مطالعة تطبیقی عاشقانه‌های ابراهیم ناجی‌ و حسین منزوی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

ابراهیم ناجی، شاعر سرشناس معاصر مصر و حسین منزوی، پدر غزل معاصر ایران، ­از جمله شاعرانی هستند که با جادوی عشق، آثار جاودانی بر تارک ادبیّات حک نموده­ و پیوسته از عشق، درد، تنهایی و احساسات صادقانة خود سروده­اند. پژوهش حاضر بر آن است عاشقانه­های این دو شاعر معاصر را با رویکرد تطبیقی بررسی نماید و به ماهیت عشق و چگونگی بازتاب آن، در کنار مفاهیمی همچون دین، وصال، انتظار، زن، خیال، عفّت، رهایی، طبیعت، غربت، مردم و... دست یابد و نشان دهد که ابراهیم ناجی و حسین منزوی چگونه توانسته­اند با استفاده از عنصر عشق، لطیف­ترین و زلال­ترین افکار و اندیشه­های ­خود را به نمایش گذاشته، عشق زمینی را مقدّمه­ای برای رسیدن به عشق الهی و سیر در راه کمال و رستگاری قرار دهند و کمال­بخش­ترین و متعالی­ترین مفاهیم انسانی و اخلاقی را از رهگذر عاشقانه­های خود به روح و جان انسان­ها هدیه دهند. با مقایسه و مطالعة اشعار دو شاعر، مفاهیم مشترک بسیاری در آن­ها به چشم می­خورد؛ امّا آنچه در این میان، درخور توجّه بوده و دو شاعر را از هم ممتاز می­سازد، این است که برخلاف منزوی که بیشتر در مقام عظمت روح و جان محبوب،
سخن­سرایی می­کند، توجّه ناجی به خویشتن و بیان حالات و سوز و گدازهای درونی معطوف است.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

نغمات الحبّ عند إبراهیم ناجی وحسین منزوی: دراسة مقارنة

چکیده [English]

