حماسة حسینی در گسترة ادبیّات تطبیقی (نگاهی بر مجموعه شعر «الحسین لغةٌ ثانیةٌ» و «گنجشک و جبرئیل»)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

چکیده

حماسه عظیم امام حسین (ع) در ادبیّات عربی و فارسی، بازتابی بس گسترده دارد. این حماسه به دلیل ماهیت عزّت­مدار و ظلم­ستیز خود، به عنوان الگویی ممتاز در برابر ادیبان و سخنوران قرار گرفت. بسیاری از آن­ها با الگوگیری از این حماسه، نوای پایداری، آزادی و بیداری را در جامعه نواختند. می‌توان این سروده­ها را در گسترة ادبیّات تطبیقی، بررسی و تحلیل کرد تا ضمن نقد، نشانه­های پیوند و اختلاف آن­ها روشن گردد.
      در نوشتار حاضر، ضمن تبیین بازتاب حماسة عاشورا در گسترة ادبیّات تطبیقی، سروده­های جواد جمیل و سیّد حسن حسینی، به عنوان نمایندگان شعر عاشورایی عراق و ایران، مورد تحلیل قرار می‌گیرد. جمیل، شاعر نام‌آشنای شعر و ادبِ امروزِ عراق، در دفتر شعرش به نام «الحسین لغةٌ ثانیةٌ» (حسین، زبان دوّم)، با زبانی نمادین حماسه عاشورا و شخصیّت­های موجود در آن را به تصویر می­کشد. حسینی نیز ضمن بهره­گیری فراوان از رمز در مجموعه شعر «گنجشک و جبرئیل»، به بازخوانی این حماسه پرداخته و آن را به حوادث امروز گره می­زند.
      از بررسی حاصل، چنین به نظر می­آید که هر دو شاعر در برخی مضامین اشتراک داشته و به دلیل به کارگیری نمادها، گاه شعرشان به ابهام گرایش دارد.
 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

الملحمة الحسینیة فی ضوء الأدب المقارن (نظرة إلی المجموعتین الشعریتین الحسین لغة ثانیة وگنجشک وجبرئیل)

چکیده [English]

لملحمة الإمام الحسین (علیه وآله آلاف التحیة والسلام) العظیمة صدی واسع وعظیم فی الصعید الأدبی، حیث تأثّر کثیر من الأدباء والشعراء بمفاهیمها السامیة وقیمها العظیمة واتخذوها کمثلٍ أعلى للإباء والتضحیة ورمزاً للحریّة والکرامة. نستطیع أن نقوم بدراسة ونقد هذه الأشعار من منظار الأدب المقارن للحصول علی الوجوه المشترکة والمضامین المختلفة.
فی المقال هذا نحاول أن نلقی الضوء علی ما أنشده جواد جمیل وحسن حسینی کممثلی الشعر الحسینی، فی الأدبین العربی والفارسی. یعتبر جواد جمیل من أبرز الشعراء العراقیین الذین قاموا بتصویر هذه الملحمة وشخصیّاتها العظیمة بلغة رمزیة. وأمّا حسینی إضافة إلی استخدامه الکثیر من الرموز الشعریة، فیحاول إعادة قراءة الملحمة من جدید، ویربطها بأحداث یومنا هذا.
من خلال هذه الدراسة یبدو لنا أن أشعارهما إضافة إلی الاشتراک فی بعض المضامین والموضوعات، تمیل إلی الغموض والإبهام لکثرة استخدام الرموز الشعریة.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • الکلمات الدّلیلیّة:جواد جمیل
  • حسن حسینی
  • الأدب المقارن
  • الملحمة الحسینیة
کتابنامه
الف: کتاب­ها
1. پروینی، خلیل (1391)؛ الأدب المقارن (دراسات نظریة وتطبیقیة)، تهران: سمت.
2. پورنامداریان، تقی (1367)؛ رمز و داستان­های رمزی در ادب فارسی، تهران: علمی و فرهنگی.
3. ترابی، ضیاءالدّین (1381)؛ شکوه شقایق (نقد و بررسی شعرهای دفاع مقدّس)، قم: مؤسّسة فرهنگی سما.
4. جمیل، جواد (1991)؛ للثّوار فقط، بیروت: دار الفرات.
5. ------ (1991)؛ یسألونک عن الحجارة، بیروت: دار الفرات.
6. ------ (1996)؛ الحسین لغةٌ ثانیةٌ، قم: المجمع العالمی لأهل البیت (ع).
7. حسن، عبدالله (1418)؛ لیلة عاشوراء فی الحدیث والأدب، بی­جا.
8. حسینی، حسن (1386)؛ گنجشک و جبرئیل، تهران: افق.
9. --------- (1387)؛ نوش­داروی طرح ژنریک، تهران: سورة مهر.
10. -------- (1388)؛ هم­صدا با حلق اسماعیل، تهران: سورة مهر.
11. خزعلی، انسیه (1383)؛ امام حسین (ع) در شعر معاصر عربی، تهران: امیرکبیر.
12. ذوالفقاری، حسن (1386)؛ سرّ دلبران (معرّفی چهره­های ادب معاصر ایران)، تهران: مازیار.
13. کافی، غلامرضا (1386)؛ شرح منظومة ظهر: نقد و تحلیل شعر عاشورایی از آغاز تا امروز، تهران: مجتمع فرهنگی عاشورا.
14. کزّازی، میرجلال­الدّین (1368)؛ زیباشناسی سخن پارسی: بیان، تهران: نشر مرکز.
15. محمّدزاده، مرضیه (1383)؛ دانشنامة شعر عاشورایی: انقلاب حسینی در شعر شاعران عرب و عجم، 2 ج، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
16. مکّی، طاهر احمد (1414)؛ مقدّمة فی الأدب الإسلامی المقارن، بی­جا، عین للدّراسات والبحوث الانسانیة والاجتماعیة.
17. موسوی گرمارودی، علی (1388)؛ آغاز روشنایی آیینه، تهران: سورة مهر.
18. نادمی، احمد (1387)؛ شمشیر باستانی شرق (با خاطره شاعر حماسه‌ها و دریغ‌ها، سیّد حسن حسینی)، تهران: هنر رسانة اردیبهشت.
19. نخبة من الباحثین العراقیین (1985)؛ حضارة العراق، الجزء الثّالث عشر، بغداد: دارالحریة.
20. هیئة المعجم (1995)؛ معجم البابطین للشّعراء العرب، الصفاة (کویت): دارالقبس.
ب: مجلّه­ها
21. انصاری، نرگس (1392)؛ «نمادپردازی در شعر مقاومت جواد جمیل»، مجلّة علمی - پژوهشی انجمن ایرانی زبان و ادبیّات عربی، شمارة بیست و هشتم، صص 41-62.
ج: منابع مجازی