نوع مقاله : مقاله پژوهشی
چکیده
پرداختن به اندیشۀ اجتماعی شاعران و نویسندگان و بررسی رابطۀ آن با شعر، به عنوان بخشی از ساختار ذهنی جامعه، از موارد ضروری در حوزۀ مطالعات جامعهشناسی ادبیّات به شمار میرود. رابطۀ دامنهدار و گستردۀ زبان و ادبیّات فارسی با زبان و ادبیّات عربی، رابطهای تاریخی است و در مقاطع مختلف، دستخوش تحوّلات و فراز و فرودهایی بوده است. از قرن هجده میلادی به بعد، جریانهای فرهنگی جهان تحت تأثیر تحوّلات جدید اجتماعی راهی دیگر پیموده و وجوه مشترک یافته است. در این میان، آبشخور فکری مشترک محمود سامی البارودی (1839-1904 م) و ملک الشّعرای بهار (1887-1952 م)، وقایع اجتماعی قرن نوزدهم بوده است. این جستار با تکیه بر نظریۀ ساختگرای لوسین گلدمن و با رویکردی تحلیلی – تطبیقی، علاوه بر تحلیل ساختارهای متنی شعر این دو شاعر، با حرکتی شناور میان شعر و اجتماع، به عنوان دو ساختار مرتبط، زمینههای خلق مفهوم آزادی در بیان شعری آن دو را، در دو بخشِ دریافت و تشریح روشن میکند. مهمترین نتایج حاصل از این پژوهش عبارتند از: طرح مسألۀ آزادی در شعر دو شاعر، بر اساس یک ایدئولوژی مشخّص شکل گرفته است. از دیگر سو، این مسائل در شکلگیری ذهنیّت اجتماعی دو شاعر و کلام ادبی آنان مؤثّر بوده است و بخشی از ساختارِ غالبِ اجتماعیِ زمانۀ دو شاعر به شمار میآید.
کلیدواژه‌ها
عنوان مقاله [English]
قراءة مقارنة لمفهوم «الحرِّیة» فی شعر محمود سامی البارودی وملک الشّعراء بهار
چکیده [English]
تعتبر معالجة آراء الشعراء والکتّاب وأفکارهم الاجتماعیة ودراسة علاقتها بالشعر من ضروریّات علم الاجتماع فی دراسات الأدبیة کجزء من المکوّن الذّهنی للمجتمع. تجمع بین اللّغتین العربیة والفارسیة وآدابهما علاقات تاریخیة شهدت علی مرِّ العصور تطورات وتغیرات عدیدة. فأصبحت التّیارات الثقافیّة فی العالم تحت تأثیر المستجدات الإجتماعیة الّتی صارت مصدر إلهام لدی الشاعرَینِ محمود سامی البارودی (1839-1904 م) وملک الشّعراء بهار (1887–1952 م). نُحاولُ بهذا المقال تبیین وتشریح مجالات خلق مفهوم «الحرِّیة» فی الخطاب الشعریّ لدی الشاعرینِ بقسمیه التلقِّی والتشریح، وفقاً لنظریة لوسین جولدمن البنیویة فی ضوء منهج تحلیلی مقارن والتّأرجح بین ساحتی الشعر والمجتمع کمکوّنین مرتبطینِ؛ وذلک بعد تحلیل بُنی شعرهما.وأهمّ نتائج البحث: معالجة قضیّة الحرّیة عند الشاعرینِ قد تکوَّنت وفقاً لعقیدة محدَّدة وأثّرت فی تکوین ذهنیّة الشاعرین الاجتماعیة وخطابهما الأدبی؛ لأنّها کانت جزءاً من بنیانیة المجتمع السّائدة فی عصرهما.
کلیدواژه‌ها [English]
- الکلمات الدّلیلیّة: الحرِّیّة
- ملک الشعراء بهار
- محمود سامی البارودی
- البنیة التکوینیّة
- الأدب المقارن
- لوسین جولدمن
)