إبراهیم ناجی الشاعر المصری الشهیر وحسین منزوی أبو الغزل الإیرانی المعاصر من الشّعراء الّذین استطاعا أن یخلقا آثاراً خالدة فی ساحة الأدب بقوّة العشق السّاحرة. هذان الشّاعران قد أنشدا فی الحبّ والحزن والغربة والأحاسیس الصّادقة. هذا البحث یهدف إلی المقارنة بین أشعار الحب لهذین الشاعرینِ وقوفاً علی ماهیة العشق وأصداءه فی موضوعات کالدّین والوصل والانتظار والمرأة والخیال والعفّة والحرّیة والطّبیعة والغُربة و... من نتائج البحث أنّ هذین الشّاعرین تمکّنا أن یکشفا عن أرقّ أفکارهم وألطفها عبر التّغنّی بالحب ویجعلا الحبّ المجازیّ تمهیداً للوصول إلی الحب الإلهی والسّیر فی طریقة الفلاح والکمال ویُعطیا للرّوح البشریة مفاهیم إنسانیة وأخلاقیة قیّمة. نستنتج بدراسة أشعار هذین الشّاعرین أنّ هناک مضامین مشترکة کثیرة فی أشعارهما ولکنّ النّقطة الهامّة الّتی تلفت النّظر هی أنّ منزوی خصّص الکثیر من أشعاره لتوصیف عظمة المحبوب الرّوحیة فی حین أنّ ناجی یصوّر حالاته النّفسیة ولوعاته القلبیة فی أشعار الحبّ.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الکلمات الدّلیلیّة: الأدب المقارن
  • الشّعر العربی المعاصر
  • الشّعر الفارسی المعاصر
  • الحب
  • إبراهیم ناجی
  • حسین منزوی
کتابنامه
الف: کتاب­ها
1. براهنی، رضا (1371)؛ طلا در مس، تهران: نویسنده.
2. چاوشی اکبری، رحیم (1376)؛ نالۀ سه تار، تهران: نشر صدا.
3. سعد الجیار، شریف (2008)؛ شعر ابراهیم ناجی: دراسة الأسلوبیة والبنائیة، قاهرة: الهیئة المصریة العامة للکتاب.
4. سیدحسینی، رضا (1376)؛ مکتب­های ادبی، جلد اوّل، چاپ یازدهم، تهران: نگاه.
5. عبّاس، احسان (1978)؛ إتّجاهات الشّعر العربی المعاصر، کویت: مجلس الوطنی للثقافة والفنون والآداب.
6. عویضه، کامل محمّد (1993)؛ ابراهیم ناجی: شاعر الأطلال، بیروت: دار الکتب العلمیة.
7. غنیمی هلال، محمّد (1971)؛ الرومانتیکیه، الطّبعة الأولی، مصر: دار النهضة.
8. الفاخوری، حنا (1380)؛ الجامع فی تاریخ الأدب العربی، منشورات ذوی القربی، مطبعة شریعت.
9. ------- (1986)؛ الجامع فی الأدب العربی (الأدب الحدیث)، الطبعة الأولی، بیروت: دار الجیل.
10. کاخی، مرتضی (1370)؛ باغ بی­برگی، یادنامة اخوان ثالث، چاپ اوّل.
11. کسائیان، زهره (1387)؛ بررسی تطبیقی بازگشت به اصل در ادبیّات عرفانی جهان، چاپ اوّل، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
12. کلودواده، ژان (1372)؛ حدیث عشق در شرق (از سدة اوّل تا سدة پنجم هجری)، ترجمة جواد حدیدی، چاپ اوّل، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
13. منزوی، حسین (1388)؛ مجموعه اشعار حسین منزوی، به کوشش محمّد فتحی. تهران: آفرینش و نگاه.
14. منشاوی الجالی، محروس (بی­تا)؛ منتخبات شعر الحدیث، القاهرة: مکتبة الآداب.
15. مؤتمن، زین‌العابدین (1371)؛ تحوّل شعر فارسی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات طهوری.
16. مولوی، جلال­الدین محمّد (1369)؛ مثنوی معنوی، تصحیح و توضیح محمّد استعلامی. چاپ دوّم، تهران: زوّار.
17. میرصادقی، میمنت (1358)؛ واژه­نامة هنر شاعری: فرهنگ تفصیلی اصطلاحات فنّ شعر و سبک­ها و
مکتب­های ادبی آن
، چاپ سوم، تهران: کتاب مهناز.
18. ناجی، ابراهیم (2008)؛ الأعمال الشّعریة الکاملة، بیروت: دار العودة.
19. وادی، طه (2000)؛ جمالیات القصیدة المعاصرة، بیروت: مکتبة لبنان ناشرون.
ب: مجلّه­ها
20. جوکار، منوچهر و فاطمه شهبازی (1389)؛ «عشق متعالی در شعر معاصر فارسی»، فصلنامة تاریخ ادبیّات دانشگاه شهید بهشتی تهران، شمارة 62/3، صص 50-49.
21. رهبریان، محمّدرضا (1392)؛ «نگاهی به فعّالیّت­های مطبوعاتی و رادیویی حسین منزوی»، کتاب ماه ادبیّات، شمارة 81، صص 32-27.
22. طاهری، جواد و سمیّه سلیمان (1391)؛ «نوآوری­های حسین منزوی در غزل»، فصلنامة علمی پژوهشی عرفانیات در ادب فارسی (ادب و عرفان)، دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان، شمارة 11، صص 142-119.
23. قربانی، جاوید (1386)؛ «نگاهی به زندگی حسین منزوی، غزل­پرداز بزرگ معاصر»، مجلّة حافظ، شمارة 47، صص 45-37.
24. --------- (1386)؛ «مضامین غزل­های حسین منزوی»، مجلّة حافظ، شمارة 48، صص 51-46.
25. کرمانی، حسین (1387)؛ «نام من عشق است آیا می­شناسیدم (دربارة حسین منزوی - سلطان غزلسرایی معاصر)»، دو ماهنامة علوم سیاسی، گزارش، شمارة 197، صص 60-59.
26. کلهر، محمّد، و فاطمه حصاری (1385)؛ «مفاهیم نو در ادبیّات مشروطه»، مجلّة مسکویه، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر ری، شمارة 5، ص 136.
ج: منابع مجازی
27. بهاری، باران (1387)؛ «حسین منزوی»، www.Bahari.boodan.persian blog.ir.
28. عبدی، سالار (1390)؛ «عشق از لونی دیگر، در غزل حسین منزوی»، کارگاه تخصّصی نقد ادبی، www.naghderooz.blogfa.com.