمل دنقل وشفیعی کدکنی رمز الشمس فی إطار رموز جدیدة للعدالة والحریة والحقیقة؛ إضافة إلی الموضوعات السیاسیة والإجتماعیة استخدما رمز الشمس للتّعبیر عن عواطفهما وأحاسیسهما کالحب والحیاة وأیضا لتعبیر عن الآمال ومیولهما. فیعالج هذا المقال رمز الشمس فی ‌اشعار هذین الشاعرین معتمدا علی القیاس والمقارنة بینهما.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الکلمات الدّلیلیّه: أمل دنقل
  • شفیعی کدکنی
  • الشمس
  • الرمز
  • الشّعر العربی والفارسی المعاصرین
. أمیة بن أبی الصلت (1934)؛ دیوان، الطّبعة الأولی، لبنان: المطبعة الوطنیة.
2. بسیسو، عبدالرحمن (1999)؛ قصیدة القناع فی الشعر العربی المعاصر، الطّبعة الأولی، بیروت: المؤسسة العربیة للدراسات والنشر.
3. البلتاجی، محمّد الأنوار (1985)؛ من وصایا القرآن الکریم، الطّبعة الثّانیة، القاهرة: دار التّراث العربی للطباعة والنّشر.
4. دنقل، أمل (2012)؛ الأعمال الکاملة، الطّبعة الثّانیة، القاهرة: طبعة دار الشّروق.
5. ------ (بی­تا)؛ قصائد غیر منشورة، لا طبع.
6. سعد سلمان، مسعود (1339)؛ دیوان، به تصحیح رشید یاسمی، تهران: پیروز.
7. شوالیه، ژان و آلن گرابران (1378)؛ فرهنگ نمادها، ترجمه سودابه فضایلی، جلد 1، چاپ اوّل، تهران: جیحون.
شفیعی کدکنی، محمّدرضا (1376)؛ آیینه­ای برای صداها، چاپ اوّل، تهران: نخستین.
8. ---------------- (1383)؛ ادوار شعر فارسی، تهران: سخن.
9. ---------------- (1389 ج)؛ از زبان برگ، چاپ یازدهم، تهران: سخن.
10. --------------- (1347)؛، از زبان برگ، نسخۀ پی­دی­اف، www.pars-pdf-com.
11. --------------- (بی­تا)؛ بوی جوی مولیان، نسخۀ پی­دی­اف، www.pars-pdf-com.
12. --------------- (1389 الف)؛ غزل برای گل آفتابگردان، چاپ اوّل، تهران: سخن.
13. --------------- (1389 ب)؛ خطّی ز دلتنگی، چاپ هفتم، تهران: سخن.
14. --------------- (1344)؛ زمزمه­ها، تهران: بی­نا.
15. --------------- (1355)؛ شبخوانی، چاپ دوّم، تهران: توس.
16. --------------- (بی­تا)؛ مثل درخت در شب باران، بی­نا.
17. عابدی، کامیار (1377)؛ در زلال شعر، تهران: ثالث.
18. عبدالله، یوسف محمّد (1989)؛ ترنیمة الشمس، الطّبعة الأولی، صنعا: مرکز الدراسات والبحوث الیمنیة.
19. عفیفی، رحیم (1374)؛ اساطیر فرهنگ ایران، جلد 1، چاپ اوّل، تهران: توس.
20. فاطمی سعیدیان (1347)؛ اساطیر یونان، تهران: دانشگاه تهران.
21. فردوسی (1363)؛ شاهنامه، به تصحیح ژول مول، چاپ سوّم، تهران: شرکت سهامی کتاب­های جیبی.
22. قبادی، حسینعلی (1386)؛ آیین آینه، چاپ اوّل، تهران: دانشگاه تربیت مدرّس.
23. کیانوش، احمد (1387)؛ دوباره از زبان برگ، چاپ شده در سفرنامۀ باران، تهران: سخن.
24. لنگرودی، شمس (1387)؛ تاریخ تحلیلی شعر نو، جلد 4، تهران: نشر مرکز.
25. یاحقی، محمّد جعفر (1369)؛ فرهنگ اساطیر و انتشارات داستانی در ادبیّات فارسی، چاپ اوّل، تهران: سروش.
ب: مجلّه­ها
27. برزین، پروین (1356)؛ «مفاهیم نقوش بر سفال دوران پیش از تاریخ»، نشریۀ هنر و مردم، سال 16، شمارۀ 184-185، صص 103-109.
28. رجبی، فرهاد (1390)؛ «رویکردهای انسانی به «شهر» در شعر معاصر عربی و فارسی»، مجلّۀ ادب­پژوهی، جلد 2، شمارۀ 15، صص 59-82.
29. سلیمی، علی و اکرم چقازردی (1388)؛ «نمادهای پایداری درشعرمعاصر»، نشریه ادبیّات پایداری، شمارۀ 1، صص 71-88.
30. صحرایی، قاسم و شهاب گلشنی (1388)؛ «شور رهایی در اشعار پیش از انقلاب شفیعی کدکنی»، پژوهشنامۀ ادب غنایی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، سال هفتم، شمارۀ 12، صص 73-104.
32. فولادوند، عزت­الله (1377)؛ «زلال زمزمه­های جاری در موسیقی درونی شعر شفیعی کدکنی»، نشریۀ ادبیّات و زبان­های حافظ، شمارۀ 55، صص 33-38